Cẩm nang du lịch Thanh Hóa

Nằm cách trung tâm thành phố Thanh Hóa 4km trải dài trên dọc trục đường Quốc lộ 1A, Hàm Rồng là một điểm đến du lịch văn hóa sinh thái hấp dẫn bậc nhất của Thanh Hóa. Đây là một quần thể núi, sông kỳ thú; sơn thủy hữu tình với Núi Rồng trải dài theo dòng sông Mã anh hùng; Núi Voi – Từ Hán là Tượng Sơn, sở hữu nhiều hang động, thạch nhũ tạo nên nhiều hình dáng như: cảnh địa ngục, cảnh thủy cung, hội hè rước xách, trai gái tự tình… vô cùng sống động. Bạn cũng đừng bỏ qua điểm đến Núi Nít – còn có tên là núi Ngọc hay Hỏa Châu Phong, vì trông như cột lửa phụt lên từ lòng đất. Núi nằm ở bờ Bắc sông Mã, đối diện với núi Rồng (bờ Nam). Đi qua vùng này, không mấy ai không biết đến các câu ca dao cổ: 

“Chín mươi chín ngọn bên Đông/ Còn một ngọn Nít sang sông chưa về”.

Hay:

“Thanh Hóa thắng địa là nơi/ Rồng vờn hạt Ngọc, Hạc bơi chân Thành”. 

Cầu Hàm Rồng có vị trí giao thông rất quan trọng – là cầu đường sắt duy nhất bắc ngang qua dòng sông Mã anh hùng. Cây cầu đã oằn mình trải qua hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, trở thành biểu tượng của ý chí và sự kiên cường, bất khuất của mảnh đất và con người xứ Thanh. Giờ đây tuy Thanh Hóa đã xây thêm cây cầu mới to rộng và tiện lợi hơn, nhưng cầu Hàm Rồng vẫn là điểm đến yêu thích của người dân địa phương và khách phương xa. Ngay gần dưới chân cầu là Động Long Quang, còn gọi là hang Mắt Rồng, có thể nhìn xuyên từ bên này sang bên kia như hình đôi mắt. Từ thủa xa xưa, rất nhiều danh nhân lớn của dân tộc như Phạm Sư Mạnh, Lê Quát, vua Lê Thánh Tông đã từng đến đây, đề thơ ca ngợi vẻ đẹp như tiên cảnh của chốn này. 

Đông Sơn là một làng cổ nhỏ nằm bên bờ Nam sông Mã, cạnh cầu Hàm Rồng, hội tụ những yếu tố đặc trưng của một làng quê Việt Nam truyền thống. Đây được coi là một trong 10 ngôi làng cổ đẹp nhất và có lịch sử phát triển lâu đời nhất của Việt Nam. 

Vào năm 1924, sau khi người nông dân có tên Nguyễn Văn Lắm tìm thấy một số món đồ đồng ở bờ sông Mã, người Pháp đã ngay lập tức cho khai quật khu vực này và tìm ra nhiều cổ vật có giá trị. Sau đó các nhà nghiên cứu phương Tây còn phát hiện ra nhiều di tích khảo cổ của văn hóa Đông Sơn, với niên đại hơn 2.500 cùng với những chiếc trống đồng có từ thời Vua Hùng đầu tiên cũng được tìm thấy ở đây. 

Năm 1934, một nhà nghiên cứu người Áo đã đề nghị công nhận nền “Văn minh Đông Sơn” là nền văn minh tiêu biểu của tổ tiên ta thời kỳ đầu dựng nước. Và những chiếc trống đồng Đông Sơn cũng đã trở thành biểu tượng cho sự sáng tạo của những người Việt cổ.

Đông Sơn được xây dựng theo kiểu thuần nông với trục đường chính liên thôn kết nối với các ngõ xóm theo kiểu xương cá nên đi lại vô cùng thuận tiện. Những mái nhà ngói âm dương ba gian, những ao cá, thửa ruộng cùng những ngọn đồi nằm xen kẽ với hệ thống di tích: đình, chùa, miếu, giếng nước quây quần, tạo nên khung cảnh bình dị, thân thuộc, gần gũi mà vẫn rất nên thơ. Không chỉ vậy, ngôi làng còn đặc biệt chú trọng công tác phòng thủ trong tổ chức xây dựng, nên mọi sự xâm nhập của kẻ thù từ bên ngoài đều dễ dàng bị phát hiện. Đặc biệt các con ngõ nhỏ ở Đông Sơn với những chiếc cổng cổ được đặt tên: Nhân – Nghĩa – Trí – Dũng vẫn còn lưu giữ những dấu ấn của tinh thần Nho giáo và Đạo giáo trong văn hóa của một ngôi làng cổ cho đến tận ngày nay.

