ĐỘC ĐÁO TẾT CƠM MỚI DÂN TỘC LỰ LAI CHÂU

     Tết cơm mới “Kin khảu máy” diễn ra trước Tết Nguyên đán, không có ngày cố định nhưng thường trong khoảng từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 12 âm lịch hằng năm, tuy nhiên công tác chuẩn bị đã bắt đầu từ khi lúa chín. Khi đó, mỗi chủ nhà người Lự thu lấy gùi lúa non đầu tiên, để riêng làm xôi cốm (khảu háng), món đồ cúng quan trọng nhất trong ngày Tết Cơm mới. Có 2 hình tức tổ chức Tết cơm mới “Kin khảu máy”: Tổ chức thành cộng đồng và tổ chức theo hộ gia đình. Sau đây xin giới thiệu đến quý vị  tết cơm mới tổ chức thành cộng đồng.

     Sáng ngày làm lễ, người dân trong bản mặc trang phục trang phục truyền thống của mình, việc trưng diện trang phục truyền thống của mình vừa thể hiện sự tôn trọng đối với thần linh , tổ tiên, vừa để răn dặn con cháu để cho các thế hệ con cháu trân trọng truyền thống của dân tộc mình

Những chiếc gùi và quang gánh thóc sẽ được những người đàn ông và phụ nữ trong bản mang theo đi cùng thầy cúng ra đàn tế lễ để làm lễ rước hồn lúa về. Hồn lúa phải thấy các lễ vật được trang trí đẹp đẽ – gài hoa lá đẹp thì mới chấp nhận theo bà con về bản.

Thầy cúng chính đeo chiếc giỏ lên 1 bên vai, tay cầm quạt thóc phẩy nhẹ về phía mình và miệng khấn gọi hồn lúa về và rước hồn lúa đi chậm rãi về phía đàn lễ

Các thầy cúng tìm vị trí thuận tiện để đón lấy những chiếc gùi và sọt thóc để đổ vào trong bồ Người Lự quan niệm thóc lúa cũng như bao vật khác phải có linh hồn thì mới tốt tươi và sinh sôi, nảy nở. Bởi vậy, hồn lúa ở cánh đồng phải được mời về cùng thóc lúa trong bồ, để thóc lúa ở bản luôn được bội thu, cả bản không lo bị đói.

Người Lự cho rằng hồn lúa rất nhát, bởi vậy khi cúng, người dân phải trang trí bồ lúa bằng hoa rừng thật đẹp, gọi hồn lúa vào bồ xong cần đậy kín lại bằng quạt thóc thì hồn lúa mới dám ăn cơm mới, để rồi phù hộ cho gia đình, bản làng trong mùa vụ năm sau.Đàn lễ nơi có bồ lúa để hồn lúa ở lại, đến đàn lễ các thầy cúng đi vào cất các lễ vật

Sau khi các thầy khấn đã lần lượt cúng và thắp hương xong thầy cúng chính thông báo với mọi người nghi thức tiếp theo đó là giã gạo mới

Sau khi giã gạo xong thì nhóm người phụ nữ mang theo gạo khảu hang để đồ trước mặt đàn lễ, họ nhóm lửa đồ xôi trước sự chứng kiến của hồn lúa và các vị thần để báo với các đấng siêu nhiên là bà con đã làm đúng theo luật lệ từ xã xưa để lại. Hôm nay khi nghi lễ rước hồn lúa và các vị thần đã xong xuôi, người dân mới mang thóc gạo mùa mới ra sử dụng. Xôi khẩu hang là lễ vật quan trọng để dâng lên hồn lúa và các vị thần.

Thầy cúng dùng xôi khẩu hang vừa cúng hồn lúa xong, bốc lên nhúm xôi chấm lên lưỡi cày, cuốc và liềm mời các các công cụ ăn cơm lúa mới cùng bản giúp bản ta mùa sau thóc đầy nhà, làm việc gì cũng thành công

Nghi lễ dâng cơm mới cho các vị thần và các linh hồn được khép lại.

          Ngay sau lễ cúng hồn lúa, người dân trải chiếu, bày mâm, cùng nhau ăn Tết Cơm mới  trước nơi làm lễ cúng. Gia đình nào cũng mời khách, họ hàng ở xa về cùng ăn Tết. Kể cả người lạ, bất cứ ai đến thăm bản cũng được các gia đình mời vào ăn Tết chung. Mọi người cùng uống rượu, chúc nhau sang năm mới lại được mùa, mọi người đều khỏe mạnh.

                                                                                                                              Ngọc Huyền