Đồng bộ các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng hiệu quả FTA

Nhiều hoạt động được triển khai

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã đẩy mạnh việc thông tin đến các doanh nghiệp về việc điều chỉnh các chính sách, quy định của các nước về xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt là những mặt hàng chủ lực và đẩy mạnh phát triển thị trường trong nước. Việc thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã giúp nhiều doanh nghiệp tận dụng tốt để tăng trưởng xuất khẩu, nâng cao trình độ khoa học, nắm bắt các cơ hội mới. 

Những tác động tích cực từ việc thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và với hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp nói riêng đã được minh chứng rõ nét. Các doanh nghiệp đã tận dụng tốt những ưu đãi thuế quan để tăng trưởng xuất khẩu, đồng thời thông qua dòng vốn đầu tư và nhập khẩu theo các FTA để tăng cường năng lực sản xuất, nâng cao trình độ khoa học, nắm bắt các cơ hội mới.

Chia sẻ tại tọa đàm, Xây dựng chương trình hỗ trợ riêng cho doanh nghiệp tận dụng FTA,” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 4/11, tại Hà Nội, ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết, với  tư cách là cơ quan đàm phán, được Chính phủ giao và cơ quan  theo dõi việc thực thi các FTA, hàng năm, Bộ Công Thương vẫn đề nghị các Bộ, ngành, các địa phương gửi báo cáo về tình hình triển khai thực hiện. Theo đó, hầu hết các báo cáo đều cho thấy các hoạt động, biện pháp hỗ trợ dành cho doanh nghiệp rất đa dạng, bao trùm tất cả các ngành nghề, từ việc ban hành chính sách đến các hoạt động xúc tiến thương mại.

Báo cáo mới đây của Bộ Công Thương về tình hình thực thi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam – EU (EVFTA) và Việt Nam – Vương Quốc Anh (UKVFTA) cũng chỉ ra những điểm hạn chế trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp thực thi các FTA. Trên thực thế, mặc dù các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực vẫn được triển khai tại các địa phương nhưng phần lớn các hoạt động này chủ yếu được thực hiện trong khuôn khổ chính sách phát triển chung của địa phương, không phải dành riêng cho việc thực thi FTA nào đó. Điều này dẫn đến hoạt động hỗ trợ mang tính dàn trải, chưa có điều kiện tập trung vào các lĩnh vực hoặc ngành hàng có thế mạnh của tỉnh và có cơ hội tiếp cận từ thị trường các FTA. Ngoài ra, các hoạt động xúc tiến thương mại, cập nhật thông tin cũng như kết nối thương mại tại các thị trường EVFTA, CPTPP và UKVFTA dù được đẩy mạnh nhưng cũng chưa đáp ứng đủ yêu cầu của doanh nghiệp. Do nguồn kinh phí và nhân lực còn hạn chế nên các cơ quan quản lý và doanh nghiệp chưa đủ điều kiện thúc đẩy hơn nữa hoạt động này.

Nỗ lực xây dựng hệ sinh thái tận dụng FTA

Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) thông tin thêm, hiện nay đơn vị đã báo cáo Chính phủ và Chính phủ cũng đã đồng ý giao Bộ Công Thương phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội xây dựng một Hệ sinh thái tận dụng FTA. Tư duy của hệ sinh thái này chính là kết nối tất cả các chủ thể có liên quan từ chuỗi giá trị, ví dụ chẳng hạn như ngành thủy sản chẳng hạn, từ người nông dân, nuôi trồng thủy sản đến các công ty thu mua, công ty chế biến, kết nối với các tổ chức tín dụng, logistics, kết nối với địa phương, với bộ, ngành trong một nền tảng như vậy và sẽ có những đơn vị vận hành để các ý tưởng, các kế hoạch thực thi đi vào hàng ngày.

Ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương)

Hiện tại, Bộ Công Thương sẽ tập trung trước mắt vào 6 ngành: dệt may; da giày; thủy sản; cà phê; quế và điều. Đây là những ngành Bộ Công Thương lựa chọn và đang triển khai các buổi tọa đàm tại các tỉnh, thành để lấy ý kiến các hiệp hội, các địa phương, các cơ quan có liên quan. Mục tiêu đưa hết tất cả các chủ thể và tận dụng tối đa sức mạnh của các chủ thể để từ đó sẽ có được định hướng trọng tâm để tận dụng tối đa các FTA.

