Nhà đầu tư trông cậy vào kiểm toán để đánh giá báo cáo tài chính doanh nghiệp hay ngân hàng, nhưng ở một số vụ đại án vừa qua, kiểm toán đều không phát hiện ra vấn đề – Ảnh: T.T.D
Bốn doanh nghiệp kiểm toán lớn trên thế giới, thường được gọi là Big4, thì ngoại trừ PwC, có ba đơn vị – KPMG, Deloitte, Ernst & Young – đã tham gia kiểm toán SCB trong nhiều năm nhưng đều không phát hiện bất thường.
Diễn biến mới nhất, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước quyết định đình chỉ tư cách một số kiểm toán viên của Deloitte Việt Nam.
Trong danh sách đình chỉ, có ông Lê Đình Tứ – phó tổng giám đốc – người từng ký báo cáo kiểm toán của SCB bán niên năm 2019. Trách nhiệm công ty kiểm toán còn lại chưa thấy đề cập.
Thị phần Big4 kiểm toán ra sao?
Nếu cộng cả Big4, thị phần áp đảo khi EY, PwC, Deloitte, KPMG đã tham gia kiểm toán 315/1589 doanh nghiệp đại chúng ở Việt Nam năm 2023, số liệu từ WiGroup.
Nhưng tách riêng, AASC và A&C mới là hai công ty kiểm toán chiếm thị phần lớn nhất trên cả 3 sàn chứng chứng khoán. Trong đó, AASC kiểm toán 195 doanh nghiệp trên sàn và A&C có số lượng là 127 doanh nghiệp vào 2023.
Cũng cần lưu ý, số liệu trên tính riêng khách hàng là doanh nghiệp niêm yết, Big4 còn tham gia kiểm toán nhiều đơn vị chưa đại chúng, SCB là một ví dụ.
Danh sách đơn vị có lợi ích công chúng đã được kiểm toán bởi Deloitte năm tài chính 2023 là 86 doanh nghiệp. Khách hàng của hãng này gồm nhiều đơn vị lớn như PV Oil, BSR, Vietinbank, Viettel Global, Gelex, Viglacera…
Số lương đơn vị có lợi ích công chúng đã được kiểm toán bởi Big4 – Dữ liệu: BCMB
Kiểm toán viên được hành nghề tại Deloitte Việt Nàm là 67 người, theo số liệu báo cáo minh bạch năm 2023. Con số này chưa trừ các kiểm toán viên mới bị đình chỉ do có liên quan vụ SCB.
Còn tại KPMG, số lượng kiểm toán viên được hành nghề ít hơn, có 41 người. Có 134 khách hàng nằm trong danh sách đơn vị có lợi ích chúng đã được kiểm toán bởi hãng này.
Trong đó, số lượng khách hàng của KPMG là công ty chứng khoán chiếm khá nhiều như: Agribanks, Chứng khoán KBS, KIS Việt Nam, MBS…
Tại EY, hãng này có 58 kiểm toán viên được hành nghề cùng danh sách 314 đơn vị có lợi ích chúng đã được kiểm toán tính đến 2023. Riêng PwC có 46 người kiểm toán viên và danh sách 108 đơn vị có lợi ích chúng đã được hãng này kiểm toán.
Điểm đặc biệt khi nhìn vào kết quả kinh doanh ‘Big 4’ kiểm toán ở Việt Nam?
Dữ liệu cho thấy, Deloitte là công ty Big4 tích cực đẩy mạnh thị phần khi nâng số lượng doanh nghiệp kiểm toán, nhưng kết quả kinh doanh lại sụt giảm mạnh.
Cụ thể, theo thông tin tài chính năm 2023 (năm tài chính kết thúc ngày 30-6-2023), tổng doanh thu của Deloitte Việt Nam đạt hơn 567 tỉ đồng, giảm gần một nửa so với 1.111 tỉ đồng trước.
Cơ cấu nguồn thu của Deloitte cũng có sự thay đổi khi doanh thu từ dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính đơn vị có lợi ích công chúng tăng từ 45,5 tỉ đồng lên hơn 51,1 tỉ đồng.
Doanh thu dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính đơn vị không có lợi ích công chúng cũng tăng cao hơn và đạt hơn 493 tỉ đồng. Giảm “sốc” nhất là doanh thu dịch vụ khác khi chỉ còn hơn 12 tỉ đồng, giảm tới 98%.
Tổng chi phí vẫn thường xuyên gây áp lực cho Deloitte khi chiếm tới 95% doanh thu, đạt hơn 537 tỉ đồng. Trong đó, “nặng gánh” nhất là chi phí tiền lương, thưởng của nhân viên với hơn 337 tỉ đồng.
Kết quả, lợi nhuận sau thuế Deloitte Việt Nam đạt hơn 22,5 tỉ đồng, giảm 58% so với năm 2022.
Không chỉ Deloitte, KPMG cũng là công ty kiểm toán có chi phí đang “ngốn” gần hết doanh thu với mức chi phí tiền lương, thưởng của nhân viên lớn.
Thông tin tài chính năm (năm tài chính kết thúc 30-9-2023), cho thấy tổng doanh thu năm 2023 của KPMG đạt hơn 669 tỉ đồng, tăng 12% so với năm trước.
Soi cơ cấu doanh thu, dịch vụ kiểm toán các đơn vị có lợi ích công chúng chiếm 144 tỉ đồng, còn doanh thu từ dịch vụ khác chiếm 525 tỉ đồng.
Tuy nhiên, chi phí lên tới 667 tỉ đồng, “bào mòn” gần như toàn bộ doanh thu, nên lãi ròng chỉ còn gần 2,2 tỉ đồng. Trong đó, KPMG chi cho tiền lương thưởng của nhân viên 459 tỉ đồng.
EY mới là công ty kiểm toán tốn kém khoản lương thưởng cho nhân viên năm ngoái. Đây cũng là công ty có doanh thu lớn nhất so với Deloitte, KPMG khi đạt 1.375 tỉ đồng, tăng gần 23% so với năm trước.
Do chi phí lớn, đạt 1.362 tỉ đồng, cùng khoản thuế phải nộp gần 200 tỉ đồng, lãi sau thuế của EY chỉ còn hơn 8,1 tỉ đồng, vẫn gấp 2,2 lần cùng kỳ năm trước.
Kết thúc năm tài chính 2023, tổng lợi nhuận sau thuế của 3 ông lớn trong nhóm Big 4 kiểm toán chỉ đạt 33 tỉ đồng. Trong đó, EY và KPMG có lãi tăng trưởng, trong khi Deloitte lại ghi nhận lợi nhuận sụt giảm.
Tính trong Big4, đứng đầu lợi nhuận năm 2023 là PwC với hơn 151 tỉ đồng. Dù giảm mạnh so với năm 2022, nhưng PwC đang tỏ ra hiệu quả hơn 3 hãng còn lại khi doanh thu xấp xỉ nhưng lợi nhuận rất nhiều lần. Đây cũng là hãng duy nhất không tham gia kiểm toán SCB trong nhóm Big4.
Nguồn: https://tuoitre.vn/do-suc-big4-tung-kiem-toan-scb-doanh-thu-lon-nhung-lai-gay-bat-ngo-20240704163825298.htm
