Cuối năm 2022, Viện khảo sát khảo cổ học Ấn Độ và UBND huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam tổ chức tổng kết và bàn giao Dự án Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu di tích Mỹ Sơn, xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.
Phó Đại sứ Cộng hòa Ấn Độ tại Việt Nam Subhash P Gupta, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam và huyện Duy Xuyên chứng kiến lễ bàn giao và giao nhiệm vụ cho các đơn vị có liên quan tiếp tục thực hiện các thủ tục cần thiết để thực hiện các dự án trùng tu Di sản tại Quảng Nam trong thời gian tới do Chính phủ Ấn Độ hỗ trợ.
Giám đốc Ban Quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn Phan Hộ cho biết: Dự án Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu di tích Mỹ Sơn là chương trình hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam và Ấn Độ, với mục tiêu là bảo tồn, tôn tạo 3 khu đền tháp A, H, K tại quần thể Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn.
Dự án được thực hiện trong 6 năm bởi các chuyên gia của Viện khảo sát khảo cổ học Ấn Độ phối hộ cùng các chuyên gia Việt Nam. Sau khi trùng tu, nhóm tháp A, H, K tại quần thể Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn không những đã khắc phục được tình trạng ngã đổ, xuống cấp, mà còn là địa chỉ thu hút đông đảo khách tham quan trong và ngoài nước đến tham quan bởi tính độc đáo và huyền bí của khu đền tháp.
Trong quá trình tu bổ, tôn tạo di tích đã phát hiện được 734 hiện vật các loại, trong đó có những hiện vật độc đáo của nền điêu khắc Chămpa, phục vụ công tác trưng bày và nghiên cứu lịch sử văn hóa Chăm. Đặc biệt, trong quá trình bóc tách lớp đất bị vùi lấp trong lòng tháp A10. Các chuyên gia Ấn Độ và Việt Nam đã phát hiện một đài thờ sa thạch với Linga -Yoni liền khối còn nguyên vẹn. Đây là bộ Linga – Yoni liền khối lớn nhất của nền điêu khắc Chămpa được tìm thấy đến nay, đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình Chính phủ công nhận Bảo vật Quốc gia, giám đốc Ban Quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn Phan Hộ cho biết thêm.
Đến từ Viện Khảo cổ học Ấn Độ, chuyên gia Pashindla Prashant trực tiếp chỉ huy công trình, cho biết: Trong 1 tuần qua, các chuyên gia Ấn Độ và Việt Nam trùng tu tháp A1 thuộc quần thể nhóm tháp A đã phát hiện nhiều dấu tích, hoa văn kiến trúc độc đáo trong nghệ thuật xây dựng đền tháp của người Chăm cổ xưa. Trong lần phục dựng trong năm 2022 này, các chuyên gia Ấn Độ và Việt Nam phối hợp phục dựng hoàn thiện hai trụ đá dựng trước cổng chính vào tháp A1, phục dựng hai cửa sau có hướng nhìn về phía đông, phục dựng bệ thờ Mỹ Sơn A1, tiến hành lót nền tháp A1 và bậc cấp vào tháp A1 bằng các loại vật liệu đã được chuyên gia Việt Nam và Ấn Độ nghiên cứu kỹ và thống nhất cao.
“Do tác động của nhiều yếu tố, tháp A1 hiện chỉ còn lại lòng tháp. Các hạng mục như bệ thờ, trụ cửa và nhiều mảng tường tháp đã trở thành phế tích, xuống cấp. Lòng tháp A1 có mặt bằng hình vuông, cao hơn sân khoảng 2m. Giữa lòng tháp A1 là một bệ thờ Yoni bằng đá, phần Linga phía trên đã mất. Phần tường tháp còn lại có độ dày từ 85cm đến 100cm và cao hơn nền tháp từ 2m đến 2,5m, nhiều đoạn tường tháp đã bị hư hỏng. Nguyên tắc xuyên suốt trong quá trình trùng tu quần thể đền tháp Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn là cố gắng đến mức tối đa để bảo tồn những giá trị cổ xưa của đền tháp đã hình thành nên một phong cách nổi tiếng của nghệ thuật Chămpa thế kỷ X”, ông Pashindla Prashant chia sẻ thêm.
Tham quan Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn, Phó Đại sứ Cộng hòa Ấn Độ tại Việt Nam Subhash P Gupta nhấn mạnh: Sau 6 năm thực hiện (2017-2022), Dự án Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu di tích Mỹ Sơn đã hoàn thành cơ bản các nội dung chính của Dự án, đảm bảo các nguyên tắc về bảo tồn di tích, được Chính phủ hai nước Việt Nam và Ấn Độ thông qua. Kết quả thực hiện của Dự án Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu di tích Mỹ Sơn không chỉ góp phần bảo tồn các giá trị vô gia của Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn mà còn là một bằng chứng sinh động về tình đoàn kết, hữu nghị và sự hợp tác đầy hiệu quả của Chính phủ và Nhân dân 2 nước Việt Nam – Ấn Độ.
