(HBĐT) – Nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh, huyện Mai Châu có nhiều dân tộc chung sống, trong đó dân tộc Thái chiếm trên 60%. Cùng với niềm tự hào nghệ thuật xoè Thái trở thành di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại, cộng đồng người Thái nơi đây cùng chung tay gìn giữ, phát huy giá trị tốt đẹp của di sản.
Đội văn nghệ cơ sở ở xã Nà Phòn (Mai Châu) biểu diễn xoè Thái phục vụ du khách.
Đồng chí Hà Thị Liễu, Phó trưởng phòng VH-TT huyện Mai Châu cho biết: Xoè là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với đồng bào Thái, thấm đượm trong lời ca, câu hát ngân vang giữa núi rừng Tây Bắc “Không xoè, không vui; Không xoè, cây ngô không ra bắp; Không xoè, cây lúa không trổ bông; Không xoè, hoa tàn héo; Không xoè, trai gái không thành đôi”. Cho đến ngày nay, xoè vẫn có mặt thường xuyên trong những sự kiện, lễ hội, các cuộc vui hay trong các hình thức sinh hoạt đời thường ở xóm, bản. Đặc biệt, xoè còn là sản phẩm đặc trưng, hấp dẫn gắn với phát triển du lịch văn hoá, du lịch cộng đồng.
Về bản du lịch cộng đồng thị trấn Mai Châu, các xã Chiềng Châu, Mai Hịch, Xăm Khoè, Nà Phòn…, bên cạnh trải nghiệm cuộc sống thanh bình, cảnh sắc thơ mộng, thưởng thức ẩm thực địa phương, du khách sẽ cảm thấy hẫng hụt nếu không được xem thực hành xoè Thái. Một du khách Pháp lưu trú tại bản Nà Phòn, xã Nà Phòn chia sẻ: Chúng tôi đã dùng bữa tối và xem chương trình văn nghệ trong không gian nhà sàn Thái. Khi màn biểu diễn cuối cùng là xoè Thái, chúng tôi thực sự hân hoan, dâng trào cảm xúc vui tươi, đoàn kết khi tham gia nối vòng xoè.
Cũng như cộng đồng người Thái ở Yên Bái, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu… cộng đồng người Thái trên địa bàn huyện Mai Châu còn lưu giữ được nhiều điệu xoè, có 3 hình thức chính: xoè nghi lễ, xoè biểu diễn và xoè vòng. Với xoè nghi lễ thường xuất hiện trong các lễ hội cộng đồng như Xên bản, xên mường, lễ hội cầu mưa, xuống đồng, các nghi lễ trong phạm vi gia đình như lễ cúng tổ tiên, tang ma… Xoè nghi lễ thể hiện sự biết ơn sâu sắc đối với trời đất, các vị thần linh, những người đã tạo ra bản, ra mường và phù hộ cho dân bản được ấm no, hạnh phúc, an lành. Xoè biểu diễn là các hình thức xoè văn nghệ, được trình diễn dưới dạng sân khấu, chủ yếu đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của công chúng. Hình thức xoè này thường kết hợp với các đạo cụ và được gọi theo tên đạo cụ, như: xoè khăn, xoè nón, xoè quạt, xoè sạp, xoè gậy, xoè chai, xoè nhạc… Còn xoè vòng là hình thức xoè tập thể theo vòng tròn không giới hạn số người tham gia. Các vòng tròn có thể mở rộng, nối dài linh hoạt hoặc có thể tách thành nhiều vòng xoè đồng tâm quay quanh một “tâm xoè” là hũ rượu cần hoặc một đống lửa. Xoè vòng không có người biểu diễn và người xem, bất cứ ai cũng có thể tham gia, thường được diễn ra vào lúc kết thúc sự kiện, lễ hội, các cuộc vui hay trong sinh hoạt đời thường, như: ngày lễ, sinh nhật, tân gia, cưới xin…
Cũng theo đồng chí Phó trưởng phòng VH-TT huyện, những năm gần đây, cùng với niềm tự hào, để phát huy giá trị tốt đẹp của di sản, huyện đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về di sản gắn với các hoạt động bảo tồn văn hoá, kích cầu du lịch; tổ chức các lễ hội, hội thi, chương trình giao lưu văn hoá tạo nhiều cơ hội thực hành xoè Thái trong Nhân dân. Tăng cường hoạt động trao truyền di sản trong cộng đồng; chú trọng khai thác, phát huy các giá trị văn hoá, nghệ thuật của xoè Thái trong phát triển du lịch, hình thức sản phẩm văn hoá trong du lịch cộng đồng, trong các sự kiện văn hoá, thể thao, du lịch địa phương, tạo việc làm và nguồn thu nhập. Tiếp tục xây dựng xoè Thái trở thành sản phẩm du lịch mũi nhọn, làm thương hiệu trong các lễ hội lớn.
Bùi Minh
