Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông là nét đẹp văn hóa ở Hương Sơn (Hà Tĩnh). Đây là dịp để lớp hậu bối bày tỏ lòng biết ơn với bậc tiền nhân, thể hiện nỗ lực không ngừng xây dựng quê hương, đất nước.
Nhân kỷ niệm 69 năm Ngày Thầy thuốc Việt Nam (27/2/1955 – 27/2/2024), Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cùng đoàn công tác và lãnh đạo tỉnh, ngành, địa phương đã dâng hương tưởng niệm Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại khu mộ Đại danh y ở xã Sơn Trung (Hương Sơn).
Hải Thượng Lãn Ông – vị danh y vẹn tâm toàn tài
Lê Hữu Trác hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, thời trẻ ông còn có tên thường gọi “cậu chiêu Bảy”. Ông sinh ngày 12/11 năm Giáp Thìn (1724) tại quê cha là thôn Văn Xá, làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên).
Sinh ra và lớn lên trong giai đoạn lịch sử có nhiều biến động nên ông thấu hiểu nỗi cơ hàn của người lao động nghèo khổ giữa thời loạn lạc. Bởi thế, ông quyết rời bỏ sách vở, luyện tập võ thuật, nghiên cứu binh thư, xung phong vào trận mạc nhằm giữ yên xã tắc.
Tuy nhiên, sau hung tin anh trai cả mất vì bạo bệnh, ông đã trở về quê mẹ tại xứ Bàu Thượng, xã Tình Diệm, tổng Hữu Bằng (nay là xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh) để phụng dưỡng mẹ già và chăm sóc cháu nhỏ.
Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông là dịp tri ân, tưởng nhớ công ơn của Đại danh y Lê Hữu Trác.
Tại quê mẹ, ông đã dành thời gian chuyên tâm nghiên cứu về nghề thuốc, chữa bệnh cứu người. Với vốn hiểu biết rộng về y lý, Lê Hữu Trác đã chẩn đoán bệnh rất chính xác, kê đơn bốc thuốc rất hay và chữa được nhiều bệnh nan y. Danh thơm của ông nhanh chóng vang xa, trở thành vị Đại danh y nổi tiếng, được xem là ông tổ của Đông y Việt Nam, là người đặt nền móng cho ngành y học nước nhà.
Ông mất vào ngày rằm tháng Giêng năm Tân Hợi (1791) tại quê mẹ ở xứ Bàu Thượng (nay là xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh). Sau khi Hải Thượng Lãn Ông mất, hằng năm, vào ngày giỗ của ông, người dân Hương Sơn lại tề tựu để làm lễ cúng tế nhằm thể hiện lòng biết ơn với ân đức của Đại danh y.
Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông luôn thu hút sự tham gia của nhiều người dân trong và ngoài tỉnh.
Từ đây, người dân Hương Sơn cũng đã sáng tạo ra lễ hội Hải Thượng Lãn Ông nhằm ghi nhớ công ơn của Đại danh y Lê Hữu Trác. Các hội thi, trò chơi đầu xuân cũng được tổ chức vào dịp này. Năm 2015, Bộ VHTT&DL đã có quyết định số 3465/QĐ-BVHTTDL công nhận Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Nhân lên giá trị lễ hội
Hằng năm, lễ hội Hải Thượng Lãn Ông được tổ chức từ ngày 13 – 15 tháng Giêng với các hoạt động như: lễ dâng hương tại khu mộ thuộc thôn Hải Thượng (xã Sơn Trung), cúng tế tại nhà thờ thuộc thôn Bảo Thượng (xã Quang Diệm) và lễ cầu an, cầu sức khỏe tại chùa Tượng Sơn (thôn 1, xã Sơn Giang).
Người dân tổ chức lễ rước, cúng tế tại nhà thờ Lê Hữu Trác (thôn Bảo Thượng, xã Quang Diệm) vào chiều 13 tháng Giêng (22/2/2024).
Bên cạnh phần lễ là phần hội với các hội thi như: đua thuyền trên sông Ngàn Phố, nấu bánh chưng, trò chơi đẩy gậy, vật tay, giải chạy việt dã leo núi Minh Tự…
Hội đua thuyền trên sông Ngàn Phố trong khuôn khổ Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông năm 2024.
Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông năm nay là một trong những hoạt động hướng tới kỷ niệm 300 năm ngày sinh (1724-2024), tưởng niệm 233 năm ngày mất (1791-2024) của Đại danh y Lê Hữu Trác.
Là một nghi lễ không thể thiếu tại Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông, nghi lễ cúng tế tại nhà thờ Đại danh y ở thôn Bảo Thượng (xã Quang Diệm) luôn được tổ chức trang nghiêm do đội tế lễ thực hiện. Đội tế lễ bao gồm chủ tế, bồi tế, nội tán, chấp sự và người đọc chúc văn.
Ông Trần Quốc Võ (thôn Sông Con, xã Quang Diệm) bày tỏ: “Năm nay, tôi được phân công đảm nhận vai trò “chấp sự” (lo việc dâng hương, dâng rượu, chuyển chúc, đọc chúc…) tại lễ cúng húy kị Đại danh y ở nhà thờ. Tôi rất vinh dự khi được góp công sức vào việc tổ chức lễ hội. Với người dân chúng tôi, Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông là nét đẹp văn hóa, cũng là dịp nhắc nhở con cháu tưởng nhớ công ơn tiên tổ”.
Hội thi gói bánh chưng được tổ chức tại Khu mộ Hải Thượng Lãn Ông tại xã Sơn Trung năm nay có 11 đội tham gia.
Theo ông Nguyễn Tiến Thích – Chủ tịch UBND xã Sơn Trung, ngày 12 tháng Giêng (tức ngày 21/2), xã đã tổ chức phần hội, gồm các hoạt động: gói bánh chưng, thi đẩy gậy… thu hút sự tham gia đông đảo của người dân. Để tiếp tục cho các hoạt động hướng tới lễ kỷ niệm 300 năm ngày sinh của Đại danh y, địa phương đang nhanh chóng thực hiện nhiều phần việc như: tu sửa bãi đỗ xe, chỉnh trang cảnh quan…, đồng thời tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, giải đấu thể thao chào mừng”.
Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông không chỉ làm phong phú thêm đời sống văn hóa của người dân Hương Sơn mà còn là dịp để mọi người thể hiện tấm lòng tri ân với bậc tiền nhân. Đây cũng là dịp để giáo dục thế hệ sau về tấm lòng yêu nước, thương dân; giáo dục các thế hệ thầy thuốc về y đức, y đạo, y thuật, thực hiện tốt việc chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân.
Người dân thập phương tới dâng hương, dâng hoa nhân dịp Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông.
Ông Hồ Thái Sơn – Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn cho biết: “Việc tổ chức Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông đã góp phần giúp địa phương quảng bá rộng rãi hình ảnh đất và người Hương Sơn. Những ngày này, có hàng trăm đoàn khách liên tiếp tới thắp hương tưởng niệm, tri ân Đại danh y đã dần minh chứng cho sự lan tỏa của lễ hội này. Để tiếp tục phát huy những giá trị của lễ hội, địa phương sẽ đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền về cuộc đời, sự nghiệp của Đại danh y. Đồng thời, tiếp tục thực hiện tốt việc gìn giữ, tôn tạo, quảng bá Quần thể Khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Tăng cường giới thiệu về các giá trị văn hóa, lịch sử gắn với các di sản mà Đại danh y đã để lại. Xây dựng Hương Sơn với hình ảnh thân thiện, ấn tượng, mến khách, trở thành điểm đến của du khách trong nước và quốc tế”.
Được biết, theo kế hoạch, trong năm 2024, huyện Hương Sơn sẽ tiếp tục tổ chức chuỗi hoạt động hướng tới lễ kỷ niệm 300 năm ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông như: văn hóa, văn nghệ, thể thao chào mừng; Hội thi chế biến các món ăn cổ truyền gắn với các vị thuốc mà Đại danh y đã viết trong cuốn Nữ công thắng lãm; Triển lãm tư liệu ảnh “Đất và người Hương Sơn”…
Anh Thùy – Thu Cúc