Theo dòng lịch sử có thể thấy lịch sử của làng gắn liền với những bước thăng trầm của lịch sử vùng đất xứ Thanh, và di tích làng cổ Đông Sơn được xem như một niên biểu về sự phát triển liên tục từ buổi các vua Hùng dựng nước cho đến thời hiện đại. 

Cách thành phố Thanh Hóa khoảng 130km về phía Tây Bắc, Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông bao gồm các phần đất thuộc 5 xã huyện Quan Hóa: Phú Lệ, Phú Xuân, Thanh Xuân, Hồi Xuân, Phú Nghiêm và 5 xã huyện Bá Thước: Thành Sơn, Thành Lâm, Cổ Lũng, Lũng Cao và xã Ban Công. 

Rừng nguyên sinh ở Pù Luông là loại rừng kín nhiệt đới thường xanh theo mùa, có hệ động thực vật phong phú, đa dạng về số lượng và chủng loại với 598 loài động vật thuộc 130 họ động vật có xương sống, trong đó có 51 loài quý hiếm; có tổng số 84 loài thú (gồm cả 24 loài dơi), 162 loài chim, 55 loài cá, 28 loài bò sát và 13 loài ếch nhái. Khu hệ côn trùng tại Pù Luông có ít nhất là 158 loài bướm, 96 loài thân mềm trên cạn, trong đó có 12 loài thân mềm có thể là đặc hữu cho khu vực. Khu bảo tồn này cũng là nơi cư trú của báo gấm, beo lửa, hươu sao, gấu ngựa, sơn dương, voọc quần đùi trắng. Hệ thống đá Karst của hệ sinh thái núi đá vôi còn lưu giữ nhiều hang động đẹp (hang Dơi, Kho Mường).

Đây là một điểm tham quan, khám phá nổi tiếng trên bản đồ du lịch bụi, phượt tự túc, nghỉ dưỡng núi giá rẻ. Với nhiều nét đẹp, cảnh quan hoang sơ, ẩn hiện trong sương tựa như vườn treo trên cao ở những vị trí khác nhau như: điểm Son Bá Mười (xã Lũng Cao), đỉnh Pù Luông, Kho Mường, Làng Đôn với khu nghỉ dưỡng Pu Luong Retreat, làng Ươi, làng Tiến Mới, khu thác Hiêu xã Cổ Lũng… hàng năm Pù Luông thu hút hàng trăm ngàn lượt khách trong nước và quốc tế yêu thích trekking, phượt đến tham quan, trải nghiệm và nghỉ dưỡng.

Vụ lúa mới ở Pù Luông bắt đầu từ cuối tháng 5 đầu tháng 6. Lúc này những cánh đồng và khu ruộng bậc thang sẽ khoác một lớp áo xanh mướt, vô cùng đẹp mắt và bình yên. Tuy là mùa hè, nhưng vì thuộc vùng núi đá vôi đất thấp, có nhiều rừng rậm nhiệt đới và ít dân cư sinh sống nên không khí và thời tiết ở đây khá mát mẻ, dễ chịu.

Đặc biệt, Pù Luông còn gần với các điểm du lịch nổi tiếng như: suối Cá Thần (Cẩm Lương, Cẩm Thủy, Thanh Hóa), Di sản văn hóa Thành nhà Hồ (Thanh Hóa), Làng Lác (Mai Châu), Rừng Cúc Phương (Ninh Bình)… tạo thành một cung đường du lịch trải nghiệm, khám phá cực kỳ hấp dẫn.

Thành nhà Hồ (còn gọi là thành Tây Đô) tọa lạc xã Vĩnh Long và Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc, là một trong những công trình kiến trúc bằng đá độc đáo bậc nhất của Việt Nam và thế giới. Công trình được Hồ Quý Ly xây dựng vào năm 1397, từng được coi là kinh đô, trung tâm văn hóa – chính trị – xã hội của nước Đại Ngu dưới triều Hồ.

