Israel thu thập thông tin tình báo để tìm ra con tin như thế nào?

Những thi thể được tìm thấy tại Gaza

Phải mất nhiều giờ đêm, các kỹ sư quân đội Israel mới đào sâu được vào bên trong một đường hầm dài 200 mét ở Khan Younis để tìm ra thứ họ đang tìm kiếm: xác chết của 4 người đàn ông và 1 người phụ nữ. Tất cả đều là con tin Israel bị Hamas bắt cóc vào ngày 7/10/2023.

Phát hiện này được đưa ra vào tháng 7 sau khi một người Palestine bị lực lượng Israel bắt giữ ở Gaza chỉ cho binh lính nơi cần tìm.

“Khó mà lấy được mùi đó ra khỏi đầu bạn”, một quân nhân dự bị thuộc sư đoàn 98 của Israel tham gia chiến dịch này cho biết. “Nó cũng là vấn đề tâm lý vì bạn biết đó là mùi của con người”.

Các hoạt động như vậy đang trở nên thường xuyên hơn. Vào thứ Ba, quân đội Israel cho biết họ đã thu hồi được 6 thi thể con tin đã chết từ Khan Younis, trong một hoạt động tương tự như hoạt động hồi tháng 7. Tổng cộng, Israel đã thu hồi được 30 thi thể.

Nhưng hoạt động giải cứu con tin còn sống thì hiếm hơn nhiều, vì chúng đòi hỏi thông tin tình báo chi tiết hơn và có nhiều thứ có thể xảy ra sai sót. Các cuộc tấn công ngày 7/10 vào Israel đã khiến 1.200 người thiệt mạng và khoảng 250 người bị bắt làm con tin, theo chính quyền Israel. Cho đến nay, Israel mới chỉ giải cứu được 7 con tin còn sống.

Hơn 10 tháng sau sự kiện 7/10, thông tin tình báo của Israel đã tăng lên. Israel đã thu thập được nhiều dữ liệu có giá trị của Hamas khi họ phát hiện ra máy tính xách tay, điện thoại di động và tài liệu từ Gaza, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để sàng lọc chúng.

Và với sự giúp đỡ của Mỹ, họ đã tăng cường năng lực tình báo tín hiệu của mình. Tình báo con người – thu thập được từ những người Palestine bị Israel bắt giữ bên trong Gaza và những người khác cung cấp thông tin cho lực lượng Israel, cũng đóng vai trò quan trọng.

“Những thi thể này đã ở đó trong vài tháng và chúng tôi phải mất một thời gian để ghép lại hình ảnh và tiến hành nhiệm vụ như vậy”, Israel Ziv, một vị tướng đã nghỉ hưu của Israel nói.

Vai trò của Shin Bet và cộng đồng công nghệ

Quân đội Israel cho biết hôm thứ Ba rằng thi thể của 6 con tin đã được tìm thấy trong đêm trong một chiến dịch được thực hiện nhờ thông tin tình báo do cơ quan an ninh nội bộ của Israel, còn gọi là Shin Bet, thu thập được.

Hầu hết những người này đều đã lớn tuổi, trong độ tuổi từ 75 đến 80, và sẽ đáp ứng các tiêu chí để được thả như một phần của lệnh ngừng bắn nhân đạo đã được đàm phán trong nhiều tháng mà không thành công. Một số người đã xuất hiện trong các video bắt giữ con tin do Hamas công bố và được nhìn thấy trong các đường hầm bởi những con tin được thả.

Theo quân đội Israel, 3 trong số những con tin được tìm thấy thi thể vào thứ Ba đã bị giết vào đầu năm nay tại Khan Younis. Shin Bet vẫn đang điều tra hoàn cảnh chính xác về cái chết của các con tin. Guy Metzger, con trai của một trong những con tin được tìm thấy đã thiệt mạng hôm thứ Ba, cho biết quân đội đã nói với anh rằng họ đang điều tra xem liệu cha anh, Yoram Metzger, có bị giết do một hoạt động quân sự của Israel hay không.

Hai cựu quan chức Israel tham gia vào nỗ lực này tiết lộ, hiểu biết của Israel về nơi ở và tình trạng của các con tin là rất hạn chế trong những ngày đầu của cuộc chiến. Hàng ngàn người được phân loại là “mất tích” trong những ngày sau vụ tấn công. Trung tâm Y học Pháp y Quốc gia Israel đã làm việc không ngừng nghỉ khi các thi thể được đưa đến bằng xe tải để nhận dạng.

Trong khi chính quyền còn đang loay hoay, người dân Israel đã vào cuộc để giúp thu thập thông tin về các con tin.

Karine Nahon, một nhà khoa học thông tin người Israel đến từ Đại học Reichman ở miền trung nước này, đã thành lập một nhóm tình nguyện viên quét phương tiện truyền thông xã hội và phát triển các thuật toán để sàng lọc qua 200.000 video nhằm xác định những người mất tích. Sau đó, nhóm đã chia sẻ những phát hiện của mình với các quan chức tình báo.

Vài tuần sau vụ tấn công ngày 7 tháng 10, một ủy ban gồm các chuyên gia y tế được giao nhiệm vụ xem thông tin tình báo mật và xác định xem các con tin đã chết hay còn sống để thông báo cho gia đình và thông báo cho các cuộc đàm phán.

Theo Ofer Merin, Tổng giám đốc Trung tâm Y tế Shaare Zedek ở Jerusalem và là thành viên của ủy ban, cho đến nay, ủy ban đã xác định rằng hơn 40 con tin đã chết dựa trên cảnh quay từ camera an ninh ở Israel, các video do các chiến binh Hamas quay được tìm thấy ở Gaza và bằng chứng DNA.

Trong một trường hợp, ủy ban đã có thể xác định rằng con tin Shani Louk đã chết sau khi họ tìm thấy một mảnh hộp sọ của cô, dẫn đến việc họ xác định rằng cô không còn sống, bên trong lãnh thổ Israel. Thi thể của cô cuối cùng đã được tìm thấy vào tháng 5.

Ngừng bắn vẫn là cách giải cứu tốt nhất

Khi Israel đưa quân vào Gaza ngày 27/10 năm ngoái, sau một chiến dịch không kích dữ dội, thông tin tình báo vẫn còn hạn chế và phản ứng quân sự hung hăng của nước này đã gây tử vong cho một số con tin, theo hai cựu quan chức Israel tiết lộ với tờ Wall Street Journal. Tờ báo này trước đó cũng đưa tin rằng 3 con tin đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel nhằm vào một chỉ huy Hamas vào tháng 11 năm ngoái.

Một ban giám đốc tình báo đặc biệt đứng đầu bởi Tướng Nitzan Alon – cũng là một trong những nhà đàm phán Israel trong các cuộc đàm phán con tin – được thành lập để thu thập và phân tích thông tin về các con tin, nơi ở và tình trạng của họ, và đôi khi cung cấp cho gia đình bằng chứng về sự sống. Ban giám đốc này đã giúp chia sẻ thông tin tình báo giữa các cơ quan an ninh khác nhau.

Israel cũng được Mỹ hỗ trợ, nước này đã tăng cường chặn các cuộc gọi điện thoại ở Gaza trong những ngày sau chiến tranh, một sĩ quan tình báo Mỹ mới nghỉ hưu cho biết. Thông tin đó đã giúp Israel xác định được nơi giam giữ con tin.

Ông Ziv, cựu tướng lĩnh Israel, cho biết các nỗ lực tình báo của Tel Aviv đã được cải thiện vì hoạt động trên bộ ở Gaza đã mang lại thông tin từ điện thoại di động, máy tính và các tài liệu tìm thấy bên trong vùng đất này. Cuộc tiến công trên bộ vào Gaza cũng cho phép Israel có được thông tin từ người dân nơi đây hoặc thông qua các cuộc thẩm vấn tù nhân.

Các quan chức an ninh Israel cho biết tình báo con người đóng vai trò quan trọng trong việc tiến hành các hoạt động cứu hộ vì loại thông tin này rất chính xác.

Israel cũng đã mở rộng việc sử dụng AI để hỗ trợ xử lý và phân tích khối lượng lớn hình ảnh, tín hiệu và thông tin tình báo của con người xuất phát từ Gaza vì họ hiểu rằng không thể xử lý tất cả bằng tay, những người hiểu rõ vấn đề cho biết.

Bất chấp sự cải thiện đó, hoạt động thu thập thông tin tình báo của Israel vẫn còn gặp nhiều thách thức.

Hamas rất cẩn thận với các phương pháp liên lạc của mình để tránh thu thập thông tin tình báo tín hiệu, và thủ lĩnh của họ, Yahya Sinwar, chỉ liên lạc bằng tin nhắn được gửi qua một người đưa tin, theo các nhà trung gian Ả Rập. Sinwar đã cắt đứt liên lạc với ban lãnh đạo Hamas do không tin tưởng và tin rằng có một điệp viên trong hàng ngũ sau vụ giết hại Marwan Issa, phó chỉ huy cánh quân sự của Hamas vào tháng 3.

Một trở ngại khác là các con tin được phân tán khắp vùng đất này và được di chuyển xung quanh khiến việc xác định vị trí của họ trở nên khó khăn hơn. Con tin được thả Aviva Siegel nói với tờ Journal rằng cô đã bị giam giữ ở 13 địa điểm khác nhau, cả trên mặt đất và dưới lòng đất trong suốt 51 ngày ở Gaza.

Giải cứu con tin còn sống được coi là rất khó khăn, nhưng việc tìm kiếm thi thể của những người bị bắt cũng có thể phức tạp vì chúng thường bị cất giấu. Vào tháng 12, thi thể của hai con tin được tìm thấy trong những túi rác trong một đường hầm ở phía bắc Gaza.

Ngay cả khi Israel có đầy đủ thông tin tình báo, họ không phải lúc nào cũng quyết định tiến hành một nhiệm vụ giải cứu.

Một cuộc giải cứu con tin ở Rafah vào tháng 2 đã được chuẩn bị trong một thời gian dài trước khi được thực hiện nhưng đã bị trì hoãn với hy vọng rằng một thỏa thuận giải cứu con tin sẽ được thông qua. Các quan chức đã tự hỏi liệu họ có nên mạo hiểm mạng sống của hai con tin lớn tuổi trong một hoạt động giải cứu quân sự khi họ có thể được giải thoát an toàn hơn trong một thỏa thuận ngừng bắn hay không?

Nguyễn Khánh