Kinh doanh không bình đẳng, có doanh nghiệp xăng dầu “bao sân từ A đến Z”

Sử dụng nhiều công cụ điều tiết kinh doanh xăng dầu

Hiện nay, Bộ Công Thương đã công bố dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu (thay thế 3 nghị định về kinh doanh xăng dầu trước đây là Nghị định 80, 95 và 83) để lấy ý kiến góp ý của các bộ ngành, doanh nghiệp và chuyên gia.

Trong văn bản góp ý, cộng đồng thương nhân phân phối xăng dầu cho biết, khi xây dựng Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu cần xây dựng mô hình, cơ chế quản lý, vận hành mới có tính đột phá đối với thị trường xăng dầu.

Đối với doanh nghiệp cần tự do hóa, không phân loại, phân biệt đối xử với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu với nhau; cần tôn trọng quyền tự chủ kinh doanh của các doanh nghiệp trong việc lựa chọn hình thức tổ chức, địa bàn, quy mô, đối tác kinh doanh và hình thức cung ứng dịch vụ trên cơ sở luật định.

“Hiện nay, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có vị thế không bình đẳng, có doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu chiếm tới 51% thị phần, bao sân toàn bộ từ A đến Z (nhập khẩu đến phân phối và bán lẻ). Điều này đi ngược với xu hướng thị trường hoá của Nhà nước, văn bản nêu.

Đại diện doanh nghiệp phân phối xăng dầu cũng cho rằng, hiện nay, dự thảo mới Nghị định về kinh doanh xăng dầu vẫn tiếp tục tạo lợi thế cho các doanh nghiệp lớn bằng các đặc quyền thương mại, điều này gây khó cho chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp nhỏ như thương nhân phân phối và doanh nghiệp bán lẻ.

Điển hình như dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu yêu cầu các thương nhân kinh doanh xăng dầu phải có hoặc thuộc một hệ thống phân phối nhất định do một thương nhân đầu mối làm chủ; đồng thời buộc thương nhân phân phối “chỉ được mua xăng dầu từ các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu” mà không được mua từ các nhà cung cấp khác, điều này là không phù hợp.

Do vậy, thương nhân phân phối xăng dầu đề nghị được mua hàng từ nhiều nguồn, bao gồm cả nhà sản xuất xăng dầu. Ngoài ra, đối với doanh nghiệp đang thống lĩnh thị trường, đề nghị chia tách thành các đơn vị độc lập (nhập khẩu và phân phối, bán lẻ) để tránh thao túng và lũng đoạn thị trường.

Ông Văn Tấn Phụng – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thương mại dầu khí Đồng Nai – cho biết, nghị định mới về kinh doanh xăng dầu cần đảm bảo cạnh tranh công bằng và minh bạch giữa các doanh nghiệp. Do đó, cần áp dụng thử nghiệm cơ chế đấu thầu, đấu giá để người tiêu dùng được hưởng lợi từ giá cả cạnh tranh và chất lượng tốt nhất.

Để làm được điều này, Nhà nước cần tổ chức sàn mua bán xăng dầu cho tất cả các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tham gia, tạo giá cả cạnh tranh, minh bạch.

Để giá xăng dầu tiệm cận cơ chế thị trường, ông Văn Tấn Phụng cho rằng, Nhà nước chỉ điều tiết, can thiệp vào thị trường khi có biến động lớn liên quan đến an ninh năng lượng, chính trị – kinh tế.

Khi can thiệp cần sử dụng linh hoạt nhiều công cụ điều tiết khác nhau đặc biệt là thuế, hỗ trợ lãi suất tín dụng, thay cho việc chỉ sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu; không can thiệp hành chính vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp, ngoại trừ chức năng giám sát cạnh tranh.

Tạm dừng nghị định để xây dựng Luật Kinh doanh xăng dầu

Tập thể thương nhân phân phối, bán lẻ xăng dầu kiến nghị Nhà nước cần xây dựng mô hình và cơ chế quản lý, vận hành mới có tính cải cách đột phá đối với thị trường xăng dầu.

Theo Luật Đầu tư 2020, Bộ Công Thương chỉ có thẩm quyền trình Chính phủ ban hành một nghị định về các điều kiện kinh doanh xăng dầu, là mặt hàng thuộc danh mục ngành, lĩnh vực kinh doanh có điều kiện được Quốc hội ban hành.

Tuy nhiên, dự thảo nghị định hiện nay không chỉ quy định về các điều kiện kinh doanh xăng dầu, mà đề cập đến toàn bộ quyền và nghĩa vụ của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, cũng như cơ chế quản lý, can thiệp vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp của các cơ quan quản lý Nhà nước.

Do đó, đại diện doanh nghiệp phân phối xăng dầu đề nghị Nhà nước nên xây dựng Luật kinh doanh xăng dầu thay cho nghị định. Còn nếu tiếp tục xây dựng và ban hành nghị định cần bảo đảm tuân thủ các luật hiện hành, theo đó chỉ quy định duy nhất về điều kiện kinh doanh xăng dầu phù hợp với Luật Đầu tư 2020.

Tránh quy định có tính mở rộng và lấn sân, gây ra sự không phù hợp và chồng chéo về các chế định, làm giảm hiệu lực và hiệu quả của quá trình thực thi pháp luật, cũng như hạn chế và gây khó khăn cho kinh doanh của các doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực phân phối và bán lẻ xăng dầu.