Giáo sư Hà Minh Đức: “Ngôi sao Nguyễn Đình Thi đã tỏa sáng một vùng trời”

Đóng góp tham luận tại Hội thảo khoa học toàn quốc với chủ đề “Di sản văn hóa, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi cho hôm nay” nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của nhà văn hóa lớn, nghệ sỹ tài năng Nguyễn Đình Thi (20/12/1924 – 20/12/2024), Giáo sư Hà Minh Đức khẳng định “Ngôi sao Nguyễn Đình Thi đã tỏa sáng một vùng trời.”

Cũng tại sự kiện do Thành ủy Hà Nội, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương và Báo Nhân Dân phối hợp tổ chức vào chiều ngày 12/12 tại Hà Nội, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, văn nghệ sỹ, nhà quản lý đều đồng lòng khẳng định Nguyễn Đình Thi là một trong những tên tuổi nổi trội của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam với những cống hiến to lớn trong sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa, nghệ thuật nước nhà.

Tấm gương tận hiến tài năng và tâm huyết

“Với tài năng sáng tạo xuất sắc, với lòng yêu nước thiết tha và tư tưởng cách mạng vững vàng, Nguyễn Đình Thi đã để lại cho chúng ta một di sản văn hóa, văn nghệ to lớn, phong phú, có sức sống lâu bền. Cuộc đời hoạt động cách mạng và sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Đình Thi là tấm gương cao đẹp cho các thế hệ văn nghệ sỹ hôm nay và mai sau. Đó là tấm gương của một nghệ sỹ xông xáo, lăn lộn trong hiện thực đấu tranh cách mạng, nguyện tận hiến tài năng, tâm huyết của mình, phụng sự Tổ quốc, nhân dân và sự nghiệp vẻ vang của Đảng,” Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh.

Tại hội thảo, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, văn nghệ sỹ, nhà quản lý cùng chung quan điểm Nguyễn Đình Thi là một trong những nghệ sỹ đa tài của đội ngũ văn nghệ sỹ nước nhà. Ông sáng tác ở nhiều lĩnh vực, từ thơ ca, tiểu thuyết, lý luận, phê bình văn chương, đến nghiên cứu triết học, dịch thuật, sân khấu, âm nhạc…

Đáng quý là dù ở lĩnh vực nào Nguyễn Đình Thi cũng đều có những đóng góp to lớn, mang tính kế thừa tinh hoa văn hóa, văn nghệ dân tộc, đồng thời khai phá, cách tân theo hướng khoa học, hiện đại.

“Toàn bộ những sáng tác thuộc các thể loại đều thực hiện theo phương châm nhất quán: đổi mới. Ông quan niệm cuộc đời mới, chế độ xã hội mới, thị hiếu mới của công chúng thì văn nghệ phải đổi mới,” Giáo sư Hà Minh Đức nói.

Thơ Nguyễn Đình Thi có một phong cách rất riêng, độc đáo, hiện đại, hàm súc, giàu nhạc điệu. Ông là nhà văn dũng cảm, luôn có mặt ở nơi tiền tiêu của cuộc kháng chiến gian lao mà anh dũng của dân tộc. Cũng như bao thế hệ văn nghệ sỹ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp, Nguyễn Đình Thi đã sớm dùng ngòi bút của mình làm vũ khí chiến đấu cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Ông đã nghiên cứu, viết sách về các trường phái triết học phương Tây và bí mật tìm đọc, nghiên cứu triết học Mác, tham gia hoạt động Việt Minh từ năm mười bảy tuổi. Với lòng yêu nước thiết tha và lý tưởng sống cao đẹp, Nguyễn Đình Thi tích cực tham gia Hội Văn hóa cứu quốc từ năm 1943, trực tiếp phụ trách báo Độc lập.

Từ cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Thi, ông Nguyễn Trọng Nghĩa bày tỏ mong muốn, đội ngũ văn nghệ sỹ sẽ không ngừng học hỏi, đúc rút những bài học quý báu từ các thế hệ đi trước để tiếp tục dấn thân, vững vàng và không ngừng phát triển trên hành trình sáng tạo.

Nhân dịp này, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đề nghị các nhà khoa học, văn nghệ sỹ và các cơ quan liên quan tiếp tục tập trung nghiên cứu, tôn vinh những đóng góp quan trọng của Nguyễn Đình Thi đối với nền văn học, nghệ thuật cách mạng nước nhà; đẩy mạnh công tác lưu giữ và quảng bá, tuyên truyền rộng rãi những tác phẩm của ông đến với đông đảo công chúng trong và ngoài nước.

Người để lại di sản văn hóa có sức sống lâu bền

Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, Phó giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Thế Kỷ đánh giá Nguyễn Đình Thi là một trong những tên tuổi lớn của văn hóa, văn nghệ Việt Nam hiện đại, thông tuệ, đa tài, xuất sắc ở nhiều lĩnh vực.

