Tục tết thầy có từ thời xưa, khi đó cha mẹ cho con theo thầy học chữ, với cả một nền văn hóa ứng xử coi trọng đạo học. Thời phong kiến, vị trí người thầy được coi trọng vì Nho giáo quy ước rường cột tam cương “quân, sư, phụ” – người thầy chỉ đứng vị trí sau vua, và trước cả cha. Thế nên, chúng ta có “mùng một tết cha” và “mùng ba tết thầy”.
Trong sách Việt Nam phong tục (NXB Văn học, năm 2022, trang 225), tác giả Phan Kế Bính viết: “Học trò khi mới vào học gọi là nhập môn, phải kiếm buồng cau lạy yết kiến thầy hai lạy. Dịp Tết Nguyên đán…, mùa nào thức ấy, hoặc cặp gà thúng gạo, hoặc đường mứt bánh trái, hoặc dăm ba quan tiền, tùy tình đa thiểu mà đem đến lễ thầy”.
“Tết thầy” thời nay khác xưa hoàn toàn.
Từ phong bì đến chuyển khoản
Một khi “xã hội đã lên đường” (trích thơ Huy Cận), đặc biệt ở đô thị, văn hóa tết thầy đổi thay theo thời thế, không còn “mùa nào thức ấy” như cụ Phan Kế Bính kể trên. Cũng không có vài ký gạo, mấy đòn bánh tét, gói bánh bột lọc, vài chục trái bắp… đơn sơ biếu thầy cô thời bao cấp khó khăn trong những năm 1980.
Kinh tế, đời sống thay đổi, những thước đo về giá trị tinh thần cũng đã khác. Cách “tết thầy” ngày nay cũng những cách rất riêng.
Một số phụ huynh chọn cách chuyển khoản để chúc tết thầy cô
ẢNH MINH HỌA: NHẬT THỊNH
“Tết thầy” phong bì là cách mà đa số phụ huynh ngày nay lựa chọn. Lý do đơn giản là giúp thầy cô tiện việc tiêu dùng trong bối cảnh đời sống vật chất, hàng hóa bây giờ vô cùng phong phú.
Một đồng nghiệp là giáo viên ngữ văn kể: “Mấy hôm trước, có phụ huynh nhắn tin qua Zalo cho rằng đang đi công tác xa, muốn gặp thầy để chúc tết nhưng không được. Vì thế, phụ huynh xin số tài khoản ngân hàng của tôi để chuyển một khoản tiền biếu tết. Tôi do dự và cảm ơn, xin không nhận. Tuy nhiên, vị phụ huynh ấy cứ nằng nặc, tha thiết quá, nên tôi đành thuận theo”.
Câu chuyện bàn ủi 45.000 đồng
Trong vòng 10 năm trở lại đây, việc “tết thầy” với món quà nho nhỏ, tấm thiệp kèm theo phiếu mua hàng mệnh giá từ vài trăm ngàn đến một triệu đồng trở nên phổ biến.
Gần đây, cô giáo dạy vật lý một trường THPT (Q.Tân Phú, TP.HCM) vui vẻ “khoe” với đồng nghiệp: “Tôi mới mua chiếc bàn ủi hơi nước rất xịn chỉ với giá 45.000 đồng”.
Khi các đồng nghiệp thắc mắc vì sao giá bàn ủi lại rẻ như thế, cô giải thích là được phụ huynh tặng phiếu mua hàng nên được khuyến mãi 500.000 đồng. Giá bán chiếc bàn ủi này 545.000 đồng nên cô chỉ trả thêm 45.000 đồng. “Thế là cũng có niềm vui với tết. Cái vui của tết thời công nghệ số…!”, nữ giáo viên chia sẻ.
