Kiểm toán nhà nước góp phần phòng chống tham nhũng, tiêu cực

Ông Ngô Văn Tuấn, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Tổng Kiểm toán nhà nước nhấn mạnh như trên trong cuộc trao đổi với báo chí mới đây.

Phóng viên (PV): Với vai trò là thành viên Ban chỉ đạo Trung ương về PCTNTC, xin ông cho biết hoạt động của KTNN đối với công tác PCTNTC trong thời gian qua và những kết quả nổi bật đã đạt được?

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn: Với trách nhiệm là thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNTC, KTNN đã tích cực phối hợp, tham gia với các cơ quan có liên quan trong việc chỉ đạo rà soát để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định Đảng, pháp luật của Nhà nước về PCTNTC; chủ động đôn đốc đối với cấp ủy, tổ chức đảng được phân công phụ trách thực hiện công tác PCTNTC, báo cáo kết quả thực hiện… Cụ thể: 

KTNN đã xây dựng và ban hành Kế hoạch công tác hàng năm, trong đó phân công rõ nhiệm vụ cho từng đơn vị thực hiện các nội dung nhiệm vụ được Ban Chỉ đạo phân công để chỉ đạo tổ chức thực hiện; thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình các Bộ, ngành, địa phương và tổ chức kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện công tác PCTNTC trên các địa bàn được giao phụ trách.

Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn

KTNN cũng tham gia ý kiến xây dựng các văn bản quy định của Đảng về PCTNTC như Quy định số 131-QĐ/TW ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, PCTNTC trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán, Quy định số 114-QĐ/TW ngày 11/7/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực và PCTNTC trong công tác cán bộ, Luật PCTNTC…; tổ chức rà soát, thể chế hóa đầy đủ quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về PCTNTC vào các quy định của KTNN về hoạt động kiểm toán.  

Ngoài ra, Tổng KTNN còn tham gia thực hiện nhiệm vụ Trưởng Đoàn kiểm tra của Ban Chỉ đạo trung ương về PCTNTC thực hiện kiểm tra chuyên đề tại một số địa phương theo Kế hoạch của Ban Chỉ đạo. Đồng thời, lãnh đạo KTNN hoàn thiện, cụ thể hóa các quy định của Trung ương về PCTNTC vào các văn bản quy định cho hoạt động kiểm toán của KTNN.

Những nỗ lực của KTNN trong công tác PCTNTC qua hoạt động kiểm toán được thể hiện rõ trên ba khía cạnh: 

Thứ nhất, góp phần phòng, ngừa tham nhũng. Hằng năm, KTNN thực hiện bình quân khoảng 250 cuộc kiểm toán, trong đó đã tiến hành đánh giá và xác nhận tính trung thực của hàng nghìn Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán của các đơn vị, dự án được chi tiết. Qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý tài chính tăng thu, giảm chi NSNN hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm; kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan; chuyển hồ sơ kiểm toán cho các cơ quan chức năng để điều tra, xử lý theo quy định. 

Thông qua các phát hiện kiểm toán, KTNN góp phần chỉ ra sai phạm trong từng khâu, từng thời điểm giúp đơn vị có sai sót chấn chỉnh kịp thời, tạo sự răn đe, cảnh báo, ngăn ngừa vi phạm nghiêm trọng hơn. Đặc biệt, hàng năm KTNN cung cấp hàng trăm bộ hồ sơ, tài liệu cho các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan chức năng để xem xét thanh tra, kiểm tra và giám sát các đơn vị theo chức năng và thẩm quyền. 

Thứ hai, lần đầu tiên KTNN đã ban hành Quy trình kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng kèm theo Quyết định số 07/2023/QĐ-KTNN ngày 16/5/2023, trên cơ sở cụ thể hóa Điều 78 Luật PCTNTC: “KTNN có trách nhiệm kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng theo quy định của pháp luật”; trong đó, quy định đối với trường hợp vụ việc có dấu hiệu tội phạm thì chuyển ngay hồ sơ vụ việc và kiến nghị Cơ quan điều tra xem xét, khởi tố vụ án hình sự. Thực tiễn, KTNN đã áp dụng thực hiện đối với 02 cuộc kiểm toán (Hoạt động đền bù, giải phóng mặt bằng tại Dự án thu hồi, bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cảng hàng không Quốc tế Long Thành; việc giao đất, thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất của một số dự án sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Đồng Nai) theo chỉ đạo và đã có báo cáo gửi Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNTC và cung cấp tài liệu cho các cơ quan chức năng có thẩm quyền theo quy định. 

Thứ ba, thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã kiến nghị các cơ quan chức năng “bịt” lỗ hổng cơ chế, chính sách, tạo cơ sở pháp lý, điều kiện thuận lợi hơn cho công tác quản lý, sử dụng nguồn lực công được hiệu quả, tiết kiệm. Đây là một trong những đóng góp quan trọng của KTNN trong việc hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế lành mạnh, minh bạch. Trong đó, hàng năm KTNN kiến nghị các cơ quan chức năng nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ khoảng 200 văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý khác.

Hằng năm, KTNN thực hiện bình quân khoảng 250 cuộc kiểm toán, trong đó đã tiến hành đánh giá và xác nhận tính trung thực của hàng nghìn Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán của các đơn vị, dự án được chi tiết.

