Học sinh có thể tự chọn sách giáo khoa?

Tuy nhiên, sau 3 năm học quy định này đi vào thực tế, việc lựa chọn sách giáo khoa (SGK) vẫn chưa thực sự là của người học và vì người học.

“SGK CHUYỂN TỪ ĐỘC QUYỀN T.Ư XUỐNG ĐỘC QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG ?”

Tại cuộc họp giữa đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK với Chính phủ mới đây, đại biểu Trần Văn Lâm, thành viên đoàn giám sát, đặt vấn đề liên quan việc vận hành nhiều bộ SGK hiện nay: “Chúng ta nói chương trình mới là pháp lệnh, SGK chỉ là tài liệu tham khảo. Vậy đã thực hiện triệt để theo tinh thần đổi mới khi có nhiều bộ SGK hay chưa, học sinh (HS) có thể đến lớp và học cuốn SGK bất kỳ trong các cuốn SGK mà Bộ GD-ĐT phê duyệt hay vẫn phải phụ thuộc vào SGK mà nhà trường lựa chọn và việc dạy học vẫn bám vào SGK ấy?”.

Cũng theo đại biểu Lâm, vấn đề đặt ra là Bộ GD-ĐT quyết tâm đổi mới đến đâu hay vẫn cứ phải thống nhất một bộ SGK trong từng lớp, từng trường. Và nếu còn như vậy thì còn nảy sinh nhiều vấn đề ở khâu lựa chọn SGK, sẽ vẫn còn chuyện “lobby” để chọn SGK.

PGS Vũ Trọng Rỹ, Phó chủ tịch Hội Khoa học tâm lý – giáo dục VN, cho rằng việc lựa chọn SGK là vấn đề rất vướng khi giao UBND cấp tỉnh quyết định chọn SGK. “Quy định này khiến cho SGK chuyển độc quyền từ T.Ư (theo chương trình cũ – PV) xuống độc quyền ở địa phương”, ông Rỹ nói và cho rằng: “Người dạy và người học chưa thực sự được chọn SGK. Chúng ta chỉ chú ý tới việc khó trong quản lý mà không chú ý đến người sử dụng”.

Bà Đào Thị Thủy, Hiệu trưởng Trường tiểu học Đoàn Thị Điểm (Hà Nội), cho rằng nếu mỗi lớp, trường học có nhiều đối tượng HS khác nhau mà chỉ có một bộ sách khiến có người hiểu nhầm chương trình và SGK là một. Nếu như mọi người hiểu nhầm chương trình SGK giống như pháp lệnh thì đôi khi không dám dạy sai sách.

Nhiều ý kiến cũng chỉ ra rằng, lý tưởng nhất là đổi mới đến mức HS mang SGK nào đến lớp cũng được chấp nhận vì giáo viên không dạy theo một cuốn SGK nào cố định, không phụ thuộc vào SGK để xây dựng bài giảng.

Bộ GD-ĐT cũng nhận định việc lựa chọn SGK còn một số hạn chế. Trong đó, việc thay đổi quan niệm về vai trò tự chủ của nhà trường trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục; quan niệm về vai trò SGK từ chỗ lấy SGK làm chuẩn để dạy học và kiểm tra, đánh giá sang việc dạy học, kiểm tra, đánh giá theo nội dung và yêu cầu cần đạt của chương trình (SGK chỉ đóng vai trò là tài liệu dạy học chính) của giáo viên, cán bộ quản lý, cha mẹ HS và xã hội còn chưa theo kịp yêu cầu mới.

5% SỐ TỈNH CHỈ CHỌN MỘT BỘ SGK

Từ khi quyền quyết định lựa chọn SGK là của UBND cấp tỉnh đến nay, năm nào cũng có lời phàn nàn về việc địa phương áp đặt chọn SGK. Quy trình là cơ sở gửi đề xuất lên nhưng trên thực tế đề xuất ấy có được xem xét không lại là chuyện khác.

Một giáo viên ở Quảng Ngãi cho biết địa phương này chỉ chọn một bộ SGK. Hội đồng chọn SGK cấp tỉnh nói chọn theo số đông. “Tuy nhiên, chúng ta đang hướng tới dạy học phân hóa, quan tâm từng đối tượng HS thì lẽ ra SGK mà số ít lựa chọn cũng cần được coi trọng vì họ thấy phù hợp với điều kiện dạy học, đối tượng HS của mình nên mới chọn”, vị này nói.

Tại Hà Nội, từ khi thực hiện quy định UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn SGK đến nay thì TP vẫn áp dụng cách thuận lợi nhất cho các trường, đó là tất cả SGK mà Bộ GD-ĐT đã phê duyệt thì các trường học ở Hà Nội đều có thể sử dụng để giảng dạy. Tuy nhiên, hiện nay cũng chưa có trường nào cho phép HS hoặc phụ huynh lựa chọn SGK mà sẽ ấn định một danh sách các SGK mà trường đã chọn để phụ huynh tự mua hoặc đăng ký nhờ trường mua giúp, SGK cũng sử dụng thống nhất một bộ ở cấp trường, chưa theo đơn vị lớp.

Theo báo cáo của Bộ GD-ĐT, để chuẩn bị cho năm học mới, có khoảng 41% số tỉnh có tất cả môn học chọn nhiều hơn một bộ SGK đối với mỗi môn học; số tỉnh có một số môn học chọn nhiều hơn một bộ SGK đối với mỗi môn học chiếm 54%; số tỉnh chọn một bộ SGK đối với mỗi môn học chiếm 5%…

Bà Nguyễn Thị Hà, đại biểu Quốc hội khóa XV, cho biết việc chọn SGK nên được thực hiện với tinh thần đảm bảo phù hợp đặc thù vùng miền, giáo viên, HS trong cơ sở giáo dục. Vì vậy, các hướng dẫn của cơ quan chức năng theo hướng tôn trọng quyền lựa chọn SGK của tập thể, cá nhân trực tiếp sử dụng sách là rất cần thiết. Tuy nhiên, bà Hà cũng cho rằng: “Cần có các biện pháp để quản lý việc lựa chọn SGK tránh tràn lan, tiêu cực. Đặc biệt, cần chỉ đạo chặt chẽ việc lựa chọn thành viên hội đồng lựa chọn SGK theo tiêu chuẩn năng lực chuyên môn, trình độ nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức. Đồng thời, xử lý nghiêm các hiện tượng tiêu cực liên quan đến SGK. Ngoài ra, các trường có thể xã hội hóa, bổ sung vào thư viện sách danh mục cho mượn bao gồm cả SGK để cho các HS có hoàn cảnh, điều kiện kinh tế khó khăn không bị gánh nặng từ chi phí mua sách”.