Đề xuất kéo dài lộ trình thực hiện niên hạn đầu máy, toa xe đến 2030

Kéo dài lộ trình thực hiện niên hạn đến 2030

Bộ GTVT đang lấy ý kiến rộng rãi dự thảo Nghị định mới liên quan đến quy định về niên hạn đầu máy toa xe đường sắt.

Theo Nghị định số 65/2018, đầu máy và toa xe chở khách có niên hạn sử dụng là 40 năm, toa xe chở hàng là 45 năm và lộ trình thực hiện, bắt đầu thực hiện từ năm 2020.

Do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, hoạt động vận tải đường sắt bị đình trệ, tình hình sản xuất kinh doanh của Tổng công ty Đường sắt VN gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 01/2022, điều chỉnh lộ trình niên hạn của phương tiện đường sắt bắt đầu áp dụng từ ngày 31/12/2020 được kéo dài đến ngày 31/12/2023.

Tại dự thảo mới, Bộ GTVT đề xuất cho phép các phương tiện đường sắt hết niên hạn sử dụng trước ngày 31/12/2030 được phép hoạt động đến hết ngày 31/12/2030.

Đề xuất này nhằm hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho Tổng công ty Đường sắt VN và các doanh nghiệp vận tải đường sắt trong điều kiện không bố trí được nguồn vốn đầu tư. Vì vậy cần tận dụng các phương tiện giao thông đường sắt có niên hạn sử dụng vượt quá quy định hiện hành nhưng vẫn đảm bảo chất lượng, điều kiện khai thác an toàn.

Hơn nữa, thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26, toàn bộ các đầu máy, toa xe đang có hiện tại của các doanh nghiệp đường sắt sẽ phải dừng hoạt động và thay thế mới toàn bộ trước năm 2050. Như vậy, nếu đầu tư mới, thời gian sử dụng của phương tiện giao thông đường sắt tối đa là 27 năm (thấp hơn niên hạn sử dụng phương tiện) sẽ không đem lại hiệu quả kinh tế.

Mặt khác, theo kế hoạch xây dựng dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi), tháng 10/2025 sẽ trình dự thảo để Quốc hội thông qua và dự kiến có hiệu lực thi hành vào đầu năm 2027. Hiện nay, Bộ GTVT đang hoàn thiện Báo cáo tổng kết 5 năm thi hành Luật Đường sắt 2017, trong đó có định hướng sửa đổi quy định về niên hạn sử dụng phương tiện giao thông đường sắt.

“Vì vậy, thời gian đề xuất kéo dài niên hạn sử dụng phương tiện giao thông đường sắt đến 2030 khi Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành được 3 năm để doanh nghiệp kinh doanh đường sắt có thời gian thích ứng với quy định mới”, Bộ GTVT cho hay.

Hàng nghìn đầu máy, toa xe trên 40 năm vẫn khai thác an toàn

Theo Tổng công ty Đường sắt VN, hiện đường sắt có khoảng 140 đầu máy có thời gian sử dụng trên dưới 40 năm nhưng vẫn khai thác tốt. Đơn cử, có 31 đầu máy D9E của Mỹ, chế tạo từ năm 1963; 16 đầu máy D18E của Bỉ, chế tạo năm 1983; 30 đầu máy D10H do Trung Quốc chế tạo các năm 1978, 1979, 1983 và 1984…

Về toa xe, có hơn 1.400 toa xe hàng và 168 toa xe khách đã khai thác hơn 40 năm và khoảng 590 toa xe hàng, 100 toa xe khách đã khai thác từ 30-40 năm.

Đầu năm 2023, hội đồng đánh giá chất lượng kỹ thuật phương tiện giao thông đường sắt đã tiến hành đánh giá các đầu máy, toa xe có thời gian sử dụng trên 40 năm của đường sắt Việt Nam.

Kết quả, hội đồng đánh giá, các phương tiện đầu máy, toa xe hiện nay có chất lượng bảo dưỡng, sửa chữa được đảm bảo và tuân thủ nghiêm ngặt theo các quy chuẩn, quy trình sửa chữa bảo dưỡng, sửa chữa hiện hành, do đó các phương tiện trên 40 năm vẫn còn đảm bảo yêu cầu kỹ thuật và đảm bảo an toàn trong vận dụng.

