Xã Sín Chéng (huyện Si Ma Cai) có 900 hộ dân, chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông và Nùng sinh sống ở 7 thôn. Xã vùng cao bình yên ấy đã từng phức tạp, mất đoàn kết, mâu thuẫn nhỏ nhưng lại kéo dài, khó hóa giải. Trước thực trạng này, cấp ủy đảng, chính quyền đã vào cuộc, triển khai công tác hòa giải ở cơ sở, như lời anh Vũ Văn Sơn, Chủ tịch UBND xã, giải pháp không đơn giản chỉ là “đặt thước, căng dây”.
“Đặt thước, căng dây” nghĩa là giải quyết tranh chấp giữa đôi bên dựa vào những văn bản, quy định. Vậy nhưng những ai gắn bó với cuộc sống vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số đều hiểu việc “mềm hóa” những quy chuẩn mới mang lại hiệu quả tốt nhất. Chuyện giải quyết tranh chấp ở Sín Chéng là ví dụ sinh động cho sự linh hoạt của cấp ủy đảng, chính quyền, các thành viên tổ hòa giải địa phương.
900 hộ dân đã bao đời sinh sống ở Sín Chéng, cuộc sống của họ trôi qua bình yên với nghề làm nông, chăn nuôi, buôn bán nhỏ. Sinh hoạt hằng ngày khó tránh khỏi có lúc va chạm, cãi cọ, mâu thuẫn, nếu không được “hóa giải” có thể trở thành bạo lực dẫn đến khiếu kiện, phức tạp hơn có thể xảy ra vụ việc hình sự. Theo thống kê của UBND xã Sín Chéng, từ đầu năm đến nay, xã tiếp nhận giải quyết 30 vụ tranh chấp, chủ yếu tranh chấp liên quan đến nguồn nước nhưng hầu hết các vụ tranh chấp được giải quyết thỏa đáng, không để xảy ra tình trạng kiện cáo lên cấp cao hơn.
Dẫn chứng cụ thể cho vụ việc 10 năm tranh chấp nguồn nước giữa 2 gia đình Thào A Páo và Giàng A Dín, thôn Mào Sao Phìn vừa được hòa giải thành tháng 5 vừa qua, đồng chí Vàng A Vảng, Bí thư Đảng ủy xã Sín Chéng dẫn chúng tôi đến tận đầu nguồn nước nơi khởi phát mâu thuẫn âm ỉ giữa 2 gia đình. Từ trung tâm xã đến đầu nguồn nước thuộc thôn Mào Sao Phìn xa 3 km, phải đi bộ qua nương ngô, ruộng lúa, xuyên qua rừng sa nhân rồi ngược dòng suối lô nhô đá, hết quãng đường ấy là cửa hang chỉ chui lọt một người. Trong hang tối om, đồng chí Bí thư Đảng ủy xã cầm đèn pin rọi thẳng vào chỗ có tiếng nước chảy róc rách, một khe nước lớn luồn qua đá tưới tiêu cho ruộng nương của bản làng. Nhưng ở mạch nước này có rất nhiều ống nhựa đen của gia đình A Páo dẫn về ruộng nhà mình khiến nước đến ruộng gia đình A Dín nhỏ giọt, thế là tranh chấp, cãi cọ xảy ra. Bí thư Đảng ủy xã Vàng A Vảng kể: Nhiều khi chúng tôi nói vui với nhau rằng tất cả mâu thuẫn đều xuất phát từ cái ống nhựa màu đen kia!
Chuyện tưởng như rất nhỏ, nhiều lần tổ hòa giải thôn đứng ra giải quyết nhưng không thành công. Đến năm 2022, xã quyết định hỗ trợ 2 bao xi măng xây 1 bể nhỏ gồm 2 ngăn dẫn nước từ nguồn vào, 1 ngăn của gia đình A Páo, ngăn còn lại của gia đình A Dín, mọi chuyện mới yên ổn.
Đồng chí Vàng A Vảng cũng chia sẻ những vất vả, khó khăn khi chuyển vật liệu lên khu vực nguồn nước để xây chiếc bể 2 ngăn, đến khi xây xong, 2 gia đình bắt tay giảng hòa. Để hòa giải thành, các đồng chí trong cấp ủy đảng, chính quyền, cùng thành viên tổ hòa giải là đoàn thể, trưởng thôn, người có uy tín không biết bao nhiêu lần đến tận nhà 2 hộ dân tuyên truyền, vận động.
Một vụ tranh chấp nguồn nước khác cách đây nhiều năm giữa 2 hộ dân thuộc thôn Ngải Phóng Chồ được đồng chí Vũ Văn Sơn, Chủ tịch UBND xã nhớ lại. Đó là vụ tranh chấp nguồn nước giữa 2 gia đình anh Sùng A Páo và anh Tráng A Sáng kéo dài 8 năm, nhiều lần tưởng hòa giải thành nhưng rồi lại đâu vào đó. Cách đây 2 năm, nhờ tổ hòa giải tuyên truyền về ý nghĩa tài nguyên nước, đây là sở hữu chung, trách nhiệm chia sẻ nguồn nước giữa các hộ, anh Sùng A Páo và anh Tráng A Sáng đã bắt tay giảng hòa, thậm chí dự định tổ chức bữa cơm thân mật nhưng không hiểu vì lý do gì hoặc vì cái tôi quá lớn, đôi bên tiếp tục mâu thuẫn. Tổ hòa giải đang tìm cách gỡ nút thắt giữa 2 gia đình. Sín Chéng có địa hình bị chia cắt, điều kiện tự nhiên không thuận lợi, nguồn nước lại không phong phú, đó là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tranh chấp giữa các hộ dân.
Đến nay, tất cả 7 thôn của xã Sín Chéng đã có tổ hòa giải, thành viên hầu hết là người đang hoạt động trong các tổ chức đoàn thể của thôn, có khả năng vận động, thuyết phục người dân, am hiểu pháp luật, phong tục, tập quán trong cộng đồng dân cư. Cách làm sáng tạo của cấp ủy đảng, chính quyền xã Sín Chéng trong giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp tại cơ sở là coi trọng việc giải quyết từ thôn và vụ việc nào phức tạp mới đưa lên xã, khi đó cấp ủy đảng, chính quyền sẽ đề nghị các hòa giải viên tới nhà văn hóa thôn nghe ý kiến của các bên. Từ năm 2020, xã Sín Chéng tăng cường thành lập tổ an ninh cơ sở, tổ tự quản, dòng họ tự quản, góp phần giữ gìn an ninh, trật tự, hạn chế tranh chấp, khiếu kiện từ cơ sở.
Đồng chí Vũ Văn Sơn, Chủ tịch UBND xã Sín Chéng cho biết: Cấp ủy đảng, chính quyền xã đặc biệt quan tâm đến công tác hòa giải ở cơ sở để giải quyết tranh chấp nguồn nước xảy ra nhiều năm qua. Ở đâu công tác hòa giải càng linh hoạt, mềm mỏng, sáng tạo thì ở đó tỷ lệ hòa giải thành càng cao.
