‘Hiệp ước tương lai’ của Liên hợp quốc là gì và tại sao Nga và một số nước phản đối?

Đại hội đồng Liên hợp quốc (UNGA) đã thông qua “Hiệp ước Tương lai” đầy tham vọng được mô tả là nhằm hướng tới thế giới tốt đẹp hơn cho các thế hệ tương lai, trong bối cảnh ngày càng có nhiều chỉ trích về việc không ngăn chặn được các cuộc xung đột trên toàn cầu.

Hiệp ước đã được thông qua trong hội nghị thượng đỉnh diễn ra tại New York vào ngày 22 – 23/9. Nga và Iran nằm trong số những quốc gia phản đối.

Hiệp ước tương lai là gì?

Liên hợp quốc mô tả hiệp ước này là một “tuyên bố mang tính bước ngoặt” cam kết hành động hướng tới một thế giới tốt đẹp hơn cho các thế hệ tương lai.

Văn bản được 193 thành viên UNGA thông qua bao gồm cam kết thúc đẩy việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên hợp quốc và các cam kết của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Văn bản này đề cập đến việc giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của xung đột và đẩy nhanh các cam kết về quyền con người, bao gồm quyền phụ nữ.

Hiệp ước bao gồm hai tài liệu phụ lục, được gọi là Tác động kỹ thuật số toàn cầu, liên quan đến việc quản lý trí tuệ nhân tạo (AI) và Tuyên bố về các thế hệ tương lai, thúc đẩy quá trình ra quyết định quốc gia và quốc tế tập trung vào việc đảm bảo phúc lợi cho các thế hệ mai sau.

Theo ông Richard Gowan, giám đốc Liên hợp quốc tại Crisis Group, hiệp ước này bao gồm nhiều chủ đề với nhiều mức độ tham vọng khác nhau. Các diễn đàn và cơ quan khác nhau của Liên hợp quốc sẽ chịu trách nhiệm theo dõi các chủ đề khác nhau.

Hiệp ước có nêu rõ cách thức làm thế giới tốt đẹp hơn không?

Không hẳn vậy. Như thường lệ với các nghị quyết và cam kết của Liên hợp quốc, Hiệp ước tương lai chứa đầy những mục tiêu và cam kết cao cả nhưng lại thiếu các bước thực tế, khả thi mà cơ quan này có thể thực hiện để hiện thực hóa tầm nhìn của mình.

Văn kiện khẳng định rằng các quốc gia “sẽ chấm dứt nạn đói và xóa bỏ an ninh lương thực”, giải quyết các khoảng cách tài chính và đầu tư toàn cầu, cam kết thực hiện một hệ thống thương mại đa phương công bằng, đạt được bình đẳng giới, bảo vệ môi trường và khí hậu, bảo vệ những người bị ảnh hưởng bởi các trường hợp khẩn cấp nhân đạo. Tuy nhiên, hiệp ước không nói rõ Liên hợp quốc và các thành viên sẽ thực hiện điều này như thế nào.

Hiệp ước cam kết khôi phục các nghĩa vụ, cam kết về giải trừ vũ khí hạt nhân và sinh học, “làm mới lòng tin vào các thể chế toàn cầu”, đồng thời thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, chống lại chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và bài ngoại. Tuy nhiên, một lần nữa, đây chỉ là những lời hứa trong văn bản.

Phản ánh sự bất bình ngày càng tăng với tình trạng bế tắc và thiếu đại diện toàn cầu tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (UNSC), văn bản cam kết ưu tiên “sửa chữa bất công đối với châu Phi” và “cải thiện đại diện” cho châu Á – Thái Bình Dương, Mỹ Latinh và Caribe. Nhưng văn bản không đề cập đến cách Liên hợp quốc sẽ đẩy nhanh các cải cách.

Vì nhiều nghị quyết của Liên hợp quốc không được chú ý, hiệp ước cam kết “tăng cường phản ứng” của UNSC và “làm mới” công việc của UNGA trong khi củng cố toàn bộ hệ thống Liên hợp quốc, bao gồm Hội đồng Kinh tế và Xã hội và Ủy ban Xây dựng Hòa bình. Tuy nhiên, hiệp ước không đề cập cách thức làm điều đó. 

Tại sao một số nước phản đối?

Nga, Iran, Triều Tiên, Belarus, Syria và Nicaragua đã phản đối dự thảo nghị quyết vào phút chót, chủ yếu vì vấn đề chủ quyền quốc gia và vai trò của các thực thể bên ngoài trong các vấn đề đối nội.

Hiệp ước bổ sung thêm đoạn nói rằng Liên hợp quốc “sẽ hoạt động theo quy trình ra quyết định liên chính phủ” và “hệ thống của Liên hợp quốc sẽ không can thiệp vào các vấn đề về cơ bản thuộc thẩm quyền trong nước của bất kỳ quốc gia nào” theo đúng hiến chương của tổ chức.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Vershinin cho biết những nước điều phối văn bản trong nhiều tháng – Đức và Namibia – chỉ điều phối “những gì các nước phương Tây ra lệnh và bỏ qua các yêu cầu liên tục từ Nga về các cuộc đàm phán liên chính phủ”. Ông mô tả cách tiếp cận này là “chủ nghĩa chuyên quyền”.

Ông cho biết Nga sẽ “tránh xa sự đồng thuận về văn kiện này”, đồng thời nhấn mạnh rằng hiệp ước không thể được xem là tạo ra “nhiệm vụ và quyền hạn mới” cho các quốc gia vì nó “chỉ đơn thuần là một tuyên bố và rất mơ hồ”.

Ngọc Ánh (theo Al Jazeera)