Minh chứng cho những nhận định trên về nhà văn hóa Nguyễn Đình Thi với văn học, nghệ thuật nước nhà là vố số tác phẩm tiêu biểu của ông. Đặc biệt, bộ tiểu thuyết hai tập “Vỡ bờ” đã đưa Nguyễn Đình Thi lên vị thế tiên phong của dòng tiểu thuyết sử thi hào hùng và lãng mạn của nền văn học nước ta giai đoạn 1946-1985.

Ở thể loại thơ, ông để lại những tác phẩm bất hủ như “Đất nước,” “Nhớ,” “Bài thơ Hắc Hải,” “Lá đỏ”… là minh chứng sinh động cho tình yêu thương, gắn bó tha thiết với đất nước, con người Việt Nam. Đó là cá tính sáng tạo mạnh mẽ, bản lĩnh tiên phong, trăn trở tìm tòi hướng đi mới trong thơ Việt Nam hiện đại.

Về sân khấu, sự xuất hiện bất ngờ của các kịch bản “Con nai đen” (1961), “Hoa và Ngần” (1974), “Giấc mơ” (1977), “Rừng trúc” (1978), “Nguyễn Trãi ở Đông Quan” (1979), “Người đàn bà hóa đá” (1980), “Tiếng sóng” (1980), “Cái bóng trên tường” (1982), “Trương Chi” (1983), “Hòn cuội” (1986)… đã toát lên bản lĩnh nghệ thuật, tài năng và sự sáng tạo nghệ thuật, luôn tìm cách đi riêng của Nguyễn Đình Thi.

Trong lĩnh vực âm nhạc, dù chỉ có 6 ca khúc trong sự nghiệp sáng tác: “Căm hờn,” “Diệt phát xít,” “Du kích quân” (1945), “Người Hà Nội” (1947), “Con voi” (1948), “Đất nước yêu thương” (1977) nhưng Nguyễn Đình Thi vẫn khẳng định dấu ấn sáng tạo đậm nét, tâm hồn đẹp đẽ, nhân văn của người nghệ sỹ – chiến sỹ. Ông đã hoàn thành xuất sắc vai trò tạo sự kết nối giữa nghệ thuật với cách mạng trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình, cách mạng đang sục sôi.

Nguyễn Đình Thi từng thổ lộ lúc sinh thời rằng: “Tôi không dám nhận mình là nhạc sỹ.” Thế nhưng, chỉ riêng hai ca khúc “Diệt phát xít” và “Người Hà Nội” được sáng tác ở lứa tuổi đôi mươi cũng đã đủ để ông được tôn vinh là nhạc sỹ lớn, cùng với Văn Cao, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước… mở đường, dẫn lối cho nền âm nhạc cách mạng Việt Nam. Các ca khúc của Nguyễn Đình Thi đã trở thành một phần ký ức lịch sử dân tộc, khơi dậy niềm tự hào đối với quê hương, đất nước…

Phó giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh: “Nguyễn Đình Thi đã để lại một di sản văn hóa đồ sộ với những tác phẩm có giá trị nhiều mặt, sống mãi với thời gian. Thành công trong các sáng tác của ông nổi rõ ở tính tư tưởng, tính nhân văn, nghệ thuật đặc sắc, bút pháp phóng khoáng mà nhuần nhị. Ở đó, hòa quyện lòng yêu nước với lý tưởng cách mạng, tính dân tộc và tính hiện đại, tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới, nhất là văn hóa Pháp, Nga, châu Âu, khát vọng tự do và bản chất nhân hậu, đằm thắm rất Việt Nam.”

Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp tâm huyết của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, văn nghệ sĩ, nhà quản lý, trao đổi, thảo luận, đánh giá về những đóng góp của Nguyễn Đình Thi đối với nền văn học, nghệ thuật cách mạng Việt Nam; phân tích, làm rõ những yếu tố tạo nên giá trị to lớn, sức sống trường tồn các tác phẩm của ông; làm sáng tỏ thêm những đóng góp của Nguyễn Đình Thi trên lĩnh vực lý luận, phê bình và công tác quản lý văn hóa, văn nghệ…

Cũng tại hội thảo, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận, đánh giá về hành trình tiếp nhận, lan tỏa di sản văn hóa, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi ở trong và nước ngoài; phân tích, lý giải về sự nghiệp, những cống hiến, những giá trị di sản văn hóa, văn nghệ lớn lao mà Nguyễn Đình Thi để lại cho hôm nay và mai sau, trong tiến trình tiếp tục đổi mới, phát triển, hội nhập của văn học, nghệ thuật nước nhà.

Kết quả của hội thảo là cơ sở để ban tổ chức xây dựng các luận cứ khoa học tư vấn giúp Đảng và Nhà nước xây dựng, bổ sung, hoàn thiện quan điểm, chủ trương, chính sách, giải pháp phù hợp trong việc ghi nhận, tôn vinh những cống hiến lớn lao của Nguyễn Đình Thi nói riêng và các văn nghệ sỹ nói chung; giữ gìn và phát huy giá trị của văn học, nghệ thuật trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước./.