Di tích lịch sử này được đánh giá cao về mặt kỹ thuật xây dựng các khối đá được cho là có một không hai ở Việt Nam nói riêng và toàn khu vực Đông Á, Đông Nam Á nói chung. Kiến trúc Thành Nhà Hồ được tạo dựng rất khoa học, với các phiến đá lớn được đục đẽo một cách vuông vức, xếp đan xen với nhau theo hình múi bưởi để tránh các rung chấn lớn như động đất. Toàn bộ mặt ngoài tường thành là sự kết hợp của bốn cổng chính làm từ những phiến đá vôi màu xanh, được đục đẽo tinh xảo, chồng khít lên nhau. Những khối đá lớn này có phiến dài tới hơn 6 mét, nặng khoảng 20 tấn. Lý giải về cách vận chuyển các khối đá khổng lồ này, các nhà khảo cổ cho rằng người ta đã dùng các hòn bi đá để lăn chuyển chúng. Đặc biệt là giữa các phiến đá này không hề có bất kỳ chất kết dính nào, nhưng tòa thành vẫn đứng vững hơn 600 năm, vượt qua nhiều tác động của địa chấn và bom đạn tàn phá. 

Năm 2011, Ủy ban Di sản Thế giới đã chính thức quyết định đưa Di tích Thành Nhà Hồ vào Danh mục Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới. 

Suối cá Cẩm Lương hay còn gọi là Vó cá Cẩm Lương, nằm trong địa phận làng Ngọc, xã Cẩm Lương, huyện Cẩm Thủy, cách thành phố Thanh Hóa 80km về phía Tây. Đây là điểm đến tuy không hoành tráng, lộng lẫy nhưng lại vô cùng đặc biệt, bạn đừng nên bỏ qua.

Suối Ngọc chảy ra từ một hang lớn của núi Bồ Um. Cửa hang chỉ một người chui lọt, nhưng lòng hang rất rộng và nước sâu. Đàn cá sống trong hang, có tới hàng ngàn con. Những con cá Chúa nặng khoảng 20 đến 30kg, mang có vòng đỏ, ánh vàng tựa như đeo khuyên bằng vàng. Ngày thường cá Chúa không ra khỏi hang, mà chỉ vào mùa lũ, nước to, chúng mới ra khỏi hang, nhưng cũng rất ít người trông thấy. Suối Ngọc không dài lắm, từ cửa hang ra tới khu vực đền Ngọc khoảng 150m, chỗ rộng nhất khoảng 6m, chỗ nước sâu nhất độ 1m. Đàn cá hàng ngàn con nặng từ 2 đến 8kg quanh quẩn ở đoạn suối này rồi vào hang, không bao giờ ra khỏi dòng suối, mặc dù phía ngoài là một cánh đồng rộng mênh mông. Có nhiều truyền thuyết  nói về sự xuất hiện của đàn cá, nhưng hầu như đều chung một quan niệm đó là những thần linh của núi, sông đang ngày đêm bảo vệ cuộc sống yên vui của bản làng. Vì vậy, đàn cá được dân bản địa phong là Cá Thần, mọi người không dám đánh bắt ăn thịt. Và cứ thế, cùng với thời gian, đàn cá ngày càng sinh sôi, nảy nở. 

Nước suối Ngọc bao giờ cũng trong vắt, cả mùa mưa lẫn mùa khô. Dưới dòng suối là một lớp đá cuội óng ánh dưới ánh mặt trời như những viên ngọc càng tạo ra vẻ đẹp kỳ diệu khi đàn cá bơi lội qua. Phía trên suối Ngọc là dãy núi Trường Sinh, có một động lớn mà người ta còn gọi là động cây đăng (trước đây có một cây đăng cổ thụ trước cửa động, nhưng nay không còn nữa). Trong động có nhiều nhũ đá với những cảnh tượng như đôi trai gái đang đứng ôm nhau, người con gái có suối tóc dài tận gót, tượng mẫu tử, bầu sữa, kho lúa, kho vàng… trông rất đẹp mắt và nên thơ.