Là một trong những huyện khó khăn nhất toàn tỉnh trong triển khai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, hơn 10 năm dồn sức cho nhiệm vụ trọng tâm và xuyên suốt này, Kỳ Anh luôn nêu cao ý chí vượt khó, có nhiều cách làm sáng tạo và bước đi vững chắc. Đến nay, những phần việc cuối cùng đang được hoàn thiện để Kỳ Anh được công nhận đạt chuẩn huyện NTM vào cuối năm 2023 như mục tiêu Đại hội Đảng bộ huyện nhiệm kỳ 2020-2025 đề ra.
Năm 2011, huyện Kỳ Anh bắt tay xây dựng nông thôn mới với nền sản xuất nhỏ lẻ, thu nhập bình quân đầu người 15 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo trên 22,44%. Bởi vậy, huyện đã ưu tiên tối đa cơ chế chính sách, nguồn lực để mở hướng phát triển kinh tế nông thôn với quan điểm: nâng cao thu nhập cho người dân là yếu tố quyết định thành công của chương trình xây dựng nông thôn mới.
Bước ngoặt lớn nhất, có thể coi là bước chuyển biến căn bản từ sản xuất nhỏ lẻ truyền thống sang sản xuất lớn, hàng hóa của huyện Kỳ Anh, đó là thành công bước đầu trong chuyển đổi ruộng đất, dồn điền đổi thửa. Cuối năm 2021, Nghị quyết số 06-NQ/TU của BCH Đảng bộ tỉnh ra đời được xem là cơ hội, vừa là động lực quan trọng để huyện Kỳ Anh triển khai một cách triệt để công tác chuyển đổi ruộng đất, dồn điền đổi thửa. Theo đó, cách làm mới của huyện Kỳ Anh so với các địa bàn khác đó là kiên trì và quyết liệt với mục tiêu: mỗi hộ hoặc nhiều hộ chỉ sản xuất trên 1 thửa gắn với cấp lại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Thôn Hòa Hợp, xã Kỳ Văn là địa phương tiên phong trong “cuộc cách mạng” chuyển đổi ruộng đất.
“Phát súng” đầu tiên của “cuộc cách mạng” này là thôn Hòa Hợp (xã Kỳ Văn) – địa phương được huyện chọn triển khai chuyển đổi ruộng đất 100% diện tích trước ngày xuống giống vụ xuân năm 2022. Với sự đoàn kết, đồng lòng của cán bộ, Nhân dân, chỉ sau hơn 1 tháng triển khai, thôn Hòa Hợp đã tạo bước đột phá: từ 786 thửa, chuyển đổi chỉ còn lại 89 thửa. Từ kinh nghiệm, cách làm của thôn làm điểm, phong trào đã nhanh chóng mở rộng trên địa bàn toàn xã. Đến nay, xã Kỳ Văn đã có 3 thôn triển khai với 146,2 ha được chuyển đổi triệt để. Ông Nguyễn Tiến Điền – Bí thư Đảng ủy xã Kỳ Văn cho biết: “Theo lộ trình, mỗi năm xã có một thôn hoàn thành chuyển đổi; như vậy với 8 đơn vị thôn, đến năm 2027, Kỳ Văn sẽ hoàn thành chuyển đổi ruộng đất 100% diện tích”.
Lãnh đạo huyện Kỳ Anh dự lễ ra quân chuyển đổi ruộng đất tại địa phương.
Huyện Kỳ Anh ban hành kế hoạch chi tiết thực hiện Nghị quyết số 06-NQ/TU, với quy trình hướng dẫn thực hiện bài bản, cụ thể, mục tiêu đến cuối năm 2025 hoàn thành 54 vùng, với 1.950 ha. Đến cuối năm 2023, huyện Kỳ Anh đã có 18 vùng của 9 xã, với tổng diện tích 890 ha được chuyển đổi ruộng đất, dồn điền đổi thửa triệt để gắn với cấp lại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân. Sau chuyển đổi, bình quân 0,85 ha/thửa; trên 80% số hộ còn 1 thửa/hộ.
Những cánh đồng sau chuyển đổi đã được huyện Kỳ Anh khai thác triệt để trong xây dựng cánh đồng mẫu lớn, sản xuất cùng 1 giống, cùng thời vụ; phát triển chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo hiệu quả, bền vững.
