Những giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo cảm thụ nghệ thuật

Hànộimới Cuối tuần đã ghi lại ý kiến của các chuyên gia để cùng nhìn nhận những tồn tại và chỉ ra giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng đào tạo cảm thụ nghệ thuật, tạo đà cho Hà Nội định hình bản sắc trên bản đồ sáng tạo thế giới.

Tiến sĩ Nguyễn Thu Thủy, Phó Trưởng khoa Nghệ thuật và Thiết kế – Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (Đại học Quốc gia Hà Nội):

Đã có những chuyển biến tích cực trong giáo dục cảm thụ nghệ thuật

Hiện nay, sự quan tâm của người trẻ đối với nghệ thuật đang có xu hướng gia tăng rõ rệt. Tại các triển lãm, bảo tàng, có thể dễ dàng nhận thấy sự hiện diện của nhiều bạn trẻ, cho thấy nhu cầu tiếp cận và tìm hiểu nghệ thuật ngày càng lớn. Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh cũng ngày càng chú trọng đầu tư cho con em học về nghệ thuật. Trong hệ thống giáo dục, sách giáo khoa về mỹ thuật và âm nhạc đã được biên soạn kỹ lưỡng hơn, phản ánh sự chú trọng ngày càng lớn đối với giáo dục nghệ thuật. Đặc biệt, nhận thức về giáo dục nghệ thuật đã có sự thay đổi ngay từ bậc mầm non. Nhiều trường tư thục đã cải tiến giáo trình và phương pháp giảng dạy, hướng đến việc giúp trẻ cảm thụ nghệ thuật từ sớm. Đây là một bước tiến quan trọng, bởi việc tiếp xúc với nghệ thuật ngay từ nhỏ không chỉ giúp trẻ rèn luyện khả năng cảm thụ cái đẹp, mà còn góp phần nuôi dưỡng đam mê và làm phong phú đời sống tinh thần. Một xu hướng đáng chú ý là sự gia tăng của các lớp học vẽ, học đàn dành cho mọi lứa tuổi, không chỉ dành riêng cho những người có năng khiếu. Bên cạnh đó, quá trình tự học hỏi, nghiên cứu về nghệ thuật, tiêu biểu như trào lưu “Do It yourself” (DIY), cũng góp phần đưa nghệ thuật đến gần hơn với mọi người. Thông qua các video hướng dẫn sáng tạo đơn giản từ những vật liệu quen thuộc, nhiều người có cơ hội trải nghiệm nghệ thuật theo cách riêng của mình, từ học vẽ, học thêu đến làm các sản phẩm thủ công. Nghệ thuật từ đây không còn bị xem là xa vời, mà trở nên gần gũi, dễ tiếp cận hơn. Đặc biệt, việc Hà Nội gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO là một tín hiệu đáng mừng, mở ra nhiều cơ hội để thúc đẩy các hoạt động nghệ thuật. Khi nghệ thuật trở nên phổ biến hơn, người dân sẽ chủ động tìm hiểu, học hỏi thông qua các nguồn tài nguyên trực tuyến, đặc biệt là qua các nền tảng như YouTube.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, ở các bậc học phổ thông, đặc biệt tại các trường công lập, các môn mỹ thuật và âm nhạc mới chỉ dừng lại ở mức độ cơ bản và chưa thực sự được coi trọng trong chương trình học chính khóa. Học sinh chưa có nhiều cơ hội để đào sâu khả năng cảm thụ nghệ thuật, những học sinh đam mê nghệ thuật thường phải tự học hoặc tham gia các lớp ngoại khóa. Theo tôi, để tiếp tục lan tỏa tình yêu nghệ thuật trong cộng đồng, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho thế hệ khán giả có khả năng thưởng thức nghệ thuật một cách sâu sắc, việc đưa bộ môn cảm thụ nghệ thuật vào chương trình giáo dục phổ thông là điều cần thiết. Đây không chỉ là cách giúp học sinh có một góc nhìn đa chiều hơn về cái đẹp trong cuộc sống mà còn góp phần xây dựng một xã hội giàu cảm xúc và sáng tạo hơn.

