Thành lập quỹ phát triển hạ tầng vùng để đầu tư đồng bộ

Việc có được một quỹ đầu tư hạ tầng chung cho toàn vùng với cơ chế mở sẽ thúc đẩy quá trình phát triển và liên kết các địa phương trong vùng Đông Nam bộ (ĐNB), đặc biệt là đối với vấn đề hạ tầng, giao thông – yếu tố đang kìm hãm sự phát triển và khai thác hết tiềm năng của vùng.

Cầu Bạch Đằng 2 đang được Đồng Nai và Bình Dương kết hợp đầu tư để tăng cường khả năng kết nối giao thông. Ảnh: P.Tùng

* Thúc đẩy quá trình phát triển và liên kết các địa phương trong vùng

ĐNB là khu vực kinh tế quan trọng của phía Nam cũng như cả nước, đóng góp 39% GDP cả nước và 42% vốn đầu tư nước ngoài. Mặc dù vậy, nhiều năm qua, tốc độ phát triển của vùng vẫn được đánh giá là chưa tương xứng với tiềm năng, vị thế vốn có.

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, khung quản lý, cơ chế hiện tại chưa khai thác được hết tiềm năng kinh tế của vùng ĐNB, tăng trưởng kinh tế của vùng thấp hơn mức tăng chung của cả nước.

Nhiều vấn đề dẫn đến thực trạng này đã được nhận diện như: thiếu liên kết trong quy hoạch và định hướng phát triển của các địa phương; thiếu liên kết trong quản lý, điều hành của các địa phương, đồng thời không có cơ chế hiệu quả cho quản trị vùng; chưa đầu tư mạnh mẽ cũng như có cơ chế quản lý cho các dự án hạ tầng trọng điểm liên kết vùng ĐNB… Đặc biệt, dù là vùng kinh tế năng động, phát triển bậc nhất cả nước nhưng hệ thống hạ tầng giao thông kết nối vùng ĐNB lại đang rất yếu kém.

Thứ trưởng Bộ GT-VT Lê Anh Tuấn cho biết, hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông của TP.HCM nói riêng và khu vực ĐNB nói chung đang đối mặt với tình trạng quá tải, thiếu kết nối đồng bộ. Trong khi đó, nguồn lực đầu tư cho hạ tầng giao thông chỉ đạt được khoảng 25-27% so với nhu cầu theo các quy hoạch đã được phê duyệt. Đây là một trong những nguyên nhân tác động trực tiếp, kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế trong vùng ĐNB.

Tại hội nghị lần thứ nhất Hội đồng Điều phối vùng ĐNB được tổ chức vào giữa tháng 7 vừa qua, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, vùng ĐNB được định hướng phát triển là vùng có cơ cấu kinh tế hiện đại, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, động lực tăng trưởng lớn nhất cả nước; trung tâm khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, công nghiệp công nghệ cao, logistics và trung tâm tài chính quốc tế có tính cạnh tranh cao trong khu vực; tham gia chuỗi giá trị toàn cầu ở một số chuyên ngành, lĩnh vực có cơ hội và lợi thế. Phát triển các khu công nghiệp – dịch vụ – đô thị hiện đại và các khu công nghiệp công nghệ cao. Phát triển dịch vụ có chất lượng và giá trị gia tăng cao trong các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, bảo hiểm; công nghệ thông tin – viễn thông; khoa học – công nghệ; du lịch; logistics…

Để đạt được các mục tiêu chung cho vùng theo định hướng quy hoạch, tạo nên một không gian rộng lớn, thống nhất, cần có các giải pháp huy động vốn đầu tư bao gồm nghiên cứu hình thành quỹ phát triển hạ tầng vùng. Từ đó, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực trên cơ sở đầu tư công dẫn dắt, kích hoạt nguồn lực ngoài nhà nước nhằm phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của vùng. Trong đó, ưu tiên nguồn ngân sách trung ương từ nguồn dự phòng, tăng thu để đầu tư các dự án cấp bách liên vùng.

* Đề xuất 2 phương án thành lập quỹ phát triển hạ tầng

Trước đó, tại hội nghị trao đổi, hợp tác giữa TP.HCM và các tỉnh vùng ĐNB lần thứ 2 được tổ chức vào đầu tháng 7, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đã đề xuất các phương án thành lập quỹ phát triển hạ tầng vùng ĐNB.

Theo đó, qua quá trình nghiên cứu, có 2 phương án được đề xuất có thể áp dụng để thành lập quỹ gồm: quỹ do UBND TP.HCM thành lập và huy động vốn ngân sách nhà nước (ưu tiên huy động vốn ngân sách của các địa phương và trung ương); Thủ tướng Chính phủ thành lập quỹ, trực thuộc hoặc gắn kết với Hội đồng Điều phối vùng Đông Nam bộ.

Theo phân tích, với phương án thứ nhất, hiện tại chưa có đủ cơ sở pháp lý để UBND TP.HCM thành lập Quỹ Phát triển hạ tầng giao thông vùng. Khuôn khổ quy định không cho phép địa phương huy động, phân bổ và chia sẻ nguồn lực để thực hiện các hoạt động có tính chất vùng. Trong trường hợp có một văn bản cấp cao cho phép làm thí điểm thì vẫn còn hàng loạt vấn đề liên quan đến tổ chức và hoạt động của quỹ được quy định trong các luật và những văn bản liên quan. Hệ thống thể chế Việt Nam được thiết kế với tư duy quản lý theo địa giới hành chính (các địa phương) với tầm nhìn của từng ngành, rất hạn chế những thiết kế theo vùng nên sẽ có phát sinh hàng loạt vấn đề về thẩm quyền, về quy trình đầu tư… TP.HCM trong vai trò chủ thể thành lập quỹ phải đưa ra cơ sở để đề xuất điều chỉnh, xử lý.

Trong khi đó, phương án 2 sẽ phù hợp trong bối cảnh dự kiến sẽ có một nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách cho vùng ĐNB. Phương án này phù hợp khi cần có điểm hội tụ cho một số chính sách thí điểm cho phép các địa phương được sử dụng ngân sách để thực hiện các dự án, công trình giao thông có tính chất vùng, liên vùng đã được dự thảo hoặc đang đề xuất.

Theo phương án này, quỹ sẽ được Thủ tướng Chính phủ thành lập và trực thuộc hoặc gắn kết với Hội đồng Điều phối vùng ĐNB sẽ có thẩm quyền đủ mạnh để huy động nguồn lực. Đảm bảo được tính liên kết, phối hợp giữa các địa phương và các bên liên quan. Nếu được thiết kế phù hợp, quỹ sẽ trở thành cơ sở và công cụ hiệu quả để phát huy vai trò của Hội đồng điều phối vùng.

Tại hội nghị lần thứ nhất Hội đồng Điều phối vùng ĐNB, lãnh đạo UBND tỉnh đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách cho vùng ĐNB, trong đó có nội dung thành lập quỹ phát triển hệ thống giao thông vùng do Thủ tướng Chính phủ thành lập và gắn với Hội đồng Điều phối vùng ĐNB.

Theo lãnh đạo tỉnh, việc có được một quỹ đầu tư hạ tầng chung cho toàn vùng với cơ chế mở sẽ thúc đẩy quá trình phát triển và liên kết các địa phương trong vùng.

Phạm Tùng