Thành công của chủ trương chuyển đổi ruộng đất, dồn điền, đổi thửa ở huyện Kỳ Anh đã sớm được khẳng định khi nhiều cánh đồng lớn, cánh đồng mẫu sản xuất cùng “1 giống, 1 thời vụ, 1 quy trình” ra đời; nhiều mô hình sản xuất liên kết, sản xuất hữu cơ được phát triển sâu rộng, nhiều loại giống mới được du nhập…, tạo nên giá trị thu nhập vượt trội và đặc biệt là từng bước thực hiện có hiệu quả việc cơ cấu lại nền nông nghiệp trên cơ sở phát triển bền vững. Như ở thôn Phú Minh (xã Kỳ Phú), sau chuyển đổi, xã đã xây dựng được vùng sản xuất lúa VietGap 65 ha; một cánh đồng sản xuất lúa hữu cơ 15 ha, trong đó, quy hoạch 3 ha sản xuất lúa hữu cơ kết hợp nuôi cá và tiến tới khai thác du lịch sinh thái. Cũng tại đây, đã xuất hiện mô hình bao tiêu sản phẩm lúa giữa Tổ hợp tác trồng lúa thôn Phú Minh với HTX Sản xuất thương mại và Dịch vụ Nguyên Lâm (xã Kỳ Giang); mô hình được đánh giá là nền tảng và động lực để mở rộng cả về diện và chất trên địa bàn toàn huyện trong tương lai. Hay như mô hình “Sản xuất lúa kết hợp nuôi rươi theo hướng hữu cơ” tại thôn Đậu Giang (xã Kỳ Khang), với 17,5 ha, ngoài nâng cao rất nhiều về giá trị thu nhập trên đơn vị sản phẩm, còn tạo nên một hệ sinh thái bền vững.
Mô hình “Sản xuất lúa kết hợp nuôi rươi theo hướng hữu cơ” tại thôn Đậu Giang, xã Kỳ Khang hứa hẹn những thành công lớn.
Song song với chuyển đổi ruộng đất, chủ yếu ở vùng đồng bằng; thì đối với các xã vùng thượng, nơi được coi là dư địa nhiều tiềm năng trong chiến lược phát triển nền nông nghiệp bền vững của huyện Kỳ Anh, nhiều hướng đi đã được huyện triển khai. Với lợi thế về diện tích, thổ nhưỡng và vùng tiểu khí hậu thuận lợi, cây chè từ lâu đã được coi là cây “làm giàu” của người dân vùng thượng Kỳ Anh và cũng là sản phẩm chủ lực của địa phương trong xây dựng NTM. Đến thời điểm này, diện tích chè toàn huyện đã đạt trên 400 ha, trong đó có 80% được sản xuất theo quy trình VietGAP; gần 300 ha đã cho thu hoạch, sản lượng chè búp tươi đạt trên 2.800 tấn/năm. Trong chiến lược phát triển nông nghiệp giai đoạn mới, mỗi năm các địa phương trồng thêm 50 ha gắn với nâng cao giá trị sản phẩm, hướng đến sản xuất sản phẩm OCOP trên phạm vi vùng thượng.
Đến thời điểm này, diện tích chè toàn huyện đã đạt trên 400 ha, trong đó có 80% được sản xuất theo quy trình VietGAP.
Phát huy lợi thế về phát triển kinh tế vườn rừng, với mục tiêu nâng tầm cho gỗ rừng trồng, từ năm 2020 đến nay, huyện Kỳ Anh phối hợp với HTX Lâm nghiệp An Việt Phát (thuộc Tập đoàn An Việt Phát – TP Hồ Chí Minh) hỗ trợ cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC) cho 2 xã Kỳ Tân và Lâm Hợp với kết quả bước đầu có 3.714 ha được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Ông Nguyễn Tiến Đương – Chủ tịch Hội Nông dân xã Kỳ Tân, Trưởng nhóm hộ FSC An Việt Phát Kỳ Anh cho biết: “Sau hơn 2 năm tham gia cho thấy, sản phẩm gỗ làm ra được thu mua với giá cao hơn trồng truyền thống và khi xuất bán, bà con không phải bóc vỏ cây tràm – một công đoạn mất rất nhiều thời gian và chi phí, lại cho trọng lượng sản phẩm tăng lên, giá trị kinh tế cũng cao hơn”.
Sản phẩm gạo của Tổ hợp tác Trồng lúa thôn Phú Minh đã được HTX Sản xuất thương mại và dịch vụ Nguyên Lâm (xã Kỳ Giang) bao tiêu.
