Nhiệm vụ của đợt này là đánh chiếm các điểm cao còn lại ở phía Đông, trọng tâm là phải chiếm được đồi A1, tiêu diệt một số cứ điểm ở phía Tây, tiêu diệt thêm một bộ phận sinh lực địch, phát triển sâu hơn nữa trận địa tiến công và bao vây, phát huy tất cả mọi hỏa lực bắn phá khu vực trung tâm của địch, uy hiếp vùng trời còn lại của chúng, chuẩn bị chuyển sang tổng công kích.
Về phía địch: Ngày 1/5/1954, máy bay địch bắt đầu sử dụng một loại bom mới của Mỹ (Hail Leaflet) chứa hàng nghìn mũi tên rất nhỏ và sắc bén, nhằm gây sát thương đám đông. Loại bom này không gây nguy hiểm cho những người ở trong công sự hoặc dưới chiến hào và khó sử dụng trong những trận đánh khi quân ta và quân địch gần như trộn lẫn vào nhau. Langlais và Bigeard đã điều chỉnh, củng cố lại tổ chức phòng ngự ở khu trung tâm.
Lính Pháp xây dựng hệ thống giao thông hào dày đặc để phòng thủ các cứ điểm ở Điện Biên Phủ. Ảnh: Getty Images
Những đơn vị khá nhất và những chỉ huy được tin cậy nhất còn lại của tập đoàn cứ điểm được tăng cường cho trung tâm đề kháng Elian. Tại đây, chúng bố trí Tiểu đoàn 2 thuộc Trung đoàn dù thuộc địa số 1, Tiểu đoàn dù xung kích 6, Tiểu đoàn dù ngụy số 5, Tiểu đoàn 1 Bán lữ đoàn lê dương 13 cùng với hai đại đội độc lập, đơn vị công binh và một số lính Algeria, lính Thái. Tuy nhiên, những đơn vị này đều bị tổn thất nhiều, đội hình chắp vá.
Về phía ta: 17 giờ ngày 1/5/1954, bất thần tất cả các cỡ pháo của ta nhả đạn vào nhiều khu vực của tập đoàn cứ điểm. Lần này cụm pháo địch ở Hồng Cúm bị kiềm chế, tê liệt. Một kho đạn với 3.000 viên đạn dự trữ của địch bị nổ tung. Kho lương thực, thực phẩm bốc cháy. Đợt pháo kích kéo dài gần một giờ. Dứt tiếng pháo, các đơn vị đồng loạt tiến đánh nhiều vị trí.
Lược đồ về diễn biến trận đánh cứ điểm C1. Ảnh: TTXVN
Tại phía Đông, Trung đoàn 98 tiến công cứ điểm C1 lần thứ hai. Địch vẫn đặt sở chỉ huy trên C2 và linh cảm trận đánh C1 sắp nổ ra. Ngày 1/5, địch quyết định đưa Đại đội 3 thuộc Tiểu đoàn dù tiêm kích số 2 lên thay thế cho Đại đội Clédic đã bị tiêu hao, đồng thời ra lệnh cho Đại đội 1 sẵn sàng tham gia phản kích.
Đại đội 811 của ta đã có 20 ngày đêm phòng ngự tại C1, được lệnh rời khỏi trận địa 200m cho hỏa pháo chuẩn bị. Đại đội trưởng Lê Văn Dỵ thấy công sự đã được củng cố vững chắc, đủ sức chịu đựng đạn pháo và tin vào sự chính xác của pháo binh ta nên quyết định chỉ cho bộ phận dự bị lui về phía sau, toàn đơn vị vẫn bám trận địa để không lỡ thời cơ xung phong.
Bộ đội ta xung phong đánh chiếm lô cốt cuối cùng của địch ở cứ điểm C1. Ảnh: TTXVN
Những cao điểm ta chiếm được ở khu Đông phát huy tác dụng. Sơn pháo đặt trên đồi D1 nhắm từng hỏa điểm trên C1 bắn rất chính xác. Dứt tiếng pháo, đồng chí Dỵ lập tức ra lệnh mở những hàng rào ngăn cách giữa ta và địch, đưa bộ đội xông lên phía Cột Cờ. Thủ pháo và lựu đạn của ta trùm lên trận địa địch, tiểu liên nổ dồn dập. Chiến sĩ Thắng cầm cờ lao lên cách mục tiêu 10m thì trúng đạn hy sinh. Chiến sĩ Ân lấy chiếc chăn phủ lên người đồng đội, nhặt lá cờ thấm máu, lỗ chỗ vết đạn, tiếp tục tiến lên mỏm đất cao nhất trên đỉnh đồi. Cả tiểu đội mũi nhọn bám sau anh. Chỉ sau 5 phút, ta đã chiếm được Cột Cờ. Đại đội dù tiêm kích số 3 mới thay thế choáng váng trước đòn tiến công chớp nhoáng và quyết liệt. Quân dù bắn xối xả vào khu vực Cột Cờ. Đại đội 1480 của ta từ phía dưới tiến lên đã kịp thời có mặt, cùng với Đại đội 811 hình thành hai mũi tiến công chia cắt quân địch để tiêu diệt.
