Trong lịch sử khai phá phương Nam, những dòng kênh đào có vai trò quan trọng, nhất là trong phân chia địa giới, lãnh thổ. Bảo Định hay Bảo Định hà nối liền TP Tân An, tỉnh Long An và TP Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang là kênh đào bằng sức người đầu tiên thời phong kiến ở miền Nam từ hơn 300 năm trước.
1. Sách Gia Định Thành thông chí của Trịnh Hoài Đức, trong phần Sơn xuyên chí có ghi về Bảo Định hà như sau: “Bảo Định hà (tục gọi kinh Vũng Gù)… cửa sông gối vào sông Hưng Hòa (tức sông Vàm Cỏ Tây), cách phía Đông Bắc trấn lỵ 47 dặm rưỡi.
Trước đây, phía Đông Bắc, sông nhỏ Vũng Gù chảy đến quán Thị Cai là hết; phía Tây, sông nhỏ Mỹ Tho chảy đến chợ Lương Phú (tục gọi Bến Tranh, đất thôn Lương Phú) là hết; khoảng giữa là ruộng đất liên tiếp từ Nam đến Bắc”.
Theo sách sử ghi chép lại, Nguyễn Cửu Vân chính là vị quan có công khai mở dòng kênh Bảo Định, giúp việc thông thương, đi lại từ Vàm Cỏ Tây tới Tiền Giang được thuận lợi hơn.
Trên dòng kênh đó có đoạn giáp nước, lênh đênh lơ lửng, nước không thể chảy mạnh, thuận tiện cho thuyền, ghe khách thương hồ nghỉ lại. Dựa trên lợi thế đó, khu vực Vũng Gù (Tân An xưa) dần phát triển.
Năm 1705, Chính Thống Vân Trường Hầu (tức Nguyễn Cửu Vân) đi đánh Cao Miên, để ngăn quân địch quấy rối, ông cho đắp lũy, đào chỗ đầu cùng của hai khúc rạch Vũng Gù và Mỹ Tho cho thông nhau.
Sau đó, ông lại cho đào sâu thêm thành đường ghe, thuyền đi lại. Trong Tân An xưa có ghi: “Sông Bảo Định nối liền Vàm Cỏ Tây qua Tiền Giang tại tỉnh lỵ Mỹ Tho.
Thời xưa, sông này là hai khúc rạch nhỏ nhờ Vân Trường Hầu là Nguyễn Cửu Vân nối liền cả hai làm một, thông thương từ Vũng Gù qua sông Mỹ Tho.
Cây cầu có kiến trúc đẹp, hiện đại trên đường Vành đai TP Tân An (tỉnh Long An) được đặt tên là cầu Bảo Định.
Đến năm 1819, vua Gia Long cho huy động khoảng 1 vạn nhân công làm ròng rã 3 tháng để nới rộng dòng chảy khúc rạch dài khoảng 14km này và cho đặt tên là Bảo Định hà (sông Bảo Định), trở thành tuyến giao thông huyết mạch giữa miền Đông và miền Tây Nam Bộ”.
Kể từ khi hoàn thành, kênh Bảo Định luôn giữ vai trò quan trọng về các mặt: Quân sự, thủy lợi, giao thông và cung cấp một phần nước sinh hoạt cho cư dân trong vùng.
Trong ký ức của những người dân xưa, dòng Bảo Định cùng với Vàm Cỏ Tây là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân TP Tân An.
Dòng sông bồi đắp phù sa, hội tụ thương hồ, trù phú một thời. Dòng sông hẹn hò của tao nhân mặc khách, nhân tài hào kiệt,… Hơn 300 năm qua, kênh Bảo Định vẫn chở nặng những giá trị về kinh tế, lịch sử, văn hóa để bồi đắp và kiến tạo cho đôi bờ từ TP.Tân An đến TP.Mỹ Tho.
2. Liên thông thủy lưu hai dòng sông mẹ là sông Tiền và Vàm Cỏ Tây, sông Bảo Định xả phèn, “biến” vùng đất ngập trũng của các xã thuộc huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang và một số địa phương tỉnh Long An thành đất trồng lúa.
Và bây giờ, ở những khu vực này đang trở thành vùng đất vườn trồng được nhiều loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao. Dòng sông mang nặng ân tình như dòng sữa mát thơm cho Tây Nam Bộ.
Công trình trọng điểm kè sông Bảo Định bên dòng Bảo Định tại TP Tân An, tỉnh Long An.
Hiện tại, do nhu cầu thay đổi nên sông Bảo Định không còn giá trị giao thông toàn tuyến Cửu Long như xưa nữa.
Trên tuyến sông này, chính quyền TP Tân An từng bước xây cầu Bảo Định, kè kiên cố với cảnh quan hai bên bờ sông thông thoáng, xinh đẹp.
Gần đây nhất, TP Tân An tiếp tục đầu tư xây dựng đoạn từ kênh Vành đai đến đường Võ Văn Môn. Người dân TP Tân An tự hào và mãi mãi ghi ơn những thế hệ tiền nhân khai khẩn, bảo vệ, xây dựng và phát triển thành phố năng động như ngày nay.
Thời gian qua, TP Tân An quan tâm công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ và việc đặt tên đường, trong đó, có con đường mang tên Nguyễn Cửu Vân ngay trung tâm TP.Tân An, bên dòng Bảo Định gắn liền với tiểu sử của ông.
Đây như một lời tri ân về bậc tiền nhân có công gầy dựng nên vùng đất Vũng Gù đông đúc để về sau trở thành TP Tân An như hiện nay. Không những vậy, trên đường Vành đai TP Tân An (thông xe toàn tuyến vào cuối năm 2023) có cây cầu với kiến trúc đẹp mắt, hiện đại cũng được đặt tên là cầu Bảo Định.
Hình ảnh dòng sông Bảo Định do vua Gia Long nhà Nguyễn huy động khoảng 1 vạn nhân công làm ròng rã 3 tháng để nới rộng dòng chảy khúc rạch dài khoảng 14km này và cho đặt tên là Bảo Định hà-nay là con sông nối liền 2 thành phố Tân An (tỉnh Long An) và thành phố Mỹ Tho của tỉnh Tiền Giang. Ảnh: Song Nhi
Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP Tân An – Võ Hồng Thảo cho biết, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.Tân An lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020-2025, có dự án Kè sông Bảo Định là 1 trong 3 công trình trọng điểm. Dự án gồm các hạng mục: Xây dựng kè và công viên sau kè, các hệ thống hạ tầng kỹ thuật. Công trình sau khi hoàn thành góp phần chỉnh trang đô thị, chống sạt lở bờ sông Bảo Định, tạo trục cảnh quan xanh, sạch, đẹp ven 2 bên bờ sông Bảo Định, góp phần cho thành phố đạt các tiêu chí đô thị loại I vào năm 2025 theo hướng đô thị thân thiện, văn minh, hiện đại.
Bảo Định hà là con kênh đầu tiên ở Nam Bộ được đào bằng sức người hai lần vào năm 1705 và 1819.
Đến năm 1867, nó tiếp tục là con kênh đầu tiên ở Nam Kỳ lục tỉnh được người Pháp nạo vét bằng cơ giới xáng cạp, chứng tỏ vai trò quan trọng của dòng kênh trong lịch sử mở mang, phát triển đất phương Nam.
Nguồn: https://danviet.vn/day-la-con-song-dao-dau-tien-noi-long-an-voi-tien-giang-do-vua-gia-long-nha-nguyen-khoi-thong-1819-20250105155714777.htm
