Toàn huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh) hiện có 22 CLB các loại hình trò kiều, ca trù, hát văn và dân ca ví, giặm, được thành lập và hoạt động hiệu quả, trong đó nhiều CLB người cao tuổi chiếm từ 60-70%.
Video: Trích đoạn “Chị em Thúy Kiều du xuân”
Dịp lễ giỗ lần thứ 203 Đại thi hào Nguyễn Du vào ngày 24/9/2023 (tức ngày mùng 10/8 âm lịch) vừa qua, bên cạnh nghi lễ dâng hương truyền thống thành kính, Ban Quản lý Khu di tích Nguyễn Du còn tổ chức chương trình biểu diễn trò Kiều, do Câu lạc bộ (CLB) trò Kiều thị trấn Tiên Điền (Nghi Xuân) biểu diễn.
Trích đoạn “Chị em Thúy Kiều du xuân” do CLB trò Kiều thị trấn Tiên Điền biểu diễn tại lễ giỗ lần thứ 203 Đại thi hào Nguyễn Du.
Với 2 trích đoạn “Chị em Thúy Kiều du xuân” và “Phút xao lòng Từ Hải chết đứng”, chương trình đã để lại nhiều ấn tượng trong các đại biểu và đông đảo học sinh một số trường học trên địa bàn Nghi Xuân và TP Vinh (Nghệ An).
Em Hoàng Xuân An (học sinh lớp 8 một trường THCS ở TP Vinh) bày tỏ: “Em cảm thấy thật đặc biệt khi về dâng hương trong dịp lễ giỗ Đại thi hào Nguyễn Du lại được xem biểu diễn trò Kiều. Qua màn diễn, các nghệ nhân đã tái hiện nhân vật Thúy Kiều, Thúy Vân, Vương Quan, Từ Hải…, một cách thú vị như bước từ trong sách ra sân khấu”.
Các em học sinh chăm chú theo dõi biểu diễn trò Kiều trong dịp lễ giỗ lần thứ 203 Đại thi hào Nguyễn Du.
Các tiết mục này là một trong nhiều chương trình mà CLB trò Kiều thị trấn Tiên Điền dàn dựng và biểu diễn tại nhiều sự kiện trong thời gian qua. Ít ai biết rằng, đứng sau điều hành hoạt động của CLB là vợ chồng ông Nguyễn Mậu (76 tuổi) và bà Trần Thị Phượng (71 tuổi), vừa là Chủ nhiệm và Phó Chủ nhiệm CLB.
Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng cho biết: “Sau một thời gian dài bị mai một và quên lãng, năm 2000, tôi và chồng (lúc đó còn là giáo viên Trường THCS Tiên Yên – Nghi Xuân) bàn với nhau khôi phục và thành lập CLB trò Kiều. Ban đầu chỉ có một số thành viên, đến nay CLB đã có 15 thành viên, trong đó có 5 người là hội viên người cao tuổi (NCT). Để di sản văn hóa của cha ông được lưu giữ và phát huy trong đời sống, chúng tôi đã không ngừng vận động lớp trẻ và trao truyền cho họ tình yêu, niềm say mê cũng như kỹ năng biểu diễn trò Kiều”.
CLB trò Kiều thị trấn Tiên Điền biểu diễn trích đoạn “Gia biến” tại Tuần văn hóa Nguyễn Du, dịp tháng 4/2023.
Ở thị trấn Tiên Điền còn có CLB trò Kiều Xuân Liên với sự dẫn dắt của Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Huýnh, năm nay đã 77 tuổi. Ông có trên 50 năm miệt mài gìn giữ và trao truyền trò Kiều cho nhiều thế hệ.
Các nghệ nhân cao tuổi CLB trò Kiều Xuân Liên (Nghi Xuân) hóa trang trước giờ diễn.
Tại Liên hoan Tiếng hát người cao tuổi toàn tỉnh vừa diễn ra, đoàn Nghi Xuân đạt giải nhì chung cuộc, trong đó tiết mục ca trù “Mừng xuân đất nước” do các nghệ nhân Phan Thị Loan, Nguyễn Thị Hương và ca nương Nguyễn Thị Khuyên biểu diễn đạt giải A. Tất cả đều là thành viên của CLB Ca trù Cổ Đạm.