Cũng trong chiến lược mở rộng, phát triển các sản phẩm chủ lực từ rừng, hướng đi mới đang mở ra với mô hình trồng thử nghiệm cây mây nước ở xã Lâm Hợp và Kỳ Trung từ đầu năm 2023; đang giai đoạn ươm với 35.000 bầu. Khi diện tích cây trồng mới này đi vào khai thác và được mở rộng, đây sẽ là nguồn nguyên liệu cung ứng cho nhu cầu chế biến của HTX Nông lâm Hà Thành, xã Lâm Hợp (quy mô 500 – 600 tấn mây nguyên liệu/năm).
Chú trọng phát triển chăn nuôi theo hướng gia trại, trang trại thâm canh, công nghiệp, bên cạnh phát triển tổng đàn, nâng cao chất lượng đàn vật nuôi, huyện Kỳ Anh bắt tay liên kết với Công ty CP Tập đoàn Quế Lâm xây dựng các mô hình nhằm tạo giá trị thu nhập cao và bền vững hơn. Gia đình ông Trần Văn Hợp ở thôn Hà Phong (xã Kỳ Phong) là một trong những mô hình đi đầu liên kết chăn nuôi từ tháng 10/2022, với 450 m2 chuồng trại, đến nay đã phát triển lên hơn 100 con lợn hữu cơ thương phẩm/năm, trong đó có 7 con lợn nái, doanh thu gần 500 triệu đồng/năm. Theo chia sẻ của ông Hợp, chăn nuôi theo hướng hữu cơ có nhiều lợi ích: sản phẩm thịt sạch, an toàn; quá trình chăm sóc đơn giản; chi phí đầu vào rẻ hơn chăn nuôi truyền thống vì tận dụng được một lượng rau xanh tại chỗ; việc sử dụng công nghệ đệm lót sinh học, men vi sinh để xử lý chất thải làm chuồng trại luôn khô thoáng, không có mùi hôi và nước thải; toàn bộ phế phụ phẩm được xử lý thành phân bón hữu cơ để bón cho vườn cây dược liệu phục vụ chăn nuôi và các loại cây trồng khác.
Sản phẩm nấm Kỳ Phong đang xây dựng sản phẩm OCOP.
Trên lĩnh vực nuôi trồng thủy sản mà chủ yếu là nuôi tôm, huyện Kỳ Anh tập trung chỉ đạo, hỗ trợ đầu tư hiện đại hóa, nâng cấp hạ tầng các vùng nuôi theo hướng thâm canh, công nghệ cao, khuyến khích người dân thay đổi phương thức nuôi quảng canh, mạnh dạn xây dựng các mô hình nuôi thâm canh quy mô lớn. Đến nay, toàn huyện có gần 50 ha nuôi thâm canh (năm 2020 mới chỉ có 12 ha); hàng chục mô hình nuôi tôm bán thâm canh, thâm canh công nghệ cao được xây dựng; dịch bệnh trên tôm giảm rõ rệt; sản lượng tăng cao hơn 3,5 lần so với trước đây.
Huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc thực hiện Chương trình OCOP, huyện Kỳ Anh đã sớm triển khai thành công chương trình này, từ đây tạo cú hích mạnh mẽ để cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững, gia tăng giá trị sản xuất. Từ năm 2019 đến nay, toàn huyện có 61 ý tưởng đăng ký tham gia, trong đó 49 ý tưởng được thẩm định, chấp thuận và 35 phương án SXKD sản phẩm được UBND cấp huyện chấp thuận. Toàn huyện hiện có 18 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao (trong đó, 16 sản phẩm đạt OCOP 3 sao, 2 sản phẩm đạt OCOP 4 sao).
Nước mắm Phú Khương (xã Kỳ Xuân) là một trong những sản phẩm đầu tiên trong tỉnh sớm xây dựng và được công nhận sản phẩm đạt OCOP 3 sao vào năm 2019; đến năm 2021 được nâng lên 4 sao. Hằng năm, HTX thu mua từ 350-400 tấn cá để làm nguyên liệu sản xuất nước mắm, với quy mô sản xuất trên 300 nghìn lít/năm, thị trường tiêu thụ ngày càng mở rộng. Bà Lê Thị Khương – Giám đốc HTX Thu mua và chế biến thủy hải sản Phú Khương cho biết, HTX đang tiếp tục nâng cấp dây chuyền công nghệ, nâng cao chất lượng, đổi mới hình thức, mẫu mã sản phẩm; tiếp tục tập huấn cho đội ngũ xã viên; tập trung nghiên cứu, xây dựng và mở rộng thị trường… với mục tiêu nâng hạng sản phẩm lên OCOP 5 sao vào năm 2024.