Ông Ngô Quang Luân, Giám đốc kinh doanh Trung tâm nghệ thuật Art Tree:

Giúp học sinh có cái nhìn đa chiều và trải nghiệm thực tiễn phong phú hơn

Với vai trò là người trực tiếp tham gia công tác giáo dục mỹ thuật, tôi nhận thấy, các cá nhân, tổ chức tư nhân trên địa bàn thành phố đang có nhiều hoạt động giáo dục cảm thụ nghệ thuật khá sôi nổi tuy nhiên bộ môn này lại chưa được chú trọng đúng mức trong hệ thống giáo dục chính quy. Hiện nay, khi tiếp xúc với một tác phẩm nghệ thuật, nhiều học sinh chưa có kỹ năng phân tích hay hiểu được ý nghĩa của tác phẩm. Đặc biệt, mỹ thuật ứng dụng vẫn chưa được đưa vào giảng dạy một cách bài bản trong hệ thống giáo dục. Phần lớn các giờ học mỹ thuật trong trường phổ thông chỉ giới hạn ở việc vẽ tranh, trong khi nghệ thuật thị giác có phạm vi rộng hơn rất nhiều, bao gồm thiết kế nội thất, thời trang, đồ họa hay thẩm mỹ công nghiệp. Việc đưa những nội dung này vào chương trình giảng dạy sẽ giúp học sinh có cái nhìn đa chiều và trải nghiệm thực tiễn phong phú hơn. Bên cạnh đó, học nghệ thuật không chỉ dành cho những trẻ có năng khiếu hội họa. Cảm thụ nghệ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tư duy thẩm mỹ, sáng tạo và kỹ năng phân tích, hỗ trợ tích cực cho nhiều lĩnh vực khác nhau trong tương lai.

Chính vì thế, thời gian tới, tôi hy vọng giáo dục cảm thụ nghệ thuật sẽ được triển khai rộng rãi trong các chương trình đào tạo chính thống, từ trường công lập đến trường tư thục. Việc đưa nghệ thuật vào giáo dục từ sớm không chỉ giúp phát triển khả năng thẩm mỹ mà còn đóng góp vào sự phát triển toàn diện về tư duy và cảm xúc cho trẻ em.

Bà Nguyễn Thị Lệ Quyên, Quyền Giám đốc Trung tâm Xúc tiến, quảng bá di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam (VICH):

Cần có phương pháp, hệ thống lý luận chặt chẽ và thực hành thường xuyên

Từ thực tế, tôi nhận thấy giáo dục cảm thụ nghệ thuật là một yêu cầu tất yếu trong sự phát triển của con người hiện nay. Khi đời sống vật chất ngày càng được nâng cao, những nhu cầu về tinh thần và giáo dục cũng dần trở thành mối quan tâm hàng đầu. Giáo dục cảm thụ nghệ thuật không còn là lĩnh vực dành riêng cho một nhóm nhỏ những người yêu thích nghệ thuật, mà đang trở thành một phần thiết yếu trong quá trình trang bị kỹ năng sống cho mọi lứa tuổi. Nhất là khi nghệ thuật không chỉ tồn tại trong những không gian truyền thống như nhà hát, bảo tàng hay các chương trình biểu diễn, mà đã len lỏi vào đời sống hằng ngày qua nhiều hình thức khác nhau – từ nghệ thuật đường phố, nghệ thuật đương đại cho đến các sản phẩm sáng tạo trong không gian công cộng.

Một ví dụ tiêu biểu là Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội, diễn ra thường niên vào tháng 11. Trong khoảng hai tuần đến một tháng, công chúng Hà Nội có cơ hội tham gia vào một “đại tiệc” nghệ thuật phong phú, từ truyền thống đến đương đại. Tuy nhiên, để thực sự thụ hưởng giá trị nghệ thuật, không chỉ cần những nhà sáng tạo nội dung mà còn cần công chúng có đủ năng lực cảm thụ. Cũng như một bữa ăn ngon đòi hỏi thực khách có gu ẩm thực để cảm nhận trọn vẹn, nghệ thuật cũng cần một trình độ thưởng thức nhất định từ người tiếp nhận.

Tôi cho rằng, việc tổ chức lễ hội hằng năm không chỉ đơn thuần là mang nghệ thuật đến với công chúng mà còn là một cách gián tiếp đào tạo năng lực cảm thụ nghệ thuật cho giới trẻ. Đây không phải là một phương pháp đào tạo trực diện theo cách truyền thống, mà là việc tạo ra một môi trường, một bối cảnh thuận lợi để công chúng, đặc biệt là giới trẻ, tiếp xúc với các loại hình nghệ thuật một cách tự nhiên, không rào cản…

Trước vai trò quan trọng của giáo dục cảm thụ nghệ thuật, để nâng cao chất lượng đào tạo và lan tỏa tình yêu nghệ thuật đến với nhiều người, theo tôi chúng ta cần có phương pháp, hệ thống lý luận chặt chẽ và đặc biệt là sự thực hành thường xuyên. Giáo dục đồng nghĩa với việc phải được thực hiện liên tục, lặp đi lặp lại để đảm bảo giá trị truyền tải từ người này sang người khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác.