Quan niệm tín ngưỡng của người Pà Thẻn là “vạn vật hữu linh” tức mọi vật đều có linh hồn, linh khí. Các vị thần rừng, thần núi, thần sông, thần lửa… cai quản các cõi.
Trong đó, thần lửa là vị thần linh thiêng và tối cao, luôn che chở, đem lại sức mạnh, may mắn cho bản làng và người dân. Lễ hội nhảy lửa diễn ra vào cuối năm và đầu năm mới, sau khi thu hoạch mùa màng. Đây là dịp để người dân cảm tạ trời đất, các vị thần và tổ tiên đã giúp họ có được một năm no ấm, bình an và may mắn.
Lễ hội diễn ra cũng đúng vào lúc các tỉnh miền núi phía Bắc đang rực rỡ với muôn sắc hoa xuân. Từ thành phố Tuyên Quang, trên đường đến huyện Lâm Bình, tôi thỏa sức ngắm mận đào khoe sắc, nhất là khúc quanh ở đèo Khau Lắc (người dân bản địa cho biết tên đèo có nghĩa là lắc lư) với một bên là núi, một bên là hoa.
Đến thủ phủ huyện Lâm Bình - xã Lăng Can, thôn Bản Khiển và Nặm Đíp, tôi đã rất bất ngờ với không gian tổ chức lễ hội. Đó là một sân khấu được thiết kế từ tre, nứa: tre làm cọc trụ, lan can, sàn sân khấu, những cọn nước (dụng cụ dẫn nước từ suối lên những thửa ruộng cao hơn của người Tày - Nùng) và 2 chiếc mảng ngóc (phương tiện để người dân đi trên suối).
Những lá cọ, khung dệt thổ cẩm, những chiếc khèn (nhạc cụ nổi tiếng của người Mông), quả còn (tựa như quả bóng được khâu từ vải bông, hạt bông)… được trang trí rất đẹp để tung trong lễ hội Lồng tồng (xuống đồng). Những tấm thổ cẩm lớn của người Tày, người Dao, người Mông, người Pà Thẻn tinh tế và sặc sỡ sắc màu.
Phông sân khấu còn ấn tượng hơn với vách đá trắng cùng các thạch nhũ rủ xuống tạo thành một bức phù điêu tự nhiên, xung quanh là cây rừng nguyên sinh. Tôi thầm cảm phục ý thức bảo tồn và gìn giữ sinh thái của cộng đồng bà con các dân tộc ở vùng đất này.
Nằm chính giữa sân khấu có một miệng hang lớn, người dân địa phương giới thiệu là Hang Thẳm Pạu, thuộc núi Thẳm Pạu. Chuyện của hang gắn với sự tích về một bà tiên vì thương cảm và quý mến con người nơi đây đã dạy người dân nghề trông bông dệt thổ cẩm. Bên trong hang có dấu tích chiếc khung dệt thổ cẩm. Tôi lặng người suy tư về dấu tích ấy, về phù điêu của tạo hoá, về rừng nguyên sinh và cả những nét văn hoá truyền thống hội tụ nơi này.
Đoàn người nô nức kéo nhau về lễ hội nhảy lửa càng lúc càng đông. Thanh niên dân tộc Pà Thẻn cùng tham gia vào các màn nhảy lửa rực rỡ, tạo nên không khí sôi động và mạnh mẽ. Đống lửa to bằng gian nhà được xếp từ những thanh củi to, dài. Lửa nổi lên củi nổ lách tách. Các thanh niên nhảy vào lửa trong tiếng reo hò cổ vũ rộn ràng. Tim tôi đập dồn mỗi khi họ nhảy vào đống lửa rồi nhảy ra lộn nhào như tiết mục biểu diễn ảo thuật. Bên ngoài, tiếng thầy cúng không ngừng gõ vào pàn dơ - vật dụng cúng tế phát ra âm thanh được tin là kết nối với thần lửa.
Tạp chí Heritage
Comment (0)