Hôm nay (31/12), thỏa thuận vận chuyển khí đốt hiện tại giữa Nga-Ukraine sẽ hết hạn. Gần đây, Tổng thống Vladimir Putin đã tuyên bố không còn thời gian để gia hạn hợp đồng này và ở phía Đông, các thành viên Liên minh châu Âu đang “ngồi trên đống lửa”.
 |
| Ukraine đã tuyên bố sẽ không gia hạn thỏa thuận vận chuyển khí đốt với Nga. (Nguồn: Intellinews) |
Hiện tại, khí đốt của Nga vẫn đang chảy qua mạng lưới đường ống của Ukraine đến EU, tạo ra doanh thu cho Điện Kremlin. Moscow từng tuyên bố rằng, nếu không có khí đốt Nga, khối 27 thành viên sẽ không thể đáp ứng được nhu cầu năng lượng của mình.
Ngược lại, đối với Ukraine, thỏa thuận trung chuyển khí đốt sẽ làm đầy ngân sách của Nga, giúp nước này duy trì chiến dịch quân sự đặc biệt. Với Kiev, nước này vẫn thu được tiền phí trung chuyển khí đốt nhờ hợp đồng với Moscow.
Dù vậy, Ukraine đã tuyên bố sẽ không gia hạn thỏa thuận vận chuyển khí đốt với Nga. Tổng thống Volodymyr Zelenskyy nói rằng, sẽ không còn cho phép Moscow “kiếm thêm hàng tỷ USD” từ đường ống này.
Tổng thống Nga cũng xác nhận việc chấm dứt hợp đồng, phát biểu với các phóng viên trong cuộc họp báo trên truyền hình vào ngày 26/12 rằng: “Không thể ký kết hợp đồng mới trong vòng 3-4 ngày”. Ông Putin đổ lỗi hoàn toàn cho Ukraine vì đã từ chối gia hạn thỏa thuận.
Tuy nhiên, việc chấm dứt thỏa thuận đặt ra câu hỏi về nguồn cung khí đốt ở các nước Đông Âu không giáp biển – những nước không thể nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) bằng đường biển.
Áo, Hungary và Slovakia vẫn phụ thuộc vào khí đốt của Nga thông qua Ukraine, đó là lý do tại sao các chính phủ đó mong muốn tiếp tục mua khí đốt từ xứ bạch dương.
Châu Âu dần “quay lưng” với khí đốt Nga
Trước chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Nga là nước xuất khẩu thiên nhiên lớn nhất thế giới và châu Âu là thị trường quan trọng nhất của Moscow.
Mối quan hệ cùng có lợi này bắt đầu từ hơn 50 năm trước, khi Liên Xô cũ cần tiền và thiết bị để phát triển các mỏ khí đốt Siberia. Vào thời điểm đó, phía Tây của nước Đức vẫn còn chia rẽ đã tìm kiếm nguồn năng lượng giá cả phải chăng cho nền kinh tế đang phát triển và đã ký thỏa thuận ống dẫn khí đốt với Moscow.
Theo đó, các nhà sản xuất Tây Đức cung cấp hàng nghìn km đường ống để vận chuyển khí đốt của Nga đến Tây Âu.
Mối quan hệ năng lượng này vẫn tiếp diễn vì các nhà nhập khẩu châu Âu thường bị ràng buộc bởi các hợp đồng dài hạn, khó có thể chấm dứt.
Theo tổ chức nghiên cứu Bruegel có trụ sở tại Brussels, lượng nhiên liệu hóa thạch mà EU nhập khẩu từ xứ bạch dương lên tới khoảng 1 tỷ USD/tháng vào cuối năm 2023, giảm so với mức 16 tỷ USD/tháng vào đầu năm 2022.
Năm 2023, Moscow chiếm 15% tổng lượng khí đốt nhập khẩu của khối 27 thành viên, đứng sau Na Uy (30%) và Mỹ (19%). Phần lớn lượng khí đốt này của Nga chảy qua đường ống qua Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ.
Các nước tiêu thụ chính bao gồm Áo, Slovakia và Hungary. Ngoài ra, các nước như Tây Ban Nha, Pháp, Bỉ và Hà Lan vẫn nhập khẩu LNG của Moscow bằng đường biển.
Biến động thị trường khí đốt gây ra giá tăng đột biến.