Ghi nhận những thành quả đạt được trong quá trình Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu di tích Mỹ Sơn, Phó Chủ tịch UBND huyện Duy Xuyên Nguyễn Thế Đức nhấn mạnh: Thông qua quá trình thực hiện dự án, đã góp phần nâng cao năng lực về quản lý và chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, tạo điều kiện xây dựng và hình thành lực lượng công nhân lành nghề về bảo tồn di tích. Với việc hoàn thành công tác tu bổ, tôn tạo tại 3 khu tháp A, H, K. Không những khắc phục tình trạng hư hỏng, xuống cấp của các di tích, mà còn góp phần phục hồi, hoàn thiện không gian kiến trúc Khu đền tháp Mỹ Sơn, một di sản văn hóa thế giới đặc sắc tại miền Trung.
Dự án bảo tồn, tôn tạo các nhóm tháp K, H, A ở Mỹ Sơn được khởi công từ năm 2017, theo Bản ghi nhớ ngày 28/10/2014 giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Ấn Độ về việc “Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu đền tháp Mỹ Sơn” đã đem lại kết quả hết sức khả quan. Thông qua dự án, nhóm kiến trúc K, H, A trong quần thể Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn bị tàn phá nặng nề do thời gian và chiến tranh đã được các bên triển khai thận trọng, tuân thủ nguyên tắc trùng tu khảo cổ học theo nguyên tắc giữ gìn giá trị cốt lõi của khu đền tháp, qua đó góp phần thể hiện mối quan hệ hữu nghị đoàn kết bền chặt giữa chính phủ và nhân dân hai nước Ấn Độ – Việt Nam.
Dự án đã khắc phục được tình trạng hư hỏng, xuống cấp của các di tích, góp phần phục hồi, hoàn thiện không gian kiến trúc Khu đền tháp Mỹ Sơn. Đây sẽ là tiền đề tốt để cho việc xúc tiến công tác hợp tác trùng tu nhóm tháp F trong năm tới cũng như xem xét một số công trình kiến trúc thuộc khu E và A’ trong tương lai. Kết quả dự án đã tạo sự mới lạ, hấp dẫn, thu hút khách du lịch, trở thành điểm đến không thể thiếu trong hành trình khám phá di sản của du khách. Điều đó thể hiện ở con số thống kê, năm 2022, Mỹ Sơn đón hơn 105 nghìn lượt khách du lịch, tăng hơn 110% so với kế hoạch đề ra từ đầu năm. Một phần thành công nhờ sự hồi sinh của các công trình kiến trúc vừa được bảo tồn, trùng tu này.
Giám đốc Ban Quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn Phan Hộ phấn khởi nói: Cùng với kết quả mỹ mãn trong công tác trùng tu; trong năm 2022, Ban Quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn đã ra mắt chương trình nghệ thuật “Đêm Mỹ Sơn huyền thoại” tại thung lũng hội tụ văn hóa tâm linh của Đền tháp, xây dựng website thực tế ảo VR360 chi tiết cho toàn bộ Di sản. Ban Quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn cũng đã triển khai nhiều dự án đẩy mạnh chuyển đổi số nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản, như số hóa hiện vật, thuyết minh đa ngôn ngữ, dịch vụ Internet banking, quét mã QR. Việc xây dựng chương trình nghệ thuật “Đêm Mỹ Sơn huyền thoại” và website thực tế ảo chi tiết cho Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn nhằm cải thiện, nâng cao chất lượng, tăng trải nghiệm cho khách tham quan Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn, giúp Ban Quản lý ứng dụng công nghệ số vào công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, thực hiện quảng bá đến du khách trong và ngoài nước.
Tham quan Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn, anh Aleksei Fanberow đến từ Israel nói: “Sau hai năm gián đoạn vì dịch COVID-19, trở lại Việt Nam tôi thấy rất an toàn, phong cảnh rất đẹp, con người hiền hòa, mến khách, các điểm đến rất hấp dẫn. Riêng đối với Mỹ Sơn, đây là di sản của nhân loại, được các bạn giữ gìn rất tốt. Tôi tin rằng sau khi Việt Nam mở cửa đón khách du lịch sẽ có nhiều khách quốc tế đến tham quan Di sản này. Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn đã bảo tồn và giữ gìn gần như nguyên vẹn các giá trị của Khu đền tháp là sự nỗ lực lớn của tất cả các đơn vị có liên quan, của những người yêu mến Mỹ Sơn. Điều này chắc chắc sẽ góp phần đáng kể trong việc thu hút khách du lịch đến với Di sản Văn hóa này. Tôi và bạn bè tôi nhất định sẽ trở lại Mỹ Sơn vì đã trót yêu Mỹ Sơn rồi”.
