Theo báo cáo của Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai (Bộ NN-PTNT), trong 7 ngày đầu tháng 8, khu vực miền núi Bắc bộ có mưa to đến rất to với tổng lượng từ 300 – 400 mm.
Nước lũ khiến nhiều nhà cửa, công trình ở H.Mù Cang Chải (Yên Bái) bị phá hủy
Mưa lớn gây lũ cục bộ trên sông suối nhỏ, lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt tại nhiều địa phương khu vực miền núi phía bắc, gây thiệt hại về người, nhà ở, sản xuất, cơ sở hạ tầng, nhất là tại các tỉnh Lai Châu, Yên Bái, Sơn La, Lào Cai…
Tại khu vực miền núi phía bắc có 11 người thiệt mạng, 2 người mất tích và 3 người bị thương; hơn 300 ngôi nhà; hơn 170 ha cây trồng và 11 ha nuôi trồng thủy sản, hàng loạt công trình thủy lợi, trường học bị thiệt hại. Bên cạnh đó, sạt lở gây ảnh hưởng đến giao thông và gãy đổ cột điện 35 KV gây mất điện diện rộng ở Yên Bái.
Tại Tây nguyên, mưa lũ, sạt lở đất tàn phá hàng loạt các công trình, đường giao thông tại các tỉnh Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông. Nghiêm trọng nhất là vụ sạt lở ở đèo Bảo Lộc (Lâm Đồng) chiều 30.7 khiến 3 cán bộ cảnh sát giao thông hy sinh và một người dân thiệt mạng.
Phá rừng là nguyên nhân chính dẫn đến sạt lở
Theo GS – TS Vũ Trọng Hồng, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở đất, sụt lún đồi núi ở các tỉnh miền núi phía bắc và Tây nguyên.
Đầu tiên, phải kể đến yếu tố về thời tiết bất thường, tại khu vực Tây nguyên, do nắng nhiều khiến lực dính của đất sét khô và giảm đi. Sau khi nắng, gặp mưa nhiều ngày thì dẫn đến sạt trượt, sạt lở đất.
Việc phá rừng canh tác cây ăn quả, cây lấy gỗ sẽ mất đi thảm thực vật, từ đó mất đi chức năng giữ nước, khi bị mưa xuống sẽ gây sạt lở
Nguyên nhân sâu xa hơn nữa, theo ông Hồng, là do con người. Tại các tỉnh miền núi và khu vực Tây nguyên, tình trạng chuyển đổi đất rừng sang trồng cây lâu năm, phá rừng làm đất ở, xây nhà cửa, công trình; phạt núi làm đường, thiết kế độ dốc không hợp lý cũng gây sạt lở đất, đá về mùa mưa.
“Hiện nay, nhu cầu sử dụng đất phục vụ mục đích nông nghiệp của người dân vô cùng cao. Nhiều người dân có suy nghĩ canh tác nơi này không hiệu quả thì chuyển nơi khác, đất nhiều đặc biệt là rừng khiến người dân vô tư canh tác mà không nghĩ đến hậu quả. Việc này, cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ NN-PTNT nên vào cuộc điều tra, làm rõ”, GS – TS Vũ Trọng Hồng nói.
Theo ông Vũ Trọng Hồng, việc phá rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ là nguyên nhân chính dẫn đến sạt lở đất, lũ quét. Rừng có chức năng giữ nước, khi rừng không bị tác động thảm thực vật sẽ phát triển. Từ đó, khi mưa xuống thì từ những thảm thực vật đó có thể giữ được nước trôi chảy, hạn chế xói mòn gây ra lũ lụt.
“Những điểm sạt lở ở Tây nguyên phần lớn đều không còn rừng nguyên sinh. Thay vào đó là đồi núi trơ trọi hoặc lưa thưa vài cây lấy gỗ, cây ăn quả. Những loại cây này có vòng đời ngắn, dưới gốc chưa kịp hình thành thảm thực vật đã bị chặt hạ”, ông Hồng nói thêm, và cho hay, việc phá rừng để trồng cây lấy gỗ và cây ăn quả sẽ gây hậu quả khôn lường đã được ông cảnh báo cách đây hơn 20 năm trước, khi ông đang đương nhiệm chức Thứ trưởng Bộ NN-PTNT.
