Hằng năm, hội đua bò Bảy Núi thường được tổ chức trong dịp lễ Sene Dolta (lễ cúng ông bà) của dân tộc Khmer Nam bộ, mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống dân gian của cư dân làm nông nghiệp lúa nước.
Lễ hội đua bò Bảy Núi là một lễ hội của đồng bào dân tộc Khmer, Nam Bộ. Mang đậm nét bản sắc văn hóa dân gian, trong đó có lễ hội đua bò kéo bừa truyền thống, nét sinh hoạt văn hóa, môn thể thao độc đáo ở vùng Bảy Núi, An Giang. Ảnh: Vietnam.vn
Để tổ chức hội đua bò truyền thống, đồng bào Khmer chọn một khoảng ruộng bằng phẳng. Vietnam.vn
Để tổ chức hội đua bò truyền thống, đồng bào Khmer chọn một khoảng ruộng bằng phẳng, chiều dài chừng 200 m, ngang 100 m có nước xăm xắp, được “trục” xới nhiều lần cho có độ trơn của bùn, bốn bên có bờ bao và điểm đích có đoạn đường trống để làm độ dừng an toàn cho bò. Đoạn đường đua chính chỉ cần 120m theo khoảnh ruộng cặp sát bờ bao. Nơi xuất phát được cắm 2 cây cờ màu xanh, đỏ mỗi cây cách nhau 5m, và tại điểm đích cũng vậy. Đôi bò nào đứng ở vị trí cây cờ màu gì thì điểm đích cũng theo màu của cây cờ đó.
Trước khi vào cuộc đua, họ chọn từng đôi bò với nhau hoặc bốc thăm và thoả thuận một số quy định cần thiết như ai sẽ đi trước, đi sau… Nhưng thông thường đôi đi sau có phần ưu thế hơn. Nếu trong khi đua, đôi bò nào chạy tạt ra khỏi đường đua sẽ bị loại và đôi bò sau giẫm lên giàn bừa của đôi bò trước là thắng cuộc. Còn người điều khiển phải đứng thật vững nếu bị ngã hoặc rơi ra khỏi giàn bừa coi như thua cuộc.
Để chuẩn bị bò đua, những con bò được tuyển chọn, mua từ nhiều vùng miền để tham gia thi đấu. Mỗi đội thi đấu gồm một cặp bò và hai “nài” bò – là người trực tiếp điều khiển bò đua, nài phụ có nhiệm vụ chăm sóc bò. Sau khi ách đôi bò vào một chiếc bừa đặc biệt, gọng bừa là bàn đạp gồm một tấm gỗ rộng 30 cm, dài 90 cm, bên dưới là răng bừa. Nài bò cầm roi mây hoặc khúc gỗ tròn vừa tay độ 3 cm, đầu có tra cây đinh nhọn – cây xà-lul.
Khi bắt đầu lệnh xuất phát của trọng tài, nài bò sẽ chích mạnh cây xà-lul vào mông con bò, bò bị đau phóng nhanh về phía trước, quan trọng là phải chích cho đều cả hai con thì vận tốc của đôi bò mới quyết liệt và hấp dẫn. Điều này có khác với đua ngựa ở chỗ là mỗi người cưỡi một con, ai về đích trước sẽ thắng cuộc.
Giống bò đua trong lễ hội là giống Bò Bảy Núi. Đua bò theo từng đôi một, người điều khiển cặp bò còn gọi là “tài xế” hay “nài bò” đứng trên dàn bừa cầm roi gọi là xalul thúc vào bò để chúng chạy nhanh hay chậm.
Cặp bò nào về đích trước sẽ vào vòng đấu sau và tiếp tục đấu loại trực tiếp cho đến khi còn hai cặp. Ảnh: Vietnam.vn
Vào ngày hội, hàng chục nghìn khách du lịch và nhân dân đủ các thành phần, lứa tuổi từ các nơi ùn ùn kéo đến xem. Ai cũng tranh thủ đi sớm để chọn góc xem tốt, mang theo đồ ăn thức uống sẵn vì hội đua kéo dài từ sáng cho đến chiều mới kết thúc.
Đua bò không đơn thuần là các con bò chạy đua với nhau mà nó trở thành tục lệ, tín ngưỡng độc đáo của đồng bào vùng dân tộc Khmer. Một ngày hội không chỉ gắn liền với phong tục cầu mong mưa thuận gió hòa, trúng mùa vụ và đời sống thêm sung túc mà còn thể hiện tinh thần hăng say lao động của đồng bào Khmer, làm cho ngày hội càng trở nên thiêng liêng, trang trọng.
Trong những năm gần đây, tỉnh An Giang chú trọng xây dựng, quảng bá hình ảnh lễ hội đua bò Bảy Núi, xây dựng thành một sản phẩm du lịch văn hóa hấp dẫn, một đặc trưng văn hóa, để giới thiệu về đất và người An Giang. Qua đó lan tỏa những nét văn hóa đặc sắc của Tỉnh tới đông đảo nhân dân trong và ngoài nước. Đặc biệt là những du khách đến tham quan, tìm hiểu về đời sống văn hóa của Tỉnh, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội ở tỉnh An Giang./.
Diêm Giang