Những trận đánh giáp lá cà diễn ra. Viên trung úy Leguère chỉ huy Đại đội 3 cố chống cự, chờ lực lượng tiếp viện. Địch quyết định đưa Đại đội 1 lên tăng viện. Nhưng đã quá muộn. Trung úy Périou chỉ huy đại đội chết ngay khi mới đặt chân lên đồi. Lát sau, đến lượt trung úy Leguère chỉ huy Đại đội 3 bị trọng thương. Quân địch ở C1 mất dần sức chiến đấu. Có tên phủ bạt lên người nằm giả chết, chờ tiếng súng yên sẽ đầu hàng. Nửa đêm, toàn bộ quân địch bị tiêu diệt. Dây thép gai và mìn lấy từ trận địa của địch lập tức được rải ra sườn đồi thành một bãi chướng ngại vật dày đặc, đề phòng quân địch phản kích.
Sau hơn 30 ngày đêm liên tục chiến đấu, trận đánh tại C1 lúc này đã kết thúc. C2 nằm gọn dưới nòng pháo không giật của ta. Trời sáng, không thấy quân phản kích của địch. Chỉ có những khẩu trọng liên bốn nòng đặt tại Sở chỉ huy của De Castries lồng lộn tuôn đạn về phía trận địa ta trên đỉnh đồi như muốn ngăn chặn một đợt xung phong.
Ở phía Đông sông Nậm Rốm, Tiểu đoàn 166 và Tiểu đoàn 154 thuộc Trung đoàn 209 tiến công các cứ điểm 505 và 505A. Một đại đội của Tiểu đoàn lê dương dù 6 và những đơn vị lính Algeria, lính Thái tại đây, do viên Tiểu đoàn trưởng Chenel chỉ huy, chống cự khá quyết liệt. Ta và địch giành giật nhau từng ụ súng, từng chiến hào. 2 giờ ngày 2/5, Trung đoàn 209 tiêu diệt hoàn toàn hai cứ điểm này, chấm dứt sự tồn tại của trung tâm đề kháng Dominique.
Bộ đội ta bắt sống tù binh Pháp khi tấn công vào cứ điểm địch ở Điện Biên Phủ. Ảnh tư liệu: TTXVN
Trên cánh đồng phía Tây, trận đánh tiêu diệt cứ điểm 811A của Trung đoàn 88 diễn ra rất nhanh chóng. Chiến thuật đánh lấn tiếp tục được phát huy. Với những đường hào đã đào xuyên qua hàng rào cứ điểm, bộ đội ta bất thần tổ chức xung phong. Toàn bộ Đại đội Âu Phi vừa tới thay quân để tăng cường phòng thủ cứ điểm này, bị diệt gọn trong vòng chưa đầy 80 phút.
Như vậy, ngay trong đêm đầu của đợt tiến công thứ 3, địch đã mất thêm 4 cứ điểm: C1, 505, 505A ở phía Đông và 311A ở phía Tây. Tại Hồng Cúm, trận vây ép đánh lấn khu C của Trung đoàn 57 đã tiêu hao nhiều binh lực địch, nên sáng 2-5, địch phải rút chạy khỏi đây.
Những đường hào thọc sâu của bộ đội ta trên cánh đồng phía Tây, đều nhắm thẳng về phía Sở chỉ huy De Castries. Tập đoàn cứ điểm đã bị dồn lại trong cái “ô vuông” cuối cùng.
(lược trích)
1. Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Tổng tập Hồi ký, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2010.
2. Đại tướng Hoàng Văn Thái: Tổng tập, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2007.
3. Chiến dịch Điện Biên Phủ – Sự kiện và con số/Nguyễn Văn Thiết-Lê Xuân Thành, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2014.
4. Điện Biên Phủ – nhìn từ hai phía, Nxb Thanh Niên, 2004.
5. Điện Biên Phủ – Điểm hẹn lịch sử/Hồi ức của Đại tướng Võ Nguyên Giáp do nhà văn Hữu Mai thể hiện, Nxb Thông tin và Truyền thông, 2018.
