Luật hoá chặt chẽ hành vi thao túng thị trường chứng khoán

Ảnh minh họa (Ảnh: TL)

Mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã thừa ủy quyền của Thủ tướng, trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung 7 luật, bao gồm Luật Chứng khoán. Trong đó, nội dung được đặc biệt quan tâm là các quy định cấm thao túng thị trường chứng khoán, nhằm tăng cường tính pháp lý và sự đồng bộ với các quy định hiện hành, góp phần nâng cao hiệu lực trong giám sát, kiểm tra và xử lý hành vi vi phạm.

Dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 12, quy định rõ 6 hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Đây là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa các hình thức thao túng, giúp cơ quan quản lý dễ dàng nhận diện và xử lý:

Một là, sử dụng tài khoản giao dịch của mình hoặc người khác, hoặc thông đồng liên tục mua bán chứng khoán nhằm tạo ra cung cầu giả tạo.

Hai là, đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng mua bán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu. Điều này tạo ra giá chứng khoán giả tạo, đánh lừa nhà đầu tư khác.

Ba là, giao dịch với khối lượng lớn vào thời điểm mở hoặc đóng cửa thị trường để điều chỉnh giá mở cửa hoặc giá đóng cửa của loại chứng khoán đó. Đây là hình thức thao túng giá phổ biến trên thị trường.

Bốn là, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán nhằm gây ảnh hưởng đến cung cầu và giá chứng khoán.

Năm là, đưa ra các ý kiến trên phương tiện thông tin đại chúng nhằm tác động lên giá của một loại chứng khoán sau khi đã giao dịch hoặc nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó.

Sáu là, sử dụng phương thức cung cấp thông tin sai lệch hoặc tung tin đồn nhằm tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

Những hành vi này tuy đã được quy định từ năm 2012 tại Nghị định 58/2012/NĐ-CP và trong Bộ luật Hình sự năm 2015, nhưng vẫn chưa đạt đến mức đồng bộ và hiệu quả như mong muốn. Việc luật hóa sáu hành vi này không chỉ giúp cơ quan quản lý dễ dàng phát hiện mà còn nâng cao tính pháp lý và sức răn đe đối với hành vi vi phạm.

Các hành vi thao túng chứng khoán hiện đã được quy định tại Nghị định 156/2020/NĐ-CP và Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2017, nhưng chỉ dừng lại ở mức mô tả. Trong khi đó, các phương thức thao túng ngày càng tinh vi, phức tạp, đòi hỏi cơ quan quản lý phải xử lý các vi phạm bằng một hệ thống quy định chặt chẽ, hiệu quả hơn.

Việc đưa các quy định thao túng vào Luật Chứng khoán không chỉ đồng bộ hóa với Bộ luật Hình sự mà còn đảm bảo tính răn đe pháp lý mạnh mẽ hơn. Điều này giúp khắc phục tình trạng trước đây khi các hành vi thao túng chỉ được quy định tại các nghị định hoặc văn bản dưới luật, gây ra sự thiếu đồng nhất và cản trở việc xử lý vi phạm nghiêm trọng. Theo Nghị quyết số 101/2023/QH15, Quốc hội cũng yêu cầu thực hiện các giải pháp đồng bộ để quản lý và giám sát hiệu quả thị trường chứng khoán. Chính phủ đã đưa ra báo cáo số 587/BC-CP ngày 20/10/2023 đề xuất sửa đổi và luật hóa chi tiết các hành vi thao túng, tạo sự thống nhất giữa Luật Chứng khoán 2019 và Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2017.

Trong quá trình giám sát hoạt động giao dịch, các cơ quan quản lý đã nhận thấy nhiều hành vi thao túng thị trường diễn ra với phương thức ngày càng tinh vi, từ việc tạo cung cầu giả đến việc tác động giá thông qua giao dịch khối lượng lớn vào các thời điểm nhạy cảm. Những hành vi này gây nhiễu loạn giá trị cổ phiếu, tạo nên rủi ro cho nhà đầu tư và ảnh hưởng tiêu cực đến tính minh bạch của thị trường.

Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, việc luật hóa các hành vi thao túng không chỉ giúp bảo vệ nhà đầu tư mà còn góp phần xây dựng một môi trường đầu tư lành mạnh, nâng cao lòng tin vào thị trường. Ngoài ra, việc bổ sung quy định chi tiết còn hỗ trợ các cơ quan quản lý chủ động hơn trong công tác giám sát, xử lý vi phạm và ngăn chặn các hành vi thao túng từ sớm.

Dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi còn hướng đến tăng cường hiệu lực và hiệu quả thực thi pháp luật với các chế tài mạnh mẽ hơn. Theo đó, các hành vi thao túng có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ vi phạm. Điều này mở rộng quyền hạn cho cơ quan quản lý, giúp họ có thể thực hiện các biện pháp răn đe mạnh tay đối với những vi phạm nghiêm trọng, qua đó bảo vệ sự công bằng và an toàn của thị trường.

Mặc dù các nghị định hiện hành đã đề ra những quy định xử lý hành vi thao túng, nhưng để có hiệu quả thực sự, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ vào giám sát giao dịch, như phát triển cơ sở dữ liệu hoặc áp dụng trí tuệ nhân tạo, có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thao túng, tạo cơ sở cho các biện pháp can thiệp kịp thời.

Theo các chuyên gia, Luật Chứng khoán sửa đổi không chỉ nhằm xử lý hành vi thao túng mà còn góp phần xây dựng một thị trường chứng khoán minh bạch, công bằng. Khi có sự đồng bộ giữa Luật Chứng khoán và Bộ luật Hình sự, thị trường sẽ hoạt động với tính minh bạch cao hơn, giảm thiểu rủi ro, từ đó tạo nền tảng thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Nhiều quốc gia đã ban hành quy định chi tiết về thao túng thị trường chứng khoán, đặt ra các tiêu chuẩn quản lý chặt chẽ. Việc đưa các quy định này vào Luật Chứng khoán sẽ giúp Việt Nam tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, tạo dựng môi trường đầu tư hấp dẫn và thúc đẩy phát triển bền vững.

Dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi với việc luật hóa các hành vi thao túng thị trường chứng khoán là bước tiến quan trọng, không chỉ nâng cao hiệu quả giám sát mà còn bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư và tạo ra sự công bằng trên thị trường. Việc quy định chi tiết các hành vi thao túng không chỉ giúp xử lý vi phạm một cách hiệu quả mà còn góp phần xây dựng một nền tảng pháp lý vững chắc.

Hướng đến một thị trường chứng khoán lành mạnh, công bằng và hiệu quả, Luật Chứng khoán sửa đổi sẽ tạo điều kiện thu hút dòng vốn đầu tư, giúp nền kinh tế số phát triển bền vững. Đây là một bước đi quan trọng để Việt Nam tiến gần hơn đến đạt chuẩn mực quốc tế trong quản lý thị trường tài chính. Với các biện pháp giám sát chặt chẽ hơn và hệ thống quy định pháp lý đầy đủ, thị trường chứng khoán Việt Nam không chỉ thu hút các nhà đầu tư mà còn xây dựng niềm tin bền vững.

Trong tương lai, để đảm bảo tính hiệu quả của các quy định mới, việc tăng cường năng lực của các cơ quan quản lý thông qua đào tạo chuyên môn và ứng dụng công nghệ sẽ là điều cần thiết. Ngoài ra, các chương trình giáo dục nhà đầu tư về nhận diện hành vi thao túng, bảo vệ quyền lợi trong giao dịch chứng khoán cũng cần được đẩy mạnh để góp phần xây dựng một cộng đồng nhà đầu tư vững mạnh, thông minh.