Triển lãm “Thiên Quang”: Kể câu chuyện về văn hóa, lịch sử và tinh hoa nghề thủ công truyền thống Thăng Long – Hà Nội

Triển lãm “Thiên Quang” khai thác câu chuyện về ánh sáng thiêng liêng của Trời và Đất soi chiếu Thăng Long – nơi hội tụ văn hóa, lịch sử và tinh hoa nghề thủ công truyền thống. Các tác phẩm tập trung tái hiện sự phát triển của các làng nghề nổi tiếng như nghề ươm tơ dệt lụa, nhuộm vải, thêu thùa may vá; nghề đúc đồng, rèn, chế tác vàng bạc thiếc; nghề mộc làm giường tủ bàn ghế, rương hòm, gương lược; nghề làm sơn mài, làm vàng mã, khắc con dấu; nghề đóng thuyền, bè, làm buồm, dây chão; nghề trồng hoa,… của Thăng Long xưa.

Triển lãm năm nay quy tụ các tác phẩm được thể hiện bằng chất liệu truyền thống như sơn mài, lụa, gốm, giấy dó… kết hợp các kỹ thuật hiện đại như sắt, inox, mica, kính, các loại đèn hiện đại, các loại sơn dầu, acrylyc, tổng hợp… Đặc biệt, ánh sáng được khai thác làm yếu tố trung tâm, tạo nên không gian triển lãm tự do, phóng khoáng, tương tác với mọi chiều không gian.

Phát biểu khai mạc triển lãm, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Trần Thị Vân Anh khẳng định: Hà Nội – Thủ đô ngàn năm văn hiến, nơi hội tụ và lan tỏa những giá trị tốt đẹp của văn hóa Việt Nam. Với di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám, chúng ta tự hào đây là nơi kết tinh những giá trị văn hiến của dân tộc gắn với đạo học. Với những giá trị văn hóa đó đã trở thành nguồn cảm hứng đặc biệt đối với tất cả mọi người, đặc biệt là các nghệ sĩ với mong muốn tạo nên những tác phẩm mang được hơi thở của cuộc sống đương đại nhưng vẫn mang đậm những giá trị truyền thống hàng ngàn năm nay của dân tộc, đưa đến cho du khách và công chúng những tác phẩm độc đáo. Đây cũng là nhiệm vụ quan trọng của Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám để trở thành trung tâm văn hóa sáng tạo của Hà Nội và thực hiện chủ trương của thành phố Hà Nội khi tham gia vào mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, đồng thời cụ thể hóa Nghị quyết 09 của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hóa. Với định hướng Văn Miếu – Quốc Tử Giám sẽ trở thành địa chỉ cho các nhà sáng tạo của Hà Nội cũng như cả nước, trở thành nguồn lực mạnh cho sự phát triển văn hóa Thủ đô, tiếp tục cụ thể hóa các nhiệm vụ mà thành phố Hà Nội đang thực hiện Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 phải trở thành Thành phố văn hiến – văn minh – hiện đại.

“Triển lãm Dấu xư văn hiến là kết tinh của niềm đam mê với di sản văn hóa dân tộc nói chung và với Văn Miếu – Quốc Tử Giám nói riêng của các nghệ sĩ góp mặt tại triển lãm hôm nay, với mong muốn giữ gìn và tiếp nối những mạch nguồn truyền thống văn hóa của dân tộc nhưng cũng tạo ra những đột phá để cống hiến cho người xem và du khách quốc tế” – bà Trần Thị Vân Anh nhấn mạnh thêm.

Triển lãm “Thiên Quang” quy tụ nhiều tác phẩm sáng tạo độc đáo của các nghệ sĩ như cặp đôi họa sĩ Phan Minh Bạch và Hà Phạm đem đến “Giọt Hạnh – Tơ Vàng”, một tác phẩm tôn vinh phẩm hạnh người phụ nữ Việt qua biểu tượng thuyền lụa và kén tơ vàng. Khung cửi sơn mài lấp lánh, lụa tơ tằm nhuộm màu thủ công, cùng chi tiết dát vàng lá công phu, đã khắc họa sự tài hoa, cần mẫn của các làng nghề truyền thống. Hình tượng ánh trăng và con thuyền đầy lụa vàng lấp lánh là lời ngợi ca giá trị văn hóa từ các làng nghề cổ xưa.