Sau chiến dịch quân sự đặc biệt hồi tháng 2/2022, giá khí đốt tăng mạnh, buộc một số nhà máy ở châu Âu phải cắt giảm sản lượng và nhiều doanh nghiệp nhỏ phải đóng cửa.
Giá đã giảm kể từ đó, nhưng vẫn cao hơn mức trước chiến dịch quân sự, khiến các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng – đặc biệt là ở Đức – lao đao.
Người tiêu dùng châu Âu cũng đang phải chịu giá năng lượng cao. Nhiều hộ gia đình phải cắt giảm mức tiêu thụ trong bối cảnh khủng hoảng chi phí sinh hoạt nghiêm trọng. Các khoản chi phí bổ sung là gánh nặng đáng kể. Số liệu từ Ủy ban châu Âu cho thấy, gần 11% hộ gia đình ở EU phải vật lộn để đủ khí đốt sưởi ấm vào năm 2023.
 |
| Người tiêu dùng châu Âu cũng đang phải chịu giá năng lượng cao. (Nguồn: The Aussie Flashpacker) |
EU không tuyệt vọng
Theo phân tích của Ủy ban châu Âu, việc chấm dứt thỏa thuận Ukraine-Nga đã được đưa vào dự báo của thị trường khí đốt và khối 27 thành viên tự tin vào khả năng đảm bảo nguồn cung thay thế.
Ủy ban châu Âu cho biết: “Với hơn 500 tỷ mét khối LNG được sản xuất mỗi năm trên toàn cầu, việc thay thế khoảng 14 tỷ mét khối khí đốt của Nga quá cảnh qua Ukraine sẽ có tác động không đáng kể đến giá khí đốt tự nhiên của EU”.
EU từ lâu đã lập luận rằng, các quốc gia thành viên vẫn nhập khẩu khí đốt của Nga qua tuyến đường Ukraine – đặc biệt là Áo và Slovakia – có thể “quay lưng” mà không cần những chuyến giao hàng này. Do đó, Ủy ban châu Âu sẽ không tham gia đàm phán để giữ tuyến đường này.
Cụ thể, các quốc gia thành viên đã có thể giảm 18% lượng khí đốt tiêu thụ kể từ tháng 8/2022. Hơn nữa, nền kinh tế lớn nhất thế giới dự kiến sẽ tăng công suất LNG trong hai năm tới và nguồn cung này có thể giúp EU giải quyết vấn đề.
“Kịch bản thực tế nhất là sẽ không còn khí đốt của Nga chảy qua Ukraine nữa và khối này đã chuẩn bị tốt cho kết quả này”, đại diện Ủy ban châu Âu nhấn mạnh.
Đông Âu “run”
Bất chấp sự đảm bảo của Ủy ban châu Âu, Hungary và Slovakia vẫn lo lắng về nguồn cung cấp khí đốt và hai nước này đang tăng cường đàm phán với Nga. Ví dụ, Thủ tướng Hungary Viktor Orban đang tìm cách duy trì việc cung cấp khí đốt thông qua Ukraine, mặc dù lượng nhập khẩu hiện tại của nước này phần lớn phụ thuộc vào đường ống TurkStream.
Ông Orban đã đưa ra ý tưởng rằng, Budapest sẽ mua khí đốt của Moscow trước khi nó đi vào Kiev. “Vì vậy, khí đốt đi vào Ukraine sẽ không còn là khí đốt của Nga nữa mà sẽ là khí đốt của Hungary”, Thủ tướng Orban nói.
Trong khi đó, Slovakia có cách tiếp cận mang tính đối đầu hơn khi đe dọa sẽ có biện pháp đối phó với Ukraine.
Thủ tướng Slovakia Robert Fico đề xuất dừng cung cấp điện khẩn cấp cho Ukraine sau ngày 1/1/2025.
Đáp lại lời đe dọa, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cáo buộc Thủ tướng Fico hành động theo lệnh của Nga.
Dù vậy, hôm nay đã là ngày cuối cùng khí đốt Nga được chảy qua đường ống ở Ukraine đến các nước châu Âu. Việc bàn luận về tương lai thỏa thuận trung chuyển khí đốt qua Ukraine sẽ phải chờ sang năm tới!
Nguồn: https://baoquocte.vn/dem-nguoc-thoi-khac-chot-ha-thoa-thuan-nga-ukraine-eu-da-chuan-bi-tot-mot-nuoc-dong-au-chon-cach-doi-dau-299234.html