PV: Có ý kiến đặt ra vấn đề, tại sao KTNN thực hiện nhiều cuộc kiểm toán, nhưng việc phát hiện các vụ việc vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm để chuyển sang cơ quan điều tra xem xét, xử lý còn hạn chế? 

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn: Trước hết, cần phải khẳng định hoạt động kiểm toán nhà nước không phải là hoạt động điều tra, thanh tra theo vụ việc. Theo thông lệ và quy định quốc tế, hoạt động kiểm toán nhà nước là nhằm đánh giá, xác nhận tính đúng đắn, trung thực của các thông tin tài chính hoặc báo cáo tài chính, việc chấp hành pháp luật và hiệu quả trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; thực hiện theo nguyên tắc chọn mẫu, trên cơ sở hồ sơ, tài liệu do đơn vị được kiểm toán, tổ chức, cá nhân có liên quan cung cấp tại thời điểm kiểm toán. Nói một cách ví von, KTNN có vai trò như bác sỹ đa khoa, khám lâm sàng cho bệnh nhân, khi phát hiện có dấu hiệu bệnh thì chuyển đến các bác sỹ chuyên khoa (các cơ quan điều tra) để đánh giá chuyên sâu để đánh giá, kết luận. 

Trong lĩnh vực kiểm toán, có khái niệm kiểm toán điều tra để ghi nhận việc điều tra đối với tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán, song việc điều tra này chỉ áp dụng nhằm mục tiêu làm rõ và cung cấp thêm thông tin, tài liệu từ các đối tượng có liên quan để bổ sung căn cứ cho việc đưa ra những đánh giá, nhận xét hay kết luận kiểm toán; không nhằm mục đích xác định các hành vi vi phạm pháp luật. Do đó, dù khái niệm này được đề cập từ rất sớm trong hoạt động kiểm toán của quốc tế (từ năm 1940) và đến năm 1980 mới được áp dụng, nhưng trên thực tế hiện nay cũng mới chỉ có một số nước phát triển mới áp dụng kiểm toán điều tra. Ngay bản thân Tổ chức Quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao INTOSAI, các cơ quan kiểm toán tối cao trên thế giới cũng chưa có hướng dẫn, chuẩn mực quy định về vấn đề này. Đây là khó khăn chung của các cơ quan kiểm toán trong việc phát hiện các vụ việc vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm để chuyển sang cơ quan điều tra xem xét, xử lý. 

PV: Trong tình hình mới với những yêu cầu ngày càng cao đặt ra cho KTNN trong công tác PCTNTC, KTNN có giải pháp gì để thực hiện tốt hơn nữa công tác này, thưa ông?

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn: Để nâng cao hơn nữa vai trò của KTNN trong PCTNTC, chúng tôi xác định sẽ tập trung thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp sau đây:

Thứ nhất, đẩy mạnh tuyên truyền các quy định pháp luật về KTNN để các cấp ngành, xã hội có nhận thức đúng vai trò, địa vị pháp lý, chức năng và nhiệm vụ của KTNN nói chung và trong PCTNTC nói riêng. 

Thứ hai, KTNN đang rà soát nghiên cứu, đề xuất sửa đổi bổ sung Luật KTNN, trong đó, quy định cụ thể về trách nhiệm của KTNN trong công tác PCTNTC nhằm thể chế hóa các văn bản mới của Đảng về công tác này, cũng như phù hợp, đồng bộ với pháp luật về PCTNTC (đặc biệt là kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng); tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các văn bản dưới luật khác đảm bảo thuận lợi cho công tác PCTNTC của KTNN. 

Thứ ba, tiếp tục tăng cường phối hợp với các cơ quan có chức năng đấu tranh PCTNTC, nhất là các cơ quan tố tụng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật, trong đó có hành vi tham nhũng do KTNN phát hiện qua hoạt động kiểm toán. Chủ động chuyển, cung cấp kịp thời, đầy đủ hồ sơ, bằng chứng kiểm toán cho các cơ quan có chức năng xem xét, xử lý khi phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự hoặc khi được yêu cầu theo quy định của pháp luật. 

Thứ tư, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động kiểm toán của KTNN. Để phát huy tốt vai trò của KTNN trong kiểm soát quyền lực, góp phần PCTNTC, KTNN sẽ tiếp tục thực hiện tốt các biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động kiểm toán; tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kiểm toán. Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm thông qua việc kiểm toán và công khai kết quả kiểm toán nhằm thúc đẩy trách nhiệm giải trình. 

Thứ năm, xây dựng đội ngũ công chức, KTV bảo đảm yêu cầu cả về số lượng và chất lượng; có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, tinh thông nghiệp vụ. Đặc biệt, toàn Ngành quán triệt thực hiện nghiêm túc quy định của Đảng, Nhà nước và của KTNN về việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đạo đức công vụ; kiên quyết đấu tranh PCTNTC. 

Thứ sáu, KTNN tiếp tục tăng cường thực hiện các giải pháp đấu tranh PCTNTC trong chính nội bộ hoạt động của ngành thông qua việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát của các cấp. Xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm Quy chế hoạt động kiểm toán, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vi phạm pháp luật để công tác kiểm toán đi vào kỷ cương, nền nếp, chất lượng, hiệu quả, đáp ứng lòng tin của Đảng, Nhà nước và Nhân dân đối với KTNN.

PV: Trân trọng cảm ơn Tổng KTNN!./.