Anh hùng Tô Vĩnh Diện – người khẩu đội trưởng 26 tuổi kiên cường, hy sinh thân mình để cứu pháo trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh: Tư liệu TTXVN
“Đường lên Điện Biên” qua các tác phẩm
Những ngày này, không gian trưng bày triển lãm “Đường lên Điện Biên” tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (số 66, Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội) thường xuyên đón khách ghé thăm. Với phương pháp trưng bày truyền thống, kết hợp ứng dụng công nghệ trình chiếu cinemagraph và không gian tương tác trải nghiệm, triển lãm đưa người xem sống lại những khoảnh khắc của chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa.
Đó là khoảnh khắc các chiến sĩ kéo pháo vào trận địa, chuẩn bị cho chiến dịch được thể hiện qua tác phẩm “Kéo pháo”, “Tô Vĩnh Diện chèn pháo” của họa sỹ Dương Hướng Minh, hay tác phẩm “Kéo pháo Điện Biên” của họa sỹ Trần Đình Thọ. Đó là những khoảnh khắc về sự hỗ trợ, đóng góp công sức của hàng chục ngàn dân công, được khắc họa rõ nét qua tác phẩm “Việt Bắc” của tác giả Đào Đức, “Tiễn nhau đi dân công” của tác giả Lưu Văn Sìn, “Cả nước ra trận” của tác giả Lưu Danh Thanh. Đó còn là tình cảm quân – dân gắn bó khăng khít, đùm bọc lẫn nhau trong thời chiến được các họa sỹ thể hiện qua các tác phẩm “Tình quân dân” của họa sĩ Nguyễn Sáng, “Đường lên Điện Biên” của họa sỹ Trần Khánh Chương…
Nhiều tác phẩm khắc họa sâu sắc, tái hiện sinh động những trận đánh hào hùng, oanh liệt tại chiến trường, như: “Đánh vào trung tâm Điện Biên Phủ” của tác giả Nguyễn Thế Vị, “Điện Biên năm ấy” của tác giả Cao Trọng Thiềm…
Đặc biệt, triển lãm còn trưng bày những tác phẩm kinh điển về tinh thần anh dũng chiến đấu của quân và dân ta, như: “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” của tác giả Nguyễn Sáng, “Bế Văn Đàn lấy thân làm giá súng” của tác giả Lê Vinh, hay chùm ký họa chiến trường Điện Biên Phủ của họa sỹ Tô Ngọc Vân trước lúc hy sinh… Tất cả các tác phẩm đã mang đến cho công chúng những khoảnh khắc ấn tượng về chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa, về những gian khổ, hy sinh cha ông ta đã trải qua để làm nên một Chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy.
Chia sẻ về tác phẩm “Cả nước ra trận” – đứa con tinh thần của mình đang được trưng bày tại triển lãm, nhà điêu khắc Lưu Danh Thanh cho biết, dịp kỷ niệm 50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (năm 2004), ông theo đoàn Hội Mỹ thuật Việt Nam đi thực tế sáng tác ở Điện Biên, trong chuyến đi ấy, ông được tham quan lại những di tích chiến trường xưa, thăm bảo tàng Điện Biên, nghe nhiều câu chuyện kể liên quan đến Chiến dịch Điện Biên Phủ… Trong đó, ông ấn tượng, thích thú với hình ảnh chiếc xe thồ và quyết tâm thực hiện tác phẩm về hình ảnh độc đáo ấy.
Dừng chân trước tác phẩm “Kết nạp đảng ở Điện Biên Phủ” của họa sỹ Nguyễn Sáng, chị Phương Hà (quận Long Biên) cho biết, chị từng đọc và biết tác phẩm đã được Nhà nước công nhận là Bảo vật quốc gia, nên chị rất ấn tượng với tác phẩm này.
Theo Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Lương Xuân Đoàn, tác phẩm “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” của họa sỹ Nguyễn Sáng là tác phẩm lớn nhất, thành công nhất của dòng nghệ thuật hiện thực xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam vào những thập kỷ trước của thế kỷ trước. Trong tác phẩm, là hình ảnh người chiến sỹ bị thương và tổ Đảng của đơn vị đang làm lễ kết nạp Đảng cho chiến sỹ bị thương ngay tại vách chiến hào.
“Tôi nghĩ cho đến hôm nay, trải qua cả cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, nhưng chưa tác phẩm nào vượt qua nổi tác phẩm này của danh họa Nguyễn Sáng. Điều đó cho thấy, tấm lòng, tâm hồn người nghệ sĩ luôn hướng về những điều lớn lao của đất nước của dân tộc”, họa sĩ Lương Xuân Đoàn chia sẻ.
