…Nắng tháng năm chín rực của mùa hè là lúc sen mãn khai, từng búp hồng hàm tiếu bung nở mặt đầm hoặc trong bình gốm đặt phòng khách. Đi qua khoảng nắng chói chang, gặp đầm sen trắng lòng chợt hồi sinh. Bao nhiêu cánh trắng phiêu linh tề tựu về đây dâng lên sắc trắng tao nhã tinh khiết, lòng chợt dịu lại, đứng trước sen lại ngơ ngẩn bởi vẻ đẹp thanh khiết, thánh thiện đến vô cùng.
Lại nhớ câu chuyện kể của anh bạn nhà văn về ao sen mà có lần mình đã từng đặt chân lên chiếc cầu nhỏ xinh vắt qua ao sen để khách văn bước qua ngắm sen vịnh cảnh. Thật kỳ lạ, ao rộng mênh mông, một bên là sen đua nhau khoe sắc, nhưng bên phía ao gần chiếc cầu thì trơ trụi mặt nước mà chẳng có khóm sen nào lan sang.
Ngỡ ngàng khi thắc mắc của mình được nhà văn giải đáp: rằng sen có mạch, mạch sen tưởng mềm yếu nhưng có thể ăn xuyên lan xa hàng mấy cây số vào một mạch đầm nào đấy rồi mọc thành sen. Hình như dù sinh ra từ bùn lầy tanh hôi, sen vẫn tránh xa thói tục, chọn địa linh để trường tổn. Mạch sen cứ âm thầm phát triển và lớn lên.
Người đời gọi sen là quốc hoa quả không sai. Bởi sen gắn bó với người như hình với bóng. Ta quên sao được chén trà sen trong sương sớm. Đất trời se lạnh chớm đông, bên chậu thanh ngọc hương quyến ngọt, nhấm một chén trà sen lại nhớ câu cổ thi mà bà nội từng ngâm nga trong sớm mai bảng lảng:
Bán dạ tam bôi tửu
Bình minh sổ trản trà
Nhất nhật cứ như thử
Lương y bất đáo gia
Trà sen là hương là tuyết, ấp iu chắt lọc từ những gì thượng đế ban cho con người. Này em thắt đáy lưng ong, thương nhớ ai chưa mà đôi mắt lá đào như mùa thu tỏa khói? Nhẹ tay nhẹ tay khỏa mái chèo sớm mai, nghiêng tay ngọc hồ lô vào những lá sen còn đọng sương khói. Hứng lấy giọt sương tinh túy của đất trời bơi thuyền thúng vào bờ đúng lúc mặt trời lên. Sương trên lá sen chính là giọt ngọc ướp cho chén trà thêm thanh khiết quyện hồn mây gió. Nâng chén trà sen trên tay, xin đừng vội uống luôn mà hãy để hồn hoa bóng khói quyện vào lan tỏa trong hư không chút tình thu thảo.
Bàn tay mềm dịu của ai kia lựa những nụ sen hàm tiếu mập mạp trước lúc mặt trời lên. Búp sen hồng xếp đầy thuyền thúng khỏa nhẹ trong gió sớm. Trà móc câu bạch tuyết sao đúng cữ, nhẹ tay tiên vén cánh sen hồng. Sen ngậm trà, trà ủ giữa cánh sen, hương thanh khiết nhuần đượm nâng niu ấp ủ cho trà một hương vị rất riêng bay lên bằng đôi cánh thảo mộc.
Nếu không có giã từ, sẽ không có phục sinh, con người không làm cho cái cũ, cái xấu xa thấp hèn chết đi thì làm sao có được cái mới cái tốt đẹp nảy sinh. Huống hồ trong mỗi con người lúc nào cũng tồn tại sự sinh ra và mất đi, từng khắc từng giây. Chính vì thể cái khoảnh khắc sen tàn chính là khoảnh khắc đẹp nhất, tươi mới và rạng ngời nhất.
Còn gì nồng đượm hơn khi bát chè sen ngọt thanh mát từ tay người đầu gối má kề của mình ân cần đặt vào tay làm dịu đi những cơn nồng vì rượu. Chè sen ngọt ngào âu yếm nồng nàn như cậu với mợ lúc khuya về.
Gió se lạnh mặt hồ hạt sen già tách ra bóc hết lớp lụa nâu trên đôi tay đảm khéo, tâm sen được thông khéo cho hạt vẫn trắng tròn vẹn nguyên. Chè sen bở tơi, trắng mịn màng quyện nước đường phèn thanh mát ướp hương bưởi níu gọi trai xa quê nhớ vợ lúc tàn rượu, dứt men. Bát chè sen như xua đi mệt mỏi vất vả, lầm lụi đời thường, mà lắng sâu như tình chồng nghĩa vợ.
