Tôi và đoàn công tác tỉnh Hà Tĩnh đến TP. Dinan (Cộng hoà Pháp) vào một ngày cuối thu. Sau những ngày mưa lá đã rụng nhiều nhưng bên trên cây cầu cổ xưa (Le Vieux Pont) những cụm cây còn ánh lên sắc vàng. Không khí se lạnh, bến cảng vào buổi sáng sớm hoàn toàn yên tĩnh…
Con sông Rance được viền bởi những ngôi nhà gỗ cổ xưa nằm sát bờ, in hình trên mặt nước, gợi đến một Venise nhỏ, Venise của Dinan. Chủ yếu nằm trên một ngọn đồi, thành phố nghệ thuật và lịch sử này còn lưu giữ những vành đai thành lũy và lâu đài được xây dựng từ thời của các Công tước Bretagne, thế kỷ 14, những con đường lát đá viên, đâu đó như vẫn còn nghe thấy tiếng lọc cọc của những xe ngựa thời trung cổ.
Đoàn lãnh đạo Hà Tĩnh làm việc với lãnh đạo thành phố Dinan
Cùng với Mai Gautier, một nàng dâu Việt ở Bretagne, chúng tôi đã nối kết và tổ chức thành công buổi gặp mặt chính thức của đoàn công tác tỉnh Hà Tĩnh với Thị chính Dinan, Thư viện Dinan và Hội Côtes d’Armor Việt Nam. Buổi làm việc của các lãnh đạo Hà Tĩnh (do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Báu Hà dẫn đầu) và thành phố Dinan diễn ra sáng ngày 17 tháng 11 năm 2023. Đoàn đã gặp gỡ ông Didier Lechien – Thị trưởng Dinan, làm việc với bà Joelle Le Guifant – Phó Thị trưởng, bà Stéphanie Meneux – Giám đốc các đơn vị văn hóa của thành phố, cùng với giám đốc các bảo tàng, Chủ tịch sáng lập và Chủ tịch đương nhiệm của Hiệp hội Côtes d’Armor Việt Nam.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Báu Hà và Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy Trương Thanh Huyền cùng các lãnh đạo sở, ban, ngành trong đoàn đã đến tham quan Phông lưu trữ Auguste Pavie. Nhiều nội dung đã được trao đổi giữa hai bên, trong đó có các dự định hợp tác và trao đổi kinh nghiệm xây dựng, tổ chức bảo tàng, công tác lưu trữ. Mối quan hệ giữa tỉnh Hà Tĩnh và tỉnh Côtes d’Armor đã hơn 30 năm, nhưng đây là lần đầu tiên có một chuyến thăm và làm việc chính thức giữa đoàn cán bộ cấp cao của tỉnh Hà Tĩnh với riêng thành phố Dinan.
Ông Loïc-René Vilbert – Chủ tịch sáng lập Hiệp hội Côtes d’Armor Việt Nam trò chuyện với Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Trần Báu Hà
Nếu nói về mối quan hệ giữa vùng Bretagne và Việt Nam, mối quan hệ này không phải chỉ mới hôm qua. Bretagne thường được coi là vùng đất của những nhà thám hiểm. Các sĩ quan thủy quân vùng Bretagne đã có mặt ở Đông Dương trước thời kỳ thuộc địa và tham gia xây dựng một số thành trì theo kiểu Vauban. Thành Hà Tĩnh được xây dựng dưới thời vua Minh Mạng cũng phần nào theo kiểu kiến trúc Pháp này.
Năm 1825, Philippe Vannier, một sĩ quan hải quân người Bretagne cùng với vợ là Nguyễn Thị Sen (Madeleine Sen), một phụ nữ Nam Kỳ, trở về Pháp và định cư ở Lorient. Năm 1863, khi Chánh sứ Phan Thanh Giản, Phó sứ Phạm Phú Thứ và Bồi sứ Ngụy Khắc Đản (người Nghi Xuân, Hà Tĩnh) cùng sứ đoàn được vua Tự Đức cử đi sứ sang Pháp, mẹ con bà Nguyễn Thị Sen đã lên Paris để xin gặp những người đồng hương của bà. Những bức ảnh chụp Sứ đoàn có cả ảnh của mẹ con bà khiến nhiều người nhầm tưởng họ đi cùng đoàn.