Cam Khe Xai, xã Kỳ Sơn đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao vào năm 2019.
Nhận thức được tầm quan trọng trong tham gia sản xuất sản phẩm OCOP, ngày càng nhiều cơ sở mong muốn được ghi tên vào danh sách sản phẩm chủ lực của địa phương. Ông Phan Huy Tuận – chủ một trang trại tổng hợp chăn nuôi, làm ruộng và sản xuất nấm ở xã Kỳ Phong đang xây dựng mô hình trồng nấm sò quy mô lớn, đồng thời xây dựng sản phẩm OCOP 3 sao tại địa phương. Từ chỗ sản xuất nấm nhỏ lẻ, được sự động viên, hỗ trợ về vốn của huyện, ông đã đầu tư 1,1 tỷ đồng xây dựng khu nhà sản xuất giống nấm cùng nhiều thiết bị hiện đại với diện tích 630 m2, công suất đạt 3-5 nghìn bịch giống/ngày; vừa cung cấp giống nấm cho gia đình, vừa xuất bán cho các cơ sở sản xuất khác. Điểm mới trong sản xuất giống nấm của ông Tuận là thay vì sử dụng mùn cưa để đóng bịch trồng nấm sò, ông đã nghiên cứu sử dụng nguyên liệu rơm rạ qua quá trình ủ ẩm. Theo ông Tuận, việc sử dụng nguyên liệu rơm cho cụm nấm to hơn, màu trắng đẹp hơn và sản phẩm ăn cũng giòn ngọt hơn. Đây được coi là lợi thế để sản phẩm nấm Kỳ Phong sớm định hình trong danh sách sản phẩm OCOP của huyện trong thời gian tới.
Sản phẩm giò chả, xúc xích Tứ Yên (trái) và sản phẩm OCOP 3 sao – bánh đa vừng Nguyên Lâm, xã Kỳ Giang (phải).
Ông Phan Công Toàn – Trưởng phòng NN&PTNT huyện Kỳ Anh cho biết: “Hiện nay, huyện đang tập trung xây dựng chuỗi cung ứng nông sản sạch, hữu cơ, sản phẩm OCOP nhằm đảm bảo điều kiện an toàn thực phẩm và chất lượng hàng hóa. Đến thời điểm này, có 18 sản phẩm OCOP và 5 sản phẩm nông sản sạch, hữu cơ đã được truy xuất nguồn gốc và được giới thiệu trên sàn thương mại điện tử nông sản https://nongsankyanh.com; hàng chục sản phẩm khác đang trong quá trình xây dựng. Nhiều nông sản được sản xuất đạt các tiêu chuẩn chất lượng cao như: lúa (90,91 ha), dưa lưới trồng trong nhà màng (1.700 m2), cam bưởi (73,7 ha); 2 cơ sở chăn nuôi gia cầm, 1 cơ sở nuôi tôm thâm canh đạt tiêu chuẩn VietGAP; 9 cơ sở sản xuất sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn chất lượng GMP, HACCP…
Sản phẩm OCOP 4 sao nước mắm Phú Khương (xã Kỳ Xuân).
Ông Nguyễn Thanh Hải – Phó Chủ tịch UBND huyện Kỳ Anh khẳng định, với sự quan tâm chỉ đạo, trăn trở tìm tòi hướng đi, cách làm mới, sâu sát tháo gỡ khó khăn, chính quyền, ngành chức năng đã đồng hành cùng người dân thúc đẩy phát triển sản xuất. Đến cuối năm 2023, thu nhập bình quân đầu người của toàn huyện đạt 48,9 triệu đồng/người/năm (tăng 30,39 triệu đồng so với năm 2013); tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện đến cuối năm 2022 chỉ còn 4,36% (chuẩn nghèo mới), tỷ lệ hộ cận nghèo giảm xuống 4,32%. Thời gian tới, huyện tiếp tục tập trung tạo bước đột phá trong phát triển nền nông nghiệp hàng hóa, quy mô lớn, hiện đại, bền vững; thu hút đầu tư phát triển mạnh công nghiệp nông thôn, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, thương mại trên địa bàn, gắn với chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn. Từng bước gắn sản xuất nông nghiệp, NTM với du lịch, dịch vụ, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng làng xã sáng – xanh – sạch – đẹp, giàu bản sắc văn hóa…
(Còn nữa)
Bài & ảnh: Vũ Viễn – huyền trang – tiến quân
Thiết kế: Công Ngọc
2:12:12:2023:08:35
