(HBĐT) – Sau nhiều lần lỗi hẹn, tháng Năm này chúng tôi có dịp tới thăm Thành nhà Hồ. Có lẽ hiếm điểm du lịch nào không sầm uất các dịch vụ, không lung linh đèn điện, hoa cỏ, công trình hiện đại… mà vẫn thu hút được đông du khách như nơi này. Có đến, nghe và tìm hiểu mới cảm nhận được sức mạnh, sự sáng tạo, tầm nhìn chiến lược quân sự cũng như sự tài tình về trình độ kiến trúc của các bậc tiền nhân đã để lại giá trị vô giá. Chẳng vậy mà nơi đây đã được vinh danh Di sản văn hóa (DSVH) thế giới.
Cổng Nam là hướng chính của Thành nhà Hồ được
xây dựng bằng đá với kỹ thuật và kiến trúc độc đáo.
Thành
nhà Hồ (hay thành Tây Đô, Tây Kinh, An Tôn) thuộc địa phận 2 xã Vĩnh Tiến, Vĩnh
Long, huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa). Đây là tòa thành kiên cố với kiến trúc độc
đáo bằng đá, là một trong rất ít thành lũy bằng đá còn lại trên thế giới. Năm
1397, trước nguy cơ đất nước bị giặc Minh xâm lăng, Hồ Quý Ly đã chọn đất An
Tôn để xây dựng kinh thành. Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, thành được xây dựng
chỉ trong 3 tháng. Thành Tây Đô ở vào địa thế khá hiểm trở, có lợi thế về phòng
ngự quân sự. Vị trí xây thành đặc biệt hiểm yếu, có sông nước bao quanh, núi
non hiểm trở, vừa có ý nghĩa chiến lược phòng thủ, vừa phát huy được ưu thế
giao thông thủy bộ. Hồ Quý Ly chọn mảnh đất này thay thế cho Thăng Long, bởi
cho rằng đây là vùng đất Thạch bàn – Long xà, nghĩa là thế đất như bàn đá, có
rồng chầu sông Mã, rắn cuộn sông Bưởi. Đây là thế đất đẹp có vị trí bền vững,
dài lâu.
Khu di
sản Thành nhà Hồ là kinh đô của 2 triều đại. Từ năm 1398 – 1400 là trung tâm
kinh đô của Vương triều Trần. Từ năm 1400 – 1407 là trung tâm kinh tế, chính
trị, văn hóa của nước Đại Ngu – Vương triều Hồ. Di sản bao gồm vùng lõi rộng
trên 155 ha, gồm: Nội thành, La thành và Đàn tế Nam Giao.
Đứng
dưới cổng Nam, được chạm tay vào cổng thành đồ sộ, uy nghi xây dựng từ những
khối đá lớn, anh Lương Đức cùng đoàn sinh viên đến từ Hà Nội không khỏi bất ngờ
trước kỹ thuật xây thành quá tài giỏi của sức người cách đây đã hơn 600 năm.
“Không thể tưởng tượng được tại sao những người thợ thời xa xưa có thể ghè,
đẽo, chế tác được những tảng đá vuông vắn, tinh xảo nặng hàng chục tấn và có
thể vận chuyển, xếp chồng khít lên nhau mà không cần chất kết dính”, anh Đức
bày tỏ thán phục.
Qua tìm
hiểu và nghe giới thiệu của hướng dẫn viên, chúng tôi được biết, toàn bộ tường
thành và bốn cổng chính Nam – Bắc – Đông-Tây được xây dựng bằng các phiến đá dài trung bình 1,5m, có tấm dài tới
6m. Tổng khối lượng đá được sử dụng xây thành khoảng 20.000 m3 và gần 100.000
m3 đất được đào đắp công phu. Để đưa những phiến đá lên xây lắp tường thành,
cổng thành, những người thợ đã đắp đất tạo nên một con dốc nghiêng chắc chắn.
Thành xây đến đâu con dốc được tôn cao đến đó và kéo dài ra để đưa đá lên.
Để xây
được các vòm cửa bằng đá, người ta cho đắp ụ đất hình vòm cửa, sau đó dùng đá
đã được chế tác hình thang cân ghép lên trên. Sau khi ghép xong, họ moi lõi đất
ra để tạo vòm cửa. Đối với tường thành được xây dựng bằng đá xếp theo hình chữ
công. Ở mặt trong, đá được chèn tiếp nối theo kiểu cài nanh sấu giúp tường vững
chắc.
Xây dựng
Thành Nội bằng những khối đá lớn là biểu hiện cho sự phát triển mới về kỹ thuật,
kiến trúc, quy hoạch của Đông Á và Đông Nam Á. Là chứng tích độc đáo cho một
thời kỳ quan trọng trong lịch sử Việt Nam và Đông Nam Á khi mà các giá trị
vương quyền và Phật giáo truyền thống nhường bước cho những khuynh hướng mới về
kỹ thuật, thương mại và hành chính tập trung.
Qua hơn
600 năm, hầu hết công trình kiến trúc bên trong Hoàng thành đã bị phá hủy, vùi
lấp, song 4 bức tường thành biểu tượng của Thành nhà Hồ vẫn giữ tương đối
nguyên vẹn kiến trúc ban đầu, thể hiện sự gắn kết tài tình giữa công trình kiến
trúc với cảnh quan văn hóa và thiên nhiên.
Với
những giá trị nổi bật toàn cầu, ngày 27/6/2011, Thành nhà Hồ được UNESCO công
nhận là DSVH thế giới. Hiện tại, khu di sản đã xây dựng bảo tàng trưng bày các
hiện vật của thời nhà Hồ thu được trong quá trình khai quật như: vũ khí, gốm
men xanh, đầu rồng đá, tượng đầu chim phượng, chim uyên ương trang trí trên
ngói bò nóc, gạch lát nền trang trí hoa cúc, lá đế trang trí rồng…
Hướng
dẫn viên Thu Hương giới thiệu, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch tổng
thể bảo tồn, phát huy giá trị di tích Thành nhà Hồ và vùng phụ cận gắn với phát
triển du lịch. Trong thời gian tới, sẽ có kế hoạch phục dựng một số cung điện
cũ như Đông Thái Miếu, Tây Thái Miếu.
Hiện,
tỉnh Thanh Hóa chủ trương Quy hoạch tổng thể bảo tồn, phát huy giá trị di tích
Thành nhà Hồ theo hướng: Bảo tồn, phát huy các giá trị nổi bật toàn cầu của
DSVH thế giới Thành nhà Hồ và bảo vệ cảnh quan, môi trường khu di sản. Điều
chỉnh các khu chức năng thuộc vùng đệm để đảm bảo phát triển KT-XH và du lịch
một cách bền vững trên nguyên tắc bảo tồn di sản.
Thu Hiền