Cũng gần thời gian đó, Auguste Pavie, nhà thám hiểm và nhà ngoại giao sinh ra ở Dinan, đã thực hiện nhiều sứ mệnh thám hiểm ở Đông Dương. Nhờ Pavie và những người cộng sự của ông trong vòng 25 năm, 600.000 km2 đã được khảo sát và một phần được lập thành bản đồ. Theo các tài liệu lưu trữ, Pavie đã đi qua Hà Tĩnh vào tháng 8 năm 1890, từ Lào qua Bản Giàng, Quỳ Hợp rồi lên Hương Khê, qua sông Ngàn Sâu, Hà Linh, Chợ Trúc, tới kênh đào Hà Tĩnh (tức Hào thành và sông Cụt) trước khi tới Bến Thủy, Vinh. Trong chuyến công tác thứ 2 này (1889-1891), Pavie và các cộng sự đã thu thập một phần lớn các khảo sát địa lý và địa hình được tìm thấy trong “bản đồ lớn về Đông Dương”. Một tấm bản đồ được lưu giữ tại thư viện Dinan và đoàn Hà Tĩnh đã được tham quan và giới thiệu ở phòng trưng bày Phông lưu trữ Auguste Pavie với sự có mặt của Thị trưởng và Phó Thị trưởng Dinan.
Đoàn công tác Hà Tĩnh tham quan Phông lưu trữ Auguste Pavie.
Vùng Bretagne quan tâm đến tỉnh Hà Tĩnh ngay thời gian đầu của thời kỳ đổi mới ở Việt Nam. Với sự hỗ trợ của Charles Josselin, Chủ tịch Hội đồng chung tỉnh Côtes d’Armor và sau này là Bộ trưởng Pháp ngữ, “mối quan hệ giữa Côtes d’Armor và hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh” đã được Hội đồng chung tỉnh Côtes d’Armor xem xét. Năm 1993, hợp tác phi tập trung được kí kết giữa ông Charles Josselin và Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh.
Hiệp hội Côtes d’Armor Việt Nam chịu trách nhiệm thực hiện dự án hợp tác phi tập trung này với nguồn kinh phí của Hội đồng chung tỉnh Côtes d’Armor trong gần 10 năm. Năm 2015, với nhiệm kỳ mới, Chủ tịch Hội đồng chung tỉnh Côtes d’Armor mới lên thay quyết định dừng các hợp tác với nước ngoài, trong đó có hợp tác phi tập trung này. Tuy nhiên Hiệp hội Côtes d’Armor Việt Nam vẫn tiếp tục hỗ trợ hai tỉnh của Việt Nam trong 3 lĩnh vực: hỗ trợ dạy học tiếng Pháp, viện trợ phát triển và hợp tác y tế.
Đoàn công tác Hà Tĩnh và Thị trưởng, Phó Thị trưởng Dinan trước cửa thư viện thành phố.
Đoàn công tác Hà Tĩnh sang Pháp lần này tham dự Đại hội đồng UNESCO lần thứ 42, trong đó có việc thông qua hồ sơ kỉ niệm 300 năm ngày sinh danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Một nhà văn nữ của Pháp đã từng xuất bản cuốn tiểu thuyết Ông già lười (Monsieur Le Paresseux) để tưởng nhớ người sáng lập nền y học cổ truyền Việt Nam.
Tác giả của cuốn tiểu thuyết lịch sử này cũng là người Bretagne (Saint Malo): Yveline Féray. Nhân chuyến thăm này, đoàn Hà Tĩnh đã tặng cho thư viện và Phông lưu trữ Auguste Pavie bộ sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” của Lê Hữu Trác, bản dịch tiếng Pháp “Thượng kinh ký sự”, bản dịch Truyện Kiều tiếng Pháp và một số sách khác.
Thời gian này, “những ngày Việt Nam” liên tục diễn ra ở nhiều nơi trên đất Pháp, nhân dịp kỉ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao và 10 năm đối tác chiến lược giữa hai nước Việt Nam và Pháp. Chuyến thăm Dinan của đoàn lãnh đạo Hà Tĩnh đã để lại một hình ảnh tốt đẹp về Việt Nam ở vùng Bretagne, một cuộc gặp gỡ để lại nhiều cảm xúc và mở ra những hướng hợp tác mới trong tương lai.
Nguyễn Thị Sông Hương