Ông Trần Văn Đài – Chủ nhiệm CLB Ca trù Cổ Đạm cho biết: “CLB hiện có 30 thành viên, trong đó 6 người là hội viên NCT. Các ông bà, các mẹ là những người luôn hăng hái nhiệt tình tham gia sinh hoạt, có người đã gắn bó với công việc gìn giữ và phát huy ca trù 20-30 năm qua. Sự tâm huyết của các thành viên NCT đã truyền cho chúng tôi và thế hệ trẻ niềm say mê cũng như ý thức về việc giữ gìn di sản văn hóa phi vật thể của quê hương”.
Tiết mục ca trù “Mừng xuân đất nước” do các nghệ nhân, ca nương là người cao tuổi CLB Ca trù Cổ Đạm (Nghi Xuân) biểu diễn đạt giải A tại Liên hoan Tiếng hát người cao tuổi toàn tỉnh năm 2023. Ảnh: Nam Giang.
Hiện, bên cạnh 2 CLB ca trù, 2 trò Kiều, Nghi Xuân cũng đã thành lập được 1 CLB hát văn, 17 CLB dân ca ví, giặm tại 17 xã, thị trấn quy tụ hàng trăm thành viên, trong đó thành viên là NCT chiếm trung bình khoảng 30%. Một số CLB dân ca ví, giặm Đan Trường, Xuân Hải… tỷ lệ người cao tuổi chiếm từ 60-70%. Bên cạnh tham gia biểu diễn, các nghệ nhân, thành viên là NCT có vai trò dẫn dắt, truyền dạy cho các thành viên trẻ.
Cùng với bảo tồn qua thực hành biểu diễn, các nghệ nhân là NCT ở Nghi Xuân còn nghiên cứu, sưu tầm, sáng tác lời mới cho dân ca ví, giặm, ca trù… để quảng bá, lan tỏa di sản văn hóa quê hương. Vừa qua, tại lễ trao giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” giai đoạn 2021 – 2023, do Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức, Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Ban (84 tuổi, thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân) đã vinh dự được trao tặng giải thưởng cá nhân xuất sắc.
Ông không chỉ là một nhà nghiên cứu văn nghệ dân gian mà còn là soạn giả của hàng trăm tổ khúc dân ca ví, giặm, sưu tầm và viết lời mới cho nhiều thể ca trù…, tạo điều kiện để di sản văn hóa quê hương ngày càng phát huy giá trị trong đời sống hiện đại.
Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Ban (thứ 3 từ trái sang) được trao giải cá nhân xuất sắc tại lễ trao giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” giai đoạn 2021 – 2023.
Đến nay, toàn huyện Nghi Xuân có 7 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng các danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân và Nghệ nhân Ưu tú, trong đó có 5 người là hội viên NCT. Thời gian qua, các nghệ nhân nói riêng và các thành viên NCT nói chung tại các CLB đã phát huy vai trò “tuổi cao nêu gương sáng” không ngừng nỗ lực, miệt mài gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể. Qua đó, cùng với các cấp chính quyền và ban, ngành đoàn thể địa phương xây dựng đời sống văn hóa ngày mỗi đi lên, trong đó có mục tiêu xây dựng huyện Nghi Xuân thành huyện nông thôn mới kiểu mẫu về văn hóa.
Trong những năm qua, Nghi Xuân luôn nỗ lực trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa nói chung, di sản văn hóa phi vật thể nói riêng và đạt được nhiều kết quả nổi bật. Có được điều đó, bên cạnh nguồn lực từ nhiều chính sách của tỉnh và huyện có sự đóng góp quan trọng của các nghệ nhân, thành viên các CLB nói chung và NCT nói riêng.
Bằng tâm huyết, sự gương mẫu, các nghệ nhân, thành viên CLB văn nghệ dân gian là NCT đã lan tỏa tình yêu cũng như ý thức bảo tồn, phát huy giá trị di sản quê hương đến đông đảo Nhân dân, nhất là thế hệ trẻ học tập và noi theo.
Ông Nguyễn Long Thiên
Giám đốc Trung tâm Văn hóa – Truyền thông Nghi Xuân
Thiên Vỹ