Em xinh đẹp mới về làm dâu bên nội, bữa kỵ giỗ mùa thu chắc cũng không thể thiếu món gỏi sen. Món gỏi thanh nhã được chế biến từ ngó sen trắng nuột nà, từ tôm đồng tươi rói cùng bao gia vị thơm ngậy bùi… tạo nên món ẩm thực sẽ làm đẹp lòng họ hàng nhà chồng, ánh mắt mẹ chồng sẽ vui hơn chan chứa yêu thương vì cưới được một nàng dâu đảm khéo.
Lá sen ủ hương cốm mới, ủ hạnh phúc lứa đôi như bàn tay của tình nhân ấp ủ tình nhân, ấp ủ những nhớ thương khắc khoải. Lá sen ủ nếp cái hoa vàng, ủ rượu Vò Di ủ những lấng khấng say khi nhãn chín sen tàn, ủ men đa đoan chênh chao nỗi niềm nhân thế.
Chiều nay có ai về không mà thiếu phụ đứng lặng bên đầm sen sắp tàn, ngắt một cuống sen, ưu tư bẻ nhợm, tơ sen vướng víu cứ kéo dài ra day dứt. Nàng lại bồi hồi muốn dệt cho người yêu chiếc áo lụa sen lúc đông sang. Tơ sen có ấp ủ hồn lữ thứ hay không mà sợi tơ ấy lênh đênh trong tiếng hồ đêm khuya quay quắt… Duyên phận phải chiều… này ai ơi duyên phận phải chiều í a…
Hoa sen, mật sen, nhụy sen, lá sen, ngó sen, tơ sen… cứ âm thầm dâng hiến cho đời hương sắc. Sen không hề luyến tiếc, dẫu mai cánh có tàn lại luân vũ để chuẩn bị cho đời một kiếp sen tươi mới khác. Sen đâu giống con người ham hố quá nhiều đời sống nhân gian. Những sân si tục lụy ái ố hỉ nộ… Những vương giả luẩn quẩn bận bịu cõi người mà chưa đến được cõi trong.
Vì vậy, vẽ hoa sen không phải là đơn giản. Ai yêu sen thì sen thấm vào hồn chắp cho cánh bút bay lên, nhưng với kẻ không yêu sen thì vẽ sen cực khó. Ông họa sĩ nơi kinh kỳ đã mang hồn sen từ độ ấy chưa trở lại đầm làng. Ông si mê bao kiếp sen tàn dãi trên màu cà phê giấy dó. Sen của ông nôn nao lòng người kẻ chợ. Ông không tìm sự tươi mởn của những khắc hoa hàm tiếu hay mãn khai, mà chọn lúc sen tàn, khổ hạnh, sen cam chịu và gân guốc, chút hết sinh lực chỉ còn cọng sen khô úa xác xơ. Nhưng lúc này nhìn dáng sen tàn khiêm nhường lặng lẽ, bao dung, không khoe khoang hãnh tiến, âm thầm ủ mầm sống dưới bùn sâu cho một hy vọng tốt tươi bật dậy cho một mùa sen tươi mới. Sen tàn mà vẫn tồn tại trong mưa gió rét mướt của mùa đông. Những bức tranh sen của họa sĩ đẫm màu thiền, nhưng không hề gợi lên sự ảm đạm thê lương mà vẫn luân hồi bật dậy phục sinh của kiếp thảo mộc rồi lan tỏa phúc sinh trong lòng người thưởng thức tranh sen.
Ai có dịp tới động thiên đường chắc sẽ không thể nào quên Liên Hoa Tháp. Không có một họa sĩ nào có thể tạo ra được tháp sen như thế. Chỉ có bàn tay của tạo hóa hàng tỷ năm mới dựng lên từng sóng hoa văn, từng cánh hoa sống động lung linh vi diệu.
Vâng! Tàn rồi lại nở, luân hồi những kiếp sen… Nhìn bức tranh sen tàn mà lòng lại gặp những cụng cựa dịu dàng tươi mới dâng lên những hồng phai của sắc hương.
Chiều nay trong giấc sen mộng mị lại lênh đênh buồn… thương nhớ đẩu đâu… lòng lại hỏi lòng: “Biết lấy tay ai làm lá sen”.
Tản văn của Lê Hà Ngân
