Doanh nghiệp đồ uống “kêu cứu” trước đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt 100%

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến để tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có cồn (bia, rượu) và nước ngọt. Theo đó, cơ quan này đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt theo lộ trình với rượu trên 20 độ lên 100% vào 2030. Tương tự, rượu dưới 20 độ chịu thuế 50% sau đó tăng lên cao nhất 70%. Bia các loại cũng tăng dần từ 80% lên 100%.

Doanh nghiệp đồ uống kêu cứu trước bờ vực

Tuy nhiên trong văn bản phản hồi lại đề xuất của Bộ Tài chính, Hiệp hội Bia – Rượu, Nước giải khát Việt Nam (VBA) đã trình bày những thực tế đáng buồn trong ngành.

Cụ thể, từ năm 2020 đến nay, dưới tác động lớn từ dịch bệnh, xung đột chính trị thế giới, các chính sách hạn chế đồ uống có cồn…nhiều doanh nghiệp trong ngành ghi nhận sự sụt giảm báo động về chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận.

Đơn cử Heineken Việt Nam, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường tiêu thụ của hãng tại Việt Nam sụt giảm hai con số trong năm 2023.

Còn với Sabeco, doanh nghiệp sở hữu 26 nhà máy tại 20 tỉnh, thành phố, từ năm 2021 đến nay, doanh nghiệp tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu; lợi nhuận từ một tới hai con số. Các nhà máy sản xuất gia công trong hệ thống kiệt quệ bởi giá đầu vào tăng 20 – 40%, trong khi giá bán không thể tăng.

Habeco phản ánh năm 2023, sản lượng tiêu thụ giảm khoảng 30% so với năm 2019, ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động. Habeco liên tục thua lỗ từ nhiều năm nay nên đến cuối năm 2023 ghi nhận lỗ quý thứ 27 liên tiếp, luỹ kế lên đến 457,7 tỷ đồng.

Chỉ số tồn khó toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 120% so với năm 2022. Quý II/2024 cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng gần 128,9%.

Theo VBA, ngành đồ uống là mặt hàng chịu nhiều hạn chế, ít nhất từ 4 Luật lớn: Luật Phòng chống tác hại rượu bia; Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt; Luật Thương mại; Luật Quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế giá trị gia tăng không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

“Nhu cầu tiêu thụ giảm do thu nhập người dân bị ảnh hưởng sau đại dịch. Hệ thống nhà hàng, quán ăn đều ghi nhận lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô… Kéo theo ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả ngành du lịch và ngành nông nghiệp”, văn bản VBA nêu. 

Bên cạnh những quy định liên quan đến xử lý vi phạm nồng độ cồn khiến các doanh nghiệp ngành rượu, bia giảm sút sản lượng, doanh nghiệp còn phải đối mặt với vấn đề cạnh tranh từ các loại rượu, bia trôi nổi, không rõ nguồn gốc. Những mặt hàng này không những gây thất thu cho ngân sách Nhà nước, tác động xấu đến sức khoẻ con người mà ảnh hưởng hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chính thống.

VBA cho rằng, khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả… Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp hợp pháp, từ đó hàng lậu sẽ phổ biến, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu.

“Chưa kể, khi tăng thuế sẽ tạo bất lợi và hàng rào khoảng cách giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu, khi doanh nghiệp trong nước đang gặp nhiều khó khăn về vốn, chi phí sản xuất lớn, thị trường thu hẹp”, Hiệp hội lập luận thêm.

Đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt 80% thay vì 100%

Phản hồi với Bộ Tài chính, VBA cho rằng, phần đánh giá tác động tại Hồ sơ Dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) chưa đề cập đến những tác động đầy đủ và toàn diện như vị trí và những đóng góp đáng kể của ngành đồ uống cho xã hội và nền kinh tế nói chung.

Với hàng trăm nhà máy sản xuất, kinh doanh trong ngành được phân bố hầu khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước (trên 51 tỉnh, thành phố), các doanh nghiệp trong ngành đồ uống tạo ra hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trong các cơ sở nhà máy sản xuất, trong chuỗi cung ứng, dịch vụ từ các đơn vị cung cấp nguyên liệu, đóng gói, kho vận, phân phối, các ngành dịch vụ, du lịch, nhà hàng, logictics,…

Mỗi năm, ngành đóng góp vào ngân sách nhà nước khoảng gần 60 ngàn tỷ đồng. Các doanh nghiệp trong ngành cũng nằm top những đơn vị nộp ngân sách nhiều nhất, nhì tại địa phương, giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ sinh thái công nghiệp.

“Vì đây là một khung pháp lý vô cùng quan trọng đối với ngành đồ uống nên Hiệp hội rất mong rằng, khi Bộ Tài chính thực hiện đánh giá tác động xây dựng dự án Luật sẽ ưu tiên những nghiên cứu đánh giá đặt vào bối cảnh thực tế, dựa trên các cơ sở khoa học, các báo cáo đánh giá tác động đầy đủ và toàn diện hơn”, VBA kiến nghị.

Hiệp hội đề xuất lùi thời hạn và giảm mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt.

Cụ thể, VBA kiến nghị lùi thời điểm hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) vào năm 2027, thay vì năm 2026 như dự kiến của Bộ Tài chính.