“Bộ Công Thương cũng rất kỳ vọng nếu có thể triển khai thành công, dự kiến tháng 9/2025 có thể đi vào cuộc sống, lúc đấy những mong đợi và những vấn đề vướng mắc cũng có thể phần nào được giải quyết. Đặc biệt,với hệ sinh thái được ban hành sẽ có được sự tập trung nguồn lực từ phía các bộ, Hiệp hội nhằm tập trung nguồn lực để hiệu quả hơn nữa. Đấy là điều mà Bộ Công Thương đang đã và đang triển khai trong thời gian tới”, ông Ngô Chung Khanh bày tỏ.

Theo tiến sỹ Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, nhờ có các FTA nên nhiều doanh nghiệp đã triển khai rất bài bản cũng như nghiên cứu thực sự để đáp ứng các yêu cầu của thị trường. Song ông cũng đề xuất Chính phủ phải “Đề pa” tức là khởi động cho doanh nghiệp, bởi có “đề pa” tốt thì doanh nghiệp sẽ làm tốt. Dẫn chứng thêm cho việc này, ông cho rằng đầu tiên là thể chế, việc cải cách thủ tục hành chính nếu không đột phá thì doanh nghiệp rất khó làm. “Các doanh nghiệp nước ngoài đặt hàng, nhất là doanh nghiệp châu Âu, họ rất nguyên tắc, ký kết nếu không đảm bảo yêu cầu sẽ trả hàng ngay. Cho nên các doanh nghiệp nhỏ và vừa rất ngại, chỉ cần về thủ tục hành chính mà lỡ một cái là sẽ thiệt thòi, container bị trả về là nguy hiểm,” ông nói. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh công tác truyền thông, giúp doanh nghiệp thấy được hiệu quả từ việc tham gia công tác xúc tiến thương mại, tiếp cận thị trường, thông qua đó có thể hiểu hơn về thị trường, thúc đẩy xuất khẩu.

Ở khía cạnh khác, bà Bùi Thu Thủy, Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, trong khuôn khổ Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được Quốc hội thông qua từ năm 2017, Bộ KH&ĐT đã  phối hợp với các Bộ, ngành, trong đó có cả Bộ Công thương, Bộ NN&PTNT, các địa phương triển khai rất nhiều chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực. Bao gồm nhiều nội dung hỗ trợ cho doanh nghiệp để có đủ năng lực xuất khẩu, như đào tạo, tư vấn, nâng cấp doanh nghiệp. Ví dụ cử chuyên gia tư vấn xuống để đánh giá doanh nghiệp về những điểm yếu, những điểm chưa đạt, giúp doanh nghiệp xây dựng lại kế hoạch kinh doanh, định hướng thị trường sản phẩm, thị trường xuất khẩu nào, cách thức hoàn thiện sản phẩm để đáp ứng được yêu cầu của các FTA. 

Bà Bùi Thu Thủy, Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Nhưng thực tế, tình trạng thiếu thông tin thị trường, về những yêu cầu kỹ , rào cản kỹ thuật trong thương mại từ nhiều thị trường lớn vẫn làm khó các doanh nghiệp. Thêm nữa, khi có thông tin rồi cũng không dễ đáp ứng. Bởi với các FTA hiện hành thì thuế về bằng 0 hoặc rất thấp thì các quốc gia đó áp dụng rất nhiều rào cản kỹ thuật. Thậm chí có nhiều những rào cản mà doanh nghiệp cũng chưa bao giờ biết đến. “Do đó, đã đến lúc có thể nghiên cứu một chương trình chuyên sâu hơn, thiết kế riêng một gói hỗ trợ cho các doanh nghiệp có cơ hội xuất khẩu để đáp ứng, tận dụng được FTA. Tóm lại, doanh nghiệp vẫn đang cần được hỗ trợ rất nhiều”, bà Bùi Thu Thủy nhấn mạnh. Cùng với sự phối hợp của Bộ ngành, hiệp hội doanh nghiệp, gói hỗi trợ chuyên sâu này nếu được đưa vào áp dụng sẽ phát huy được hơn những ưu thế, những cơ hội FTA mang lại. Bà Thủy cũng đề nghị doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức, tìm hiểu về các thị trường, chủ động nắm bắt xem các thị trường đó yêu cầu gì, bởi nhiều chương trình hỗ trợ từ phía cơ quan chức năng nhưng thiếu sự tham gia của chủ doanh nghiệp.

Việc đàm phán thành công và tham gia vào các FTA đã chứng tỏ năng lực hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Tuy nhiên đây mới chỉ là bệ phóng để phát triển với sân chơi quốc tế rộng lớn, luật chơi nghiêm ngặt thì đòi hỏi người chơi là các doanh nghiệp phải nỗ lực rất nhiều. Bên cạnh các chính sách, giải pháp hỗ trợ từ phía Nhà nước, những kết quả tích cực từ các FTA vẫn chờ các doanh nghiệp có đủ năng lực và chủ động thích ứng.