Để có hệ thống chính trị tinh – gọn – mạnh 

Phát biểu tại một phiên thảo luận tổ ở Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm thẳng thắn thừa nhận bộ máy hệ thống chính trị (HTCT) Việt Nam hiện quá cồng kềnh, chồng chéo và tình trạng này nếu không được kịp thời khắc phục sẽ kìm hãm sự phát triển của đất nước. Người đứng đầu Đảng ta khẳng định “không tinh gọn sẽ không thể phát triển được”. Tiếp theo tinh thần này, mới đây, Tổng Bí thư đã viết bài viết với tiêu đề: “Tinh – Gọn – Mạnh – Hiệu năng – Hiệu lực – Hiệu quả”. Ngày 1/12/2024, hội nghị tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 với rất nhiều định hướng lớn về sắp xếp, tinh gọn bộ máy HTCT đã được triển khai.

Thực ra, tất cả các quan điểm về sắp xếp bộ máy đã được nêu ra trong nhiều nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết số 18, thế nhưng đây là thời điểm thuận lợi để triển khai thực hiện. Có lẽ chưa khi nào, câu chuyện tinh gọn bộ máy HTCT trở nên bức thiết như lúc này, không bức thiết sao được khi mà bộ máy đã trở nên quá cồng kềnh; số người hưởng lương từ ngân sách quá lớn với thực tế là 70% ngân sách nhà nước hiện được dùng để trả lương, chi thường xuyên, phục vụ hoạt động của bộ máy. Như vậy có nghĩa là chỉ còn 30% để đầu tư cho phát triển, chi cho quốc phòng, an ninh, xoá đói, giảm nghèo, an sinh xã hội.

HTCT của Việt Nam hiện nay đã quá cồng kềnh với nhiều tầng nấc trung gian, quá nhiều cơ quan, tổ chức. Do đó, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức ở nhiều nơi trở nên chồng chéo, trùng lắp về nhiệm vụ. Khi HTCT quá cồng kềnh, tất sẽ dẫn tới hệ quả là cho dù cố gắng đến bao nhiêu thì tinh giảm biên chế vẫn khó đạt được mục tiêu đề ra. Khi không tinh giảm được biên chế, khó mà bàn đến câu chuyện tăng lương, không tăng lương thì khó bàn đến việc thu hút người giỏi, giữ chân người giỏi trong bộ máy, vậy là một vòng luẩn quẩn vẫn diễn ra hết năm này qua năm khác. Có lẽ vì bộ máy cồng kềnh nên đã nhiều năm qua, chúng ta thực hiện tinh giảm biên chế nhưng vẫn chưa thật sự có chuyển biến rõ nét. 

Hiện nay, không khó để nhận ra rằng, cùng lúc có nhiều hệ thống song song tồn tại: hệ thống tổ chức của Đảng, hệ thống tổ chức của Nhà nước, hệ thống tổ chức của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội.

Hầu như cứ Trung ương có tổ chức nào thì ở địa phương có tổ chức đó và kéo dài cho xuống tận ấp, khu phố. Với hơn 10 nghìn đơn vị hành chính cấp xã như hiện nay, với việc tổ chức này sẽ là một gánh nặng ngân sách quá lớn. Chúng ta không chỉ có số cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang hưởng lương từ ngân sách nhà nước mà còn một số lượng lớn những người hoạt động không chuyên trách, hoạt động Đảng, đoàn thể không thuộc diện hưởng lương nhưng có hưởng phụ cấp từ ngân sách nhà nước. Vì vậy, không lạ khi 70% chi của Việt Nam hiện nay là chi thường xuyên, trong đó phần nhiều là chi lương và chi hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Tổ chức cồng kềnh, đội ngũ hưởng lương và phụ cấp từ ngân sách quá đông nên hệ quả là không chỉ Nhà nước không đủ nguồn lực để đầu tư phát triển mà ngay việc tăng lương cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức suốt nhiều năm qua cũng còn ì ạch. Có lẽ vì vậy mà sau rất nhiều lần tăng lương song điệp khúc “lương không đủ sống” vẫn diễn ra suốt những năm qua. Không phải tất cả mọi cán bộ, công chức, viên chức lương thấp đều tiêu cực, nhưng không thể loại trừ đây là một trong những nguyên nhân chính “đẻ” ra tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức hoạnh họe, sách nhiễu người dân trong khi thi hành công vụ. Mặc dù những ta thán về trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức trong dân không phải là ít, nhưng đánh giá hàng năm, số không làm được việc vẫn chiếm tỷ lệ rất nhỏ, vì vậy, hầu như rất ít có việc đào thải. Thực tế ở nhiều đơn vị hiện nay xảy ra hiện tượng có những người làm không hết việc, có người không làm gì.

Để có hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động có hiệu quả cần sự vào cuộc quyết liệt của cả HTCT. Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo thành lập Ban Chỉ đạo, Tổ giúp việc tinh gọn bộ máy của Chính phủ. Hi vọng sau “phát súng lệnh” này của người đứng đầu, cả HTCT sẽ chuyển mình, thực hiện có hiệu quả việc sắp xếp lại bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Một bộ máy hoạt động hiệu quả không nhất thiết Trung ương có cơ quan nào thì ở cấp tỉnh, cấp huyện phải có cơ quan đó. Cần phải quyết liệt thực hiện càng sớm càng tốt việc cắt giảm, thậm chí cắt bỏ các cơ quan, đơn vị chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ. Chỉ khi làm được các nội dung này mới có thể thực hiện có hiệu quả đề án tinh giảm biên chế, hoàn thiện vị trí việc làm. Trong quá trình thực hiện, ban hành cơ chế chuẩn để đánh giá tổng thể, khách quan về năng lực, chất lượng công chức, viên chức làm tiền đề cho việc xác định số cần tinh giảm nhằm tránh tình trạng cào bằng. Cùng với sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy là tinh giảm biên chế, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức; sử dụng đúng người, đúng việc.