FAO công bố Atlas lục địa về ruồi xê xê ở Châu Phi

Ruồi xê xê (phân loài Glossina) là loài côn trùng hút máu đóng vai trò là nơi ấp trứng và mang mầm bệnh trypanosome, loại ký sinh trùng đơn bào gây ra các bệnh suy nhược và thường gây tử vong. Ở người, căn bệnh này còn được gọi là “bệnh ngủ”, căn bệnh ảnh hưởng đến hệ thần kinh với biểu hiện là các triệu chứng như mệt mỏi, đau đầu dữ dội và hôn mê. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, căn bệnh này gần như chắc chắn sẽ dẫn đến tử vong.

Mặc dù bệnh ngủ không còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng, với chưa đến 2.000 ca được báo cáo mỗi năm ở người, căn bệnh này vẫn ảnh hưởng nghiêm trọng đến gia súc ở Châu Phi. Bệnh trypanosomosis ở động vật được gọi là “bệnh nagana”, ảnh hưởng đến sản xuất sữa và thịt, cũng như khả năng làm việc của động vật, dẫn đến tình trạng mất an ninh lương thực và giảm thu nhập đối với hàng triệu nông dân châu Phi phụ thuộc vào chăn nuôi.

Những nỗ lực kiểm soát và loại trừ bệnh trypanosomosis ở gia súc đòi hỏi phải đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng hợp lý. Tuy nhiên, bản đồ lục địa cuối cùng về sự phân bố của loài ruồi xê xê ở châu Phi đã được phát triển cách đây hơn nửa thế kỷ và thực tế chưa có bản đồ nào về sự xuất hiện của ruồi xê xê ở châu Phi.

Trải qua nhiều năm xây dựng, atlas của FAO là bước đầu tiên quan trọng trong việc lấp đầy những khoảng trống dữ liệu này. Dữ liệu về sự phân bố của ruồi xê xê dựa trên 669 bài báo khoa học trong 31 năm (từ năm 1990 đến năm 2020). Atlas kết hợp dữ liệu định vị địa lý Google Earth với công tác thực địa về côn trùng học, bao gồm bẫy cố định và bẫy ruồi bằng thiết bị di động.

Sự phân bố ruồi xê xê

Tổng cộng có 7.386 địa điểm trên khắp châu Phi đã được phân tích, tạo ra bản đồ toàn diện nhất cho đến nay về phân bố của ruồi xê xê trên lục địa.

Dựa trên dữ liệu thu thập được, sự xuất hiện của chi Glossina đã được xác nhận ở 34 quốc gia, trải dài từ vĩ độ tối đa khoảng 15° bắc ở Senegal (Khu vực Niayes) đến vĩ độ tối thiểu là 28,5° nam ở Nam Phi (Tỉnh KwaZulu-Natal). Không tìm thấy dữ liệu đã công bố về ruồi xê xê ở 5 quốc gia ở châu Phi cận Sahara có thể bị ảnh hưởng là Burundi, Guinea-Bissau, Liberia, Sierra Leone và Somalia. Thông tin tương đối hạn chế ở Angola, Congo, Cộng hòa Dân chủ Congo và Nam Sudan. Bản đồ không xem xét các quốc gia ở Bắc Phi vốn trước đây không có ruồi xê xê.

Với dữ liệu có sẵn, FAO đã phát triển các bản đồ lục địa và quốc gia cho 26 trong số 31 loài và phân loài ruồi xê xê được công nhận. Các loài có phân bố địa lý rộng nhất là Glossina palpalis và Glossina tachinoides ở Tây Phi, Glossina fuscipes ở Trung Phi và Glossina morsitans và Glossina pallidipes ở Đông và Nam Phi.

Dữ liệu này sẽ rất quan trọng đối với các học viên thực địa và các nhà hoạch định chính sách ở các quốc gia bị ảnh hưởng, cũng như đối với các nhà nghiên cứu khoa học và các tổ chức quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang hợp tác chặt chẽ với FAO trong cuộc chiến chống lại “bệnh ngủ” ở gia súc.