“Đừng đổ lỗi cho thiên nhiên”
Trong những ngày đầu tháng 8, tỉnh Yên Bái là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của lũ quét và sạt lở đất. Trận mưa lớn tối 5.8 khiến 2 cháu nhỏ tử vong do sạt lở đất, đá. Mưa lũ cũng làm toàn bộ H.Mù Cang Chải mất điện trong nhiều ngày, một xã bị cô lập bởi dòng nước lũ do đường quốc lộ bị phá hủy nhiều đoạn.
QL32 ở Mù Cang Chải bị phá hủy
Ông Đinh Đăng Luận, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Yên Bái, cho biết do dòng nước lũ chảy xiết và thay đổi nhiều hướng, cắt ngang QL32 nên 2 đoạn đường Km325 và Km326 bị phá hủy hoàn toàn. Nước lũ lớn cũng là nguyên nhân khiến xã Hồ Bốn trên địa bàn bị cô lập, không ai ra vào được.
Nhận định riêng về thiên tai ở H.Mù Cang Chải, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Vũ Trọng Hồng khẳng định, chắc chắn ở đây mất nhiều rừng.
“Khi làm đường, các kỹ sư chắc chắn cũng phải nghiên cứu kỹ xem nước lũ chảy theo hướng nào để họ tránh. Tuy nhiên, khi mất rừng, nước sẽ chảy lung tung, không biết đâu là đường nước lũ nữa. Rõ ràng, khi lũ chảy như vậy sẽ phá hủy các công trình giao thông khi nó đi qua”, GS – TS Vũ Trọng Hồng phân tích.
Hiện tượng lũ quét không chỉ xuất hiện ở khu vực miền núi phía bắc, Tây nguyên mà còn xảy ra tại H.Sóc Sơn (Hà Nội). Sáng 4.8, nhiều xe ô tô đỗ ở tuyến đường thôn Phú Ninh (xã Minh Phú, H.Sóc Sơn) bất ngờ bị bùn đất vùi lấp. Thời điểm xảy ra sự việc, trên địa bàn xảy ra mưa lớn cục bộ.
Theo GS – TS Vũ Trọng Hồng, hiện tượng lũ quét xảy ra ở H.Sóc Sơn là do việc xây dựng nhà cửa, khu nghỉ dưỡng trên núi với mật độ cao.
Một phần rừng phòng hộ ở H,Sóc Sơn (Hà Nội) nhìn từ trên cao
“Việc đào bới để làm nhà là nguyên nhân xảy ra lũ. Những ngôi nhà xuất hiện sẽ ngăn nước lũ chảy, thì lũ sẽ đi theo đường khác. Cần phải xem xét tất cả những ngôi nhà này có thuộc quy hoạch khu dân cư hay không, nếu thuộc quy hoạch rồi cần xem xây dựng có đúng khoảng cách không. Tuyệt đối không được để xảy ra tình trạng làm nhà không xin phép cơ quan chức năng, nếu mưa lớn, hậu quả xảy ra sẽ rất nghiêm trọng”, ông Vũ Trọng Hồng nói tiếp.
GS – TS Vũ Trọng Hồng cho rằng, cần đặt ra câu hỏi về vấn đề quản lý rừng và quản lý của địa phương. Khi người dân xâm lấn rừng, thậm chí là xây dựng những công trình ở trong rừng thì địa phương phải nắm được.
Khu vực xảy ra lũ quét ở H.Sóc Sơn (Hà Nội) có nhiều mảng đồi bị trọc, nhiều công trình nhà cửa
“Các khu vực bị sạt lở, lũ quét chính quyền địa phương các xã phải có báo cáo. Tuy nhiên, hiện nay các khu vực bị sạt lở có rất ít các thông tin của UBND các xã nên việc đánh giá của cơ quan chuyên ngành rất khó”, GS – TS Vũ Trọng Hồng nhấn mạnh.
Theo ông Hồng, các địa phương sẽ nắm rất rõ việc sử dụng đất, khai thác đất bừa bãi của người dân.
“Tôi cho rằng, khu vực nào bị sạt lở, lũ quét nhiều thì điều đầu tiên cần rà soát xem rừng có bị mất không? Rừng càng bị thu hẹp thì hậu quả càng khôn lường. Vậy nên, đừng đổ lỗi cho thiên nhiên mà hãy xem con người tác động vào rừng thế nào”, GS – TS Vũ Trọng Hồng phân tích.