Chị Nguyễn Minh Tâm, đến từ quận Thanh Xuân chia sẻ, chị rất ấn tượng với các tác phẩm mỹ thuật về Điện Biên Phủ trưng bày tại triển lãm. Đặc biệt là hình ảnh Anh hùng Tô Vĩnh Diện lấy thân mình chèn pháo trong tác phẩm của họa sỹ Dương Hướng Minh, hay hình ảnh Bế Văn Đàn lấy thân mình làm giá súng… đã để lại ấn tượng sâu sắc với chị.
Theo họa sĩ Lương Xuân Đoàn, những hình ảnh họa sĩ Dương Hướng Minh ghi giữ lại giây khắc Anh hùng Tô Vĩnh Diện lấy thân mình chèn pháo hay hình ảnh Bế Văn Đàn lấy thân mình làm giá súng trong tác phẩm của họa sĩ Lê Vinh… cho thấy sự hy sinh không thể nói bằng lời của các chiến sỹ Điện Biên. Những hình tượng ấy cho chúng ta thấy lại trang sử hào hùng của Điện Biên.
Mạch nguồn cảm xúc vô tận
Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam chia sẻ, triển lãm là sự kiện hết sức ý nghĩa, đầy tình cảm của thế hệ đến sau đối với thời kỳ 9 năm kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta. Nhìn lại những tác phẩm của các nghệ sĩ, dù là trực tiếp ở mặt trận hay sau này, cũng thấy rằng, đây là những trang sử ký đẹp đẽ nhất được lưu giữ lại bằng ngôn ngữ của mỹ thuật. Dù các tác phẩm được thể hiện bằng chất liệu sơn dầu, sơn mài, lụa hay chỉ những ký họa bằng bút chì, bút sắt… nhưng đó là những chân nét xúc động nhất, rung động nhất mà con mắt của người nghệ sĩ nhìn thấy được và hóa thạch trên tác phẩm của mình. Có thể thấy, Chiến thắng Điện Biên Phủ, hình ảnh người chiến sĩ, hình ảnh anh Bộ đội Cụ Hồ chưa bao giờ cũ, vẫn luôn là mạch nguồn cảm xúc vô tận cho các thế hệ nghệ sĩ hôm nay và mai sau.
Theo họa sĩ Lương Xuân Đoàn, 70 tác phẩm trưng bày tại triển lãm “Đường lên Điện Biên” được Bảo tàng Mỹ thuật lưu giữ là tài sản vô giá mà hôm nay chúng ta được chứng kiến. Đó đều là tiếng lòng của người nghệ sĩ đối với Điện Biên, hướng về Điện Biên. Từ những tác phẩm thể hiện tinh thần chiến đấu, anh dũng hy sinh, hay tác phẩm khắc họa tình quân dân, thể hiện tình đoàn kết của dân tộc ta…, đều là những hình ảnh trực quan, sinh động để giúp công chúng hiểu hơn về lịch sử, về quân đội từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu…
Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh chia sẻ, trong những năm tháng ác liệt của Chiến dịch Điện Biên Phủ, cùng với những đoàn quân ra trận năm ấy, đã có nhiều văn nghệ sĩ theo tiếng gọi của Bác Hồ, rời xa cuộc sống nơi đô thị phồn hoa, dấn thân theo kháng chiến, trực tiếp tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ. Để rồi, bằng những cảm nhận và sự sáng tạo, các nghệ sĩ đã ghi lại chân thực, sinh động hình ảnh của cuộc sống, chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh nhưng cũng không kém phần lãng mạn của quân và dân ta. Những hình ảnh đó được các nghệ sĩ thể hiện qua các tác phẩm nghệ thuật và 70 tác phẩm trưng bày tại triển lãm “Đường lên Điện Biên” là một phần trong số đó.
Ông Nguyễn Anh Minh khẳng định: Chiến thắng Điện Biên Phủ là trang sử vẻ vang, là biểu tượng cao đẹp về ý chí quật cường của những tấm gương hy sinh thân mình vì chiến thắng của dân tộc. Đề tài về Chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn luôn là niềm hứng khởi, là mạch nguồn sáng tạo cho nhiều thế hệ nghệ sĩ. Các tác giả thể hiện tác phẩm với lòng biết ơn, sự cảm phục dành cho những người đã chiến đấu, hy sinh vì độc lập dân tộc. Đặc biệt, tấm gương hy sinh của họa sĩ, liệt sĩ Tô Ngọc Vân tại Điện Biên Phủ, cùng với những bức ký họa vô cùng quý giá ông để lại đã góp phần khắc hoạ sâu đậm thêm những trang sử hào hùng của dân tộc.
Triển lãm “Đường lên Điện Biên” được tổ chức nhân Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ đồng thời là dịp để giáo dục cho thế hệ hôm nay và mai sau về tinh thần yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng; về tinh thần của sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đây cũng là dịp để mỗi người bày tỏ sự tri ân, tưởng nhớ các thế hệ cha ông đã chiến đấu, hy sinh góp phần vào Chiến thắng Điện Biên Phủ vĩ đại “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh.