Nghệ sĩ Nguyễn Đức Hùng lại lấy cảm hứng từ số 5 trong triết lý nhân sinh quan của người Việt, ngũ hành, Ngũ sắc, ngũ phương…, họa sĩ sáng tác bộ năm tác phẩm độc đáo: “Quốc sắc thiên hương”, “Ánh sắc thời gian”, “Linh khí trời đất”, “Hương tỏa ngát trời xa”, và “Danh thơm nức tiếng”. Các tác phẩm được thể hiện trên giấy dó bồi mâm nhôm, với hàng triệu nét chấm bút li ti. Họa tiết hoa văn cổ điển hòa quyện với sắc màu triết lý nhân sinh, tái hiện giá trị di sản trong một ngôn ngữ nghệ thuật đương đại.

Nghệ sĩ Vũ Xuân Đông với tác phẩm “Chạm” gồm những ngọn đèn hình hạt lúa vẽ tay hoa văn từ Đông Sơn đến Đinh, Lý,Trần, Lê, Nguyễn, gợi nhớ nghề chạm khắc đồng, bạc nổi tiếng. Trong khi đó, tác phẩm “Giếng” là sự hòa quyện của mica khắc laser, giấy dó và đèn LED, tái hiện hình ảnh giếng cổ Hà Nội thể hiện suy tư về vầng dương, ánh sáng tri thức…

Nghệ sĩ Nguyễn Tuấn Dũng lại mang tới triển lãm tác phẩm tái hiện lại hình ảnh người lao động sản xuất, trồng lúa, trồng hoa, làm nghề nông (những nghề đặc trưng ở ngoại thành Hà Nội) trên những mảnh composite trong hình ipad, smartphone, đèn led… Phía trên, vòng tròn ánh sáng Vầng Dương biểu tượng cho ánh sáng của Trời, tạo sự kết nối giữa giá trị cổ xưa và thế giới hiện đại.

Bộ tác phẩm “Màu Thời Gian” của nghệ sĩ Vũ Lê Tùng tái hiện nghề làm gốm qua các lớp sắt cắt laser tạo hình ngọn lửa – biểu tượng khởi nguồn của sự bắt đầu. Các hình ảnh quy trình chế tác gốm, từ làm đất, nặn, vẽ men đến nung, thành sản phẩm gia thương… đều được thể hiện tinh tế trong không gian đa chiều, gợi nhắc vai trò các làng gốm trong sự phát triển của kinh đô Thăng Long xưa.

Tác giả Nguyễn Trường Giang với tác phẩm sắp đặt “Thiên đăng” từ chất liệu gốm kết hợp ánh sáng lấy ý tưởng năm 2025 là năm Ất Tỵ, Mệnh là Phú Đăng Hoả, mệnh này gắn liền với ánh sáng, lửa, sự nhiệt huyết và sức sống. “Thiên Đăng” là tác phẩm tạo hình với hơn 40 chiếc đèn gốm nhỏ hợp lại thành vòng vô cực có sự chuyển động uyển chuyển đầu cuối dính liền không có kết thúc. Biểu hiện một sự vận hành của trời đất, ngày đêm.Thiên Đăng biểu hiện ánh sáng của tự nhiên của bầu trời. Đây cũng là sự phát triển mạnh vẽ của làng gốm thủ công. Khi mọi thứ mầu men và xương đất được qua lửa mà hình thành.Qua tác phẩm Thiên Đăng. chuyển tải những điều tốt đẹp sẽ đến như Hoàng Hôn qua đi và Bình Minh lại tới.

Đặc biệt, triển lãm năm nay giới thiệu tác phẩm chung mang tên “Giếng Thiên Quang”. Đây là sự kết hợp sáng tạo của 9 họa sĩ, lấy cảm hứng từ di sản “Giếng Thiên Quang” tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Tác phẩm được thiết kế dưới dạng đèn tròn với các mảnh ghép nghệ thuật thể hiện những nghề truyền thống nổi tiếng của Thăng Long, truyền tải ý nghĩa về ánh sáng tri thức, văn hóa và lịch sử lâu đời.

Triển lãm diễn ra tại nhà Tiền đường, khu Thái Học từ ngày 22/12/2024 đến ngày 25/03/2025.

Vy Vy