Khi đến thăm bản làng của người Mảng lúc nông nhàn, dễ dàng bắt gặp những người phụ nữ cùng nhau may vá, thêu thùa. Trang phục của phụ nữ Mảng có nhiều nét họa tiết giống với người Thái, áo cánh xẻ ngực cách tân và váy dài. Mỗi chiếc áo đều được tô điểm bằng hàng cúc bạc, tạo họa tiết mới lạ và bắt mắt. Nhưng y phục của phụ nữ dân tộc Mảng tạo nên điểm khác biệt là ở tấm vải choàng quấn quanh thân màu trắng, được điểm bằng các họa tiết thêu tay bằng chỉ đỏ.
Chia sẻ với chúng tôi, bà Lò Thị Chướng, ở bản Nậm Sảo I, xã Trung Chải, huyện Nậm Nhùn, cho biết: Với các cô gái Mảng, trang phục không đơn thuần là nét riêng để nhận biết tộc người, mà quan trọng hơn là qua từng đường nét thêu thùa, người ta sẽ đánh giá được sự đảm đang, khéo léo của người con gái đó.
Người phụ nữ Mảng thì phải có áo, có váy và khăn choàng và phải có khăn cuốn chân nữa. Áo của người Mảng cũng phải có đồng bạc, đồng xu để trang trí. Đồng xu cũng phải có 2 đến 3 loại đồng xu. Áo cũng tự cắt, tự khâu xng rồi mới trang trí hoa văn ở phía sau nữa. Nói về trang phục truyền thống của người Mảng mà không có khăn choàng thì không phải là người dân tộc Mảng. Bà Chướng cho biết thêm.
Dân tộc Mảng hiện đang sinh sống rải rác ở lưu vực sông Đà và sông Nậm Na, thuộc hai huyện Nậm Nhùn và Mường tè, tỉnh Lai Châu. Với tập quán làm nông nghiệp lâu đời, nên khi kết thúc mỗi mùa vụ, hay kết thúc một năm lao động vất vả, bà con lại tổ chức Tết Cơm mới để tạ ơn tổ tiên, trời đất và để cùng chào đón một năm mới bình an.
Ông Pàn Văn Dao, xã Vàng San, huyện Mường Tè, một người Mảng bản địa, cho biết: Người Mảng quan niệm trời là đấng sáng tạo, hai vị thần Mon ten, Mon ong là những vị thần cao nhất. Vì vậy, cùng với việc thờ cúng tổ tiên, dòng họ, là những lễ nghi nông nghiệp liên quan đến hồn lúa. Từ đây, nghi lễ Mừng Cơm mới ra đời, được tổ chức vào cuối tháng 9 âm lịch hàng năm và là nghi lễ tâm linh không thể thiếu của người dân tộc Mảng.
Khi tổ chức ăn lúa mới, người Mảng mời các cụ già về nói chuyện với mình cho làm nương mới cho thu lúa được nhiều. Đừng có thiếu, đừng có đói, cho con cháu cố gắng làm nương làