Nhiều cánh rừng bán được tín chỉ carbon

Vướng mắc

6 tỉnh, thành Bắc Trung bộ từ Thanh Hóa đến Huế là những địa phương được tham gia thí điểm thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính, nhưng do vướng quy định, nhiều chủ rừng được trả tiền tỷ nhưng chưa biết làm thế nào để chi.

Ông Trần Phúc Châu, Phó Giám đốc Ban quản lý (BQL) Rừng phòng hộ Hương Thủy, thành phố Huế cho biết, đơn vị có 12.000ha rừng tự nhiên, được chi trả giảm phát thải khí nhà kính 4,6 tỷ đồng, nhưng hiện số tiền đó vẫn nằm trong tài khoản, không biết chi như thế nào vì vướng quy định.

Trong giai đoạn thí điểm từ năm 2023-2025, thành phố Huế có 205.587ha rừng tự nhiên được chi trả giảm phát thải khí nhà kính với tổng số tiền 134,6 tỷ đồng. Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam đã chuyển 107,43 tỷ đồng cho Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng thành phố Huế để triển khai thực hiện ERPA.

ERPA là thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ, được ký ngày 22/10/2020 giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế (IBRD); Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế chuyển giao lại cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khoảng 95% lượng giảm phát thải ký kết và lượng bổ sung để sử dụng cho đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam.

56,8 tỷ đồng là tổng số tiền đã chi trả cho 11 chủ rừng trong năm 2023 và tạm ứng đợt 1 của năm 2024 tại thành phố Huế. Tính đến hết tháng 9/2024, các chủ rừng đã sử dụng 6,942 tỷ đồng, đạt 26% kế hoạch tài chính của năm 2023 được duyệt là hơn 27 tỷ đồng. Trong đó, kinh phí chủ yếu chi cho việc quản lý và tạm ứng kinh phí khoán bảo vệ rừng và hỗ trợ sinh kế cộng đồng. Năm 2024 mới chỉ có 2 chủ rừng được phê duyệt kế hoạch tài chính.

Theo quy định, nếu thực hiện theo ERPA, phải được chi phát triển sinh kế cho cộng đồng dân cư nằm ven rừng tự nhiên có tham gia quản lý rừng. Nhưng các khu rừng nằm cách rất xa khu dân cư. Khi không có dân cư sinh sống ở đó, không có cộng đồng thì số tiền đó không được chi trả theo quy định. Định mức hỗ trợ là 50 triệu đồng/cộng đồng dân cư/năm.

BQL Khu bảo tồn Sao La thành phố Huế được chi trả 5 tỷ đồng nhưng do không có khu dân cư liền kề với rừng, không có kế hoạch chăm sóc phát triển rừng nên số tiền này vẫn nằm yên trong tài khoản. BQL rừng phòng hộ sông Bồ trong 2 năm qua được chi trả khoảng 2,4 tỷ đồng từ việc bán tín chỉ carbon của hơn 6.000ha rừng tự nhiên, tuy nhiên, đến nay chỉ mới chi được 300 triệu đồng cho cộng đồng.

4,6 tỷ đồng là số tiền trong 2 năm qua được chi trả cho Công ty TNHH Nhà nước MTV lâm nghiệp Nam Hoà nhưng đến nay công ty chỉ chi được gần 469 triệu đồng cho các hoạt động quản lý rừng, hỗ trợ cộng đồng nhận khoán…  

Kiến nghị cho chủ rừng sử dụng theo dịch vụ môi trường rừng

Ông Trần Quốc Cảnh, Phó Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng thành phố Huế cho hay, các chủ rừng không có cộng đồng dân cư xung quanh, không có kế hoạch nuôi dưỡng rừng tự nhiên được duyệt thì không thể sử dụng nguồn thu này.

Muốn đầu tư vào rừng tự nhiên thì phải có hồ sơ nằm trong phương án quản lý rừng bền vững đã được thành phố phê duyệt cách đây 3 năm. Thời điểm đó, các chủ rừng không biết có khoản tiền này nên không xây dựng phương án. Nếu chủ rừng nào điều chỉnh kịp, được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND thành phố phê duyệt thì lấy kinh phí từ bán tín chỉ carbon để làm. Rừng tự nhiên về khoanh nuôi, tái sinh phải làm trong 2-3 năm nhưng nghị định sắp kết thúc nên sẽ khó triển khai kịp.

Hiện toàn thành phố có tổng cộng 105 cộng đồng dân cư tiếp giáp rừng tự nhiên được phê duyệt. Vì vậy, chủ rừng nào không có cộng đồng dân cư nhận giao khoán thì không được hưởng nguồn lợi từ việc bán tín chỉ carbon.

Ông Trần Quốc Cảnh cho rằng: “Tham gia cuộc chơi thì phải chấp nhận. Không có cộng đồng thì chi cho ai? Nhiều chủ rừng đang hiểu sai, rừng đó không phải là rừng của anh, đó là rừng của Nhà nước. Nhà nước giao cho anh quản lý và đã trả lương cho anh rồi. Còn cái này là cam kết với quốc tế, thì phải đưa cho cộng đồng. Anh không có cộng đồng thì phải chấp nhận thôi”.

Đối với số tiền 10% quản lý mà các chủ rừng được hưởng nếu chủ rừng có làm các việc như khảo sát cộng đồng dân cư gần rừng, họp dân, triển khai giao khoán rừng…, theo ông Cảnh, thì “có làm mới được hưởng, không làm thì không được hưởng”.

Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam, đại diện Ngân hàng Thế giới cũng đã làm việc, kiểm tra tình hình chi tiêu nguồn thu tại thành phố Huế.

“Có khả năng nguồn kinh phí trên sẽ trả về cho Chính phủ Việt Nam. Chúng tôi cũng kiến nghị Chính phủ có thể vẫn để số tiền thu được cho các chủ rừng sử dụng theo dịch vụ môi trường rừng như lâu nay. Đây là chương trình đang thí điểm, tiền không chi được thì chắc chắn WB không thu lại”, ông Cảnh cho biết.

Bài, ảnh: NGUYỄN ĐẮC THÀNH