NSND Viễn Châu: Trăm năm còn lại yêu thương

Nhiều thế hệ nghệ sĩ cùng hàng trăm khán giả đã có mặt vào tối 4/11, tại Nhà hát thành phố trong chương trình nghệ thuật với chủ đề “Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Viễn Châu, trọn đời nghiệp cầm ca”. Chương trình kỷ niệm 100 năm ngày sinh của NSND, soạn giả Viễn Châu do Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp Hội Sân khấu thành phố tổ chức nhằm tri ân những đóng góp của ông với nghệ thuật và tiếp tục phổ biến các sáng tác của ông đến công chúng. Hàng trăm khán giả đã xúc động khi nghe nhiều giọng ca “vang bóng một thời” Minh Vương, Lệ Thủy… hát lại những trích đoạn để đời của “ông vua vọng cổ” Viễn Châu.

Nhiều nghệ sĩ tên tuổi có mặt trong đêm tưởng niệm NSND Viễn Châu

• CON ĐƯỜNG CẢI LƯƠNG CỦA BẢY BÁ 

Trong suốt hành trình phát triển 200 năm của đờn ca tài tử, hơn 100 năm nghệ thuật sân khấu cải lương, đóng góp của nhiều người con Nam Bộ đã mang lại giá trị văn hóa đặc thù, góp phần khẳng định bản sắc của văn hóa phương Nam trong tổng thể nền văn hóa dân tộc. Trong đó, chân dung của NSND – soạn giả Viễn Châu hiện lên như một “cổ thụ của nghiệp đờn ca”, trở thành tấm gương về tài năng, lòng đam mê, sự nghiêm túc trong lao động nghệ thuật, đưa những giá trị của văn hóa truyền thống phương Nam lưu truyền và ngời sáng đến hôm nay. Về sáng tác vọng cổ, theo giới chuyên môn, đến nay NSND Viễn Châu đã viết hơn 2.000 bài vọng cổ, gồm cổ nhạc và tân cổ. Đây là kho tàng tác phẩm lớn cả về số lượng và về giá trị tư tưởng, nghệ thuật.

Soạn giả, NSND Viễn Châu (1914 – 2016) tên thật là Huỳnh Trí Bá, gọi theo cách gọi thân thương của người miền nam là ông “Bảy Bá”. Ông sinh ngày 21/10/1924 trong gia đình có cha là hương chức tại xã Đôn Châu, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Dù gia đình không có truyền thống nghệ thuật, nhưng bằng niềm đam mê mãnh liệt với bộ môn đờn ca tài tử nên mới ở tuổi 15, Bảy Bá đã có ngón đàn tranh thuần thục, tiếng đàn của ông thể hiện những cung bậc bổng trầm. Đây là yếu tố quan trọng giúp ông thể hiện khả năng diễn tấu điêu luyện cùng ban nhạc và tài năng sáng tác sau này.

Ông sớm tham gia cách mạng khi Pháp tái chiếm Đông Dương và xâm lược nước ta vào cuối năm 1945. Khi Trà Vinh bị giặc Pháp chiếm giữ, Bảy Bá rời quê nhà lên Sài Gòn. Tại đây, ông bí mật tham gia hoạt động tại Ban công tác thành. Ít lâu sau, Bảy Bá bị giặc bắt cùng một nhóm đang rải truyền đơn cách mạng và chịu tù đày ở trại giam Cẩm Giang, tỉnh Tây Ninh năm 1947.

Hai năm sau, ông được trả tự do. Ông bắt đầu bước vào con đường nghệ thuật chuyên nghiệp khi viết vở cải lương “Nát cánh hoa rừng” với nghệ danh Viễn Châu, phóng tác từ truyện “Đường rừng” của Khái Hưng năm 1950.

Từ đây, tên tuổi soạn giả Viễn Châu luôn xuất hiện trong những đêm diễn với các vở nổi tiếng như “Chuyện tình Hàn Mạc Tử”, “Chuyện tình Lan và Điệp”, “Hoa Mộc lan”; “Sau bức màn thương”, “Quân vương và thiếp”… với hơn 50 vở tuồng đã được trình diễn trong suốt nhiều thập kỷ.

• NGƯỜI MỞ ĐƯỜNG “TÂN CỔ GIAO DUYÊN”

Giới chuyên môn ghi nhận soạn giả Viễn Châu có đóng góp quan trọng cho tiến trình phát triển bản vọng cổ, đó là ông là một trong những người khởi xướng và thành công với thể loại “Tân cổ giao duyên”. Với thể loại Tân cổ giao duyên, một loại hình nhạc tân kết hợp với nhạc cổ là một sắc thái mới lạ mà ông đã mất gần 10 năm để khẳng định những giá trị của sự sáng tạo và chinh phục giới chuyên môn lẫn khán giả và giúp các nghệ sĩ có đất sáng tạo trong làn hơi, giọng ca. Những sáng tác tân cổ của ông đã đáp ứng được cả hai nhu cầu về thưởng thức tân nhạc và cổ nhạc trong cùng một bài Tân cổ giao duyên. Ông đã làm cho công chúng mê nhạc khó tính phải thừa nhận sự “giao duyên” sáng tạo nghệ thuật của bản tân cổ bằng minh chứng từ những sáng tác bất hủ của mình. Sự mới lạ ấy đã giúp cải lương đi đến gần hơn với công chúng các miền, các vùng quê xa xôi, có mặt trong nhiều hoàn cảnh, cuộc sống.

Đồng thời, ông có công lớn biến đổi bài bản vọng cổ truyền thống mang âm hưởng buồn của điệu Oán, thành bài bản vọng cổ vui, hài hước, với hai trong số những giọng ca rất đặc trưng, được nhiều thế hệ khán giả yêu thích, đó là nghệ sĩ Hề Minh và nghệ sĩ Văn Hường.

Nhiều nghệ sĩ tên tuổi đã chia sẻ những câu chuyện, kỷ niệm cảm động về ông, một con người luôn vui tính, đam mê nghề và hết lòng nâng đỡ đàn em. “Các thầy đàn ngày xưa vẫn thường giấu nghề, họ không dạy hết nghề cho trò hay bất cứ ai muốn học. Nhưng với NSND Viễn Châu, ông không giấu nghề, ông thậm chí trao hết những gì mình biết, chia sẻ ruột gan và cổ vũ, nâng đỡ đàn em, người đi sau mình”; “đúng là đã có lúc, soạn giả Viễn Châu từng lên Sài Gòn không có tiền ăn ở, đi lại, may nhờ một người mộ điệu đón về nhà cho ăn ở nhờ. Trước khi rời đi ông còn được tặng một đồng bạc để đi đường – và ông gọi đó là đồng bạc ân tình” – Những câu chuyện giản dị, sâu sắc cùng những khúc vọng cổ đi cùng thời gian của soạn giả Viễn Châu đã được những người em, học trò của ông cùng kể, cùng ca trên sân khấu, giúp khán giả hiểu vì sao ông không chỉ được yêu mến trong âm nhạc mà cả trong cuộc đời. Chính vì thế, tin rằng không chỉ trăm năm mà sẽ mãi mãi, soạn giả Viễn Châu vẫn là một tên tuổi ghi sâu trong lòng người mộ điệu.

Nhiều nghệ sĩ nổi tiếng tham gia chương trình này: NSND Lệ Thủy, NSND Minh Vương, NSND Trọng Hữu, NSND Thanh Nam, NSND Thoại Miêu, NSND Trọng Phúc, NSND Hữu Quốc, NSND Mỹ Hằng, Nghệ sĩ Ưu tú Kim Tử Long, Nghệ sĩ Ưu tú Phượng Hằng; cùng nhiều Nghệ sĩ Ưu tú, các Chuông vàng vọng cổ,…

Trong chương trình khán giả đã được thưởng thức những bài ca cổ, tân cổ nổi tiếng của ông như: Tình anh bán chiếu, Lá trầu xanh, Võ Đông Sơ – Bạch Thu Hà, Chàng là ai, Người mẹ miền Nam, Tiếng chày trên sóc Bom Bo, Hai sắc hoa ti gôn, ông Trượng Tiên Bửu, Chuyện tình Hàn Mạc Tử, Giây phút ngậm ngùi…