Giải mã đề thi tham khảo tốt nghiệp THPT 2025

Những khác biệt của đề thi tham khảo

Để tham khảo đánh giá được năng lực học sinh, đồng thời nâng cao khả năng phân loại thí sinh, định dạng đề thi đã thay đổi dựa trên lý thuyết khảo thí cổ điển và hiện đại theo khuyến nghị của Viện Khảo thí Giáo dục Hoa kỳ (ETS) và kết quả thử nghiệm.

Theo định dạng mới, trừ môn văn thi theo hình thức tự luận, các môn còn lại đều có tối đa ba dạng thức câu hỏi trắc nghiệm.

Ngoài dạng thức quen thuộc đã được sử dụng nhiều năm nay là câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn (quen gọi vắn tắt là câu hỏi trắc nghiệm), có thêm hai dạng thức mới là câu hỏi trắc nghiệm dạng đúng/sai và câu hỏi trắc nghiệm dạng trả lời ngắn.

Hai dạng thức này gần với dạng câu hỏi tự luận, đòi hỏi học sinh phải có năng lực, kiến thức, kỹ năng toàn diện mới đạt được điểm tối đa, hạn chế được việc dùng “mẹo mực” để chọn đáp án như ở dạng thức trắc nghiệm nhiều lựa chọn.

Ngoài đánh giá năng lực chung, đề thi tham khảo còn đánh giá các thành phần năng lực riêng ở mỗi môn học.

Chẳng hạn các câu II.1, II.2 (đề môn hóa), II.1, II.3 (đề môn vật lý) để đánh giá thành phần năng lực: Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học hay vật lí (tư duy tiến trình khoa học), chứ không phải “câu thí nghiệm” như nhiều người nghĩ.

Mỗi câu hỏi đều gắn với một chỉ báo năng lực nào đó theo chương trình và ở một cấp độ tư duy nhất định. Các cấp độ tư duy trong đề thi tham khảo tuân thủ đúng tỉ lệ 4 – 3 – 3 tương ứng với cấp độ biết – hiểu – vận dụng.

Cần lưu ý rằng không phải cứ câu hỏi khó thì tương ứng với vận dụng cao như nhiều người lầm tưởng. Thường thì số đông chúng ta vẫn đánh giá các câu hỏi thi theo mức độ khó hay dễ.

Nhưng một câu hỏi khó nếu học sinh đã được làm quen thì trở thành một câu dễ, một câu hỏi dễ nhưng học sinh chưa được làm quen lại trở thành một câu khó. Vì thế nếu chỉ đánh giá theo mức độ khó hay dễ thì đề thi sẽ không đánh giá được đúng các cấp độ tư duy của học sinh.

Cũng như đánh giá sức khỏe phải theo những tiêu chí xác định, đánh giá năng lực phải thông qua biểu hiện của năng lực, trong một bối cảnh cụ thể. Vì thế, một số câu hỏi trong đề tham khảo gắn với các bối cảnh có ý nghĩa, tức là các bối cảnh có tác dụng hay có giá trị nhất định đối với đời sống, thực tiễn, hay khoa học.

Phải theo hai chương trình nếu kỳ thi riêng của các trường ĐH không thay đổi

Đề thi cũ đánh giá kiến thức nên học sinh phải học thuộc sách giáo khoa. Đề tham khảo đánh giá năng lực, tuân thủ mục tiêu của chương trình phổ thông 2018, nên học sinh có thể học theo bất kỳ quyển sách giáo khoa nào phù hợp, thậm chí không học theo sách giáo khoa, miễn là hoàn thành yêu cầu cần đạt của chương trình là có thể hoàn thành tốt bài thi.

Việc có nhiều bộ sách giáo khoa, tức là có thêm nhiều tài liệu tham khảo phong phú hơn cho học sinh, không gây rối loạn hay gây khó khăn cho việc kiểm tra đánh giá. Vì cho dù có nhiều bản sách giáo khoa khác nhau nhưng có cùng một đích đến là yêu cầu cần đạt của chương trình.

Cũng vì đánh giá năng lực, không đánh giá kiến thức nên đề thi tham khảo không cần phải phân bố đều câu hỏi theo các mạch nội dung. Về mặt nguyên tắc có thể đánh giá được năng lực chỉ cần dựa vào một vài nội dung trong chương trình.

Các em cũng không cần các tính toán phức tạp, cái cần ở đây là học sinh nắm được bản chất của vấn đề. Các bài toán tính toán phức tạp không giúp gì cho việc phát triển năng lực và đạt tới cấp độ tư duy cao, đấy là chưa nói đến cấp độ tư duy sáng tạo của người học.

Với đề tham khảo đã công bố, kết quả chắc chắn có sự phân hóa, cung cấp dữ liệu đáng tin cậy làm căn cứ để tuyển sinh đại học, cao đẳng

Việc các trường đại học, cao đẳng ra đề thi tuyển sinh riêng đã tăng cơ hội xét tuyển cho học sinh, nhưng nếu đề thi không tuân thủ chương trình phổ thông 2018, xem như học sinh sẽ phải học thêm một chương trình khác, các lớp ôn luyện sẽ tiếp tục được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội như hiện nay.

Đào Tuấn Đạt

(Giảng viên khoa Vật lý Kỹ thuật ĐH Bách khoa Hà Nội, Chủ tịch Trường THPT Anhxtanh)