Theo hội đồng, thực tế tất các chủng loại đầu máy hiện nay sau khi sử dụng trên 40 năm tại các xí nghiệp đầu máy thuộc Tổng công ty Đường sắt VN do đã được nâng cấp, cải tạo trong thời gian gần đây, nên các thông số kỹ thuật của các hệ thống, bộ phận chi tiết đều thỏa mãn quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Tương tự, các bộ phận chi tiết của toa xe, đặc biệt các bộ phận an toàn như: giá chuyển hướng, hệ thống hãm, bệ xe thân xe được thường xuyên bảo dưỡng, sửa chữa định kỳ, các phụ tùng được thay thế nếu không đảm bảo hạn độ quy định. Chất lượng sửa chữa phải đảm bảo đáp ứng theo quy định của quy chuẩn kỹ thuật, có sự giám sát của Cục Đăng kiểm VN, cấp Giấy chứng nhận chất lượng, an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện giao thông đường sắt.

Tham gia hội đồng đánh giá, GS.TS. Đỗ Đức Tuấn, chuyên gia đầu máy toa xe, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học GTVT cho biết, trong khoảng thời gian từ năm 2000 đến 2015, Bộ môn Đầu máy – Toa xe của trường đã thực hiện một số đề tài nghiên cứu khoa học liên quan đến việc đánh giá tuổi bền mỏi kết cấu bộ phận chạy đầu máy D9E, toa xe khách Rumani và đầu máy D13E sử dụng trong ngành đường sắt Việt Nam.

“Kết quả nghiên cứu cho thấy, các kết cấu này được thiết kế chế tạo với độ bền mỏi dài hạn và có tuổi bền mỏi rất lớn. Đây là cơ sở khoa học và thực tiễn củng cố cho luận điểm không nên quy định niên hạn sử dụng phương tiện một cách cứng nhắc liên quan đến tuổi bền mỏi. Đồng thời đây cũng là cơ sở cho việc kiến nghị sửa đổi Luật Đường sắt và kéo dài niên hạn sử dụng cho phương tiện”, ông Đức Tuấn nhấn mạnh.

Cũng theo ông Đức Tuấn, hiện nay ở nhiều nước trên thế giới không luật hóa niên hạn sử dụng phương tiện đường sắt. Thay vào đó, thời hạn sử dụng phương tiện đường sắt được căn cứ dựa trên tình trạng kỹ thuật cụ thể và hiệu quả kinh tế trong quá trình khai thác, do các cơ quan chuyên ngành và doanh nghiệp vận tải tự quyết định và tự chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, với các phương tiện cần kéo dài niên hạn sử dụng của đường sắt Việt Nam cần rút ngắn chu kỳ đại tu.

Ủng hộ kéo dài niên hạn đầu máy, toa xe, GS.TS. Phạm Minh Tuấn (Khoa Cơ khí động lực – Đại học Bách khoa Hà Nội) cho biết: Vấn đề kéo dài niên hạn khá phổ biến ở nhiều lĩnh vực như phương tiện quân sự, công trình xây dựng, công trình giao thông… Với đường sắt, minh chứng là báo cáo đánh giá khẳng định đầu máy D9E do Mỹ chế tạo năm 1963, đã sử dụng trên 60 năm nhưng vẫn khai thác tốt, đảm bảo an toàn.

Theo ông Minh Tuấn, điều đó khẳng định: Trong quá trình bảo dưỡng, sửa chữa, tất cả các yếu tố kỹ thuật đều được tuân thủ một cách nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành trong quy trình bảo dưỡng, sửa chữa đã được ban hành và có tính pháp lý.

Tuy nhiên, theo ông Minh Tuấn, trong trường hợp được phép kéo dài niên hạn, đường sắt cần bổ sung các trang thiết bị công nghệ như hệ thống cảnh báo giám sát an toàn…