Giải Nobel Y học 2023 được trao chung cho TS Katalin Karikó (SN 1955 ở Hungary) và GS Drew Weissman (SN 1959 ở Massachusetts, Mỹ) – hai nhà khoa học có những khám phá góp phần tạo ra dòng vaccine mới, đặt nền móng cho việc phát triển vaccine giúp chống lại đại dịch COVID-19.
Tuy nhiên, theo truyền thông quốc tế, giải Nobel Y học năm nay đã lãng quên GS Pieter Cullis (Đại học British Columbia, Canada) – mảnh ghép quan trọng cùng TS Kariko và GS Weissman trong công trình nghiên cứu vaccine mRNA. Trong khi đó, bộ ba nhà khoa học này đã từng nhận Giải thưởng Chính VinFuture 2021.
Bộ ba nhà khoa học GS Pieter Cullis, TS Katalin Karikó và GS Drew Weissman (từ trái qua phải) góp phần tạo ra dòng vaccine mới được trao Giải thưởng chính VinFuture 2021.
Tờ Business in Vancouver phân tích, điều đó có thể do quy trình trao giải Nobel, trong đó người đề cử bà Karikó và ông Weissman có thể chưa đánh giá đầy đủ sự đóng góp thiết yếu mà ông Cullis đã tạo ra cho vaccine mRNA.
“Với nhiều người trong cộng đồng khoa học, điều ngạc nhiên không phải việc bà Karikó và ông Weissman giành được giải thưởng lớn, mà là cộng sự của họ – ông Pieter Cullis (Vancouver, Canada), không được xướng tên là người chiến thắng”, tờ Business in Vancouver bình luận.
Bộ ba TS. Katalin Karikó, GS. Drew Weissman và GS. Pieter Cullis cùng nhau phát minh ra công nghệ nền tảng để sản xuất vaccine COVID-19 giúp cứu sống hàng triệu người trên thế giới. Lĩnh vực chính của bà Karikó và ông Weissman là thiết kế RNA thông tin (mRNA) trở thành các thành phần hoạt chất trong vaccine. Trong khi ấy, vai trò của ông Cullis là tạo ra hệ thống đưa các thành phần hoạt chất này vào tế bào cơ thể người.
“Tôi cho rằng Hội đồng Nobel đã nghĩ rằng hệ thống phân phối (công trình của GS Cullis) có từ lâu nhưng họ không hoàn toàn hiểu rằng, hệ thống phân phối này thực sự rất mới, cần thiết và là hệ thống duy nhất có thể đưa mRNA vào tế bào”, Mick Hope, một cộng sự đã biết GS. Pieter Cullis từ những năm 1970 nói.
Business in Vancouver cũng dẫn lại đánh giá của Ali Tehrani, người sáng lập Zymeworks (một trong những công ty công nghệ sinh học lớn nhất ở Vancouver, Canada) cùng nhiều doanh nhân, nhà đầu tư bày tỏ sự tin tưởng, GS. Pieter Cullis hoàn toàn xứng đáng với giải Nobel Y học 2023.
GS Pieter Cullis (Đại học British Columbia, Canada).
Trước đó, ba nhà khoa học TS. Katalin Karikó, GS. Drew Weissman và GS. Pieter Cullis được trao nhiều giải thưởng lớn Giải thưởng Hoàng tử Mahidol của Thái Lan về y học (trị giá 100.000 USD); Giải thưởng của Quỹ Gairdner của Canada trị giá 100.000 USD hay Giải thưởng Tang của Đài Loan (Trung Quốc) trị giá 1,7 triệu USD và khoản tài trợ 350.000 USD cho việc nghiên cứu trong tương lai.
Đặc biệt, theo Business in Vancouver, giải thưởng lớn nhất mà bộ ba nhà nghiên cứu này được vinh danh là Giải thưởng VinFuture năm 2021 ở hạng mục Giải thưởng Chính trị giá 3 triệu USD. Đây là giải thưởng đã gây tiếng vang lên với thế giới không chỉ bởi giá trị giải thưởng mà còn bởi ý nghĩa thiết thực lớn lao phụng sự tới nhân loại.
Với việc vinh danh ba nhà khoa học làm nên công nghệ vắc xin đột phá giúp hàng tỷ người trên trái đất là TS Katalin Karikó, GS. Drew Weissman và GS. Pieter Cullis, Giải thưởng VinFuture được đánh giá là đã sớm có tiêu chí đầy đủ, thiết thực và có tầm nhìn xa hơn những giải thưởng lâu đời trên thế giới.
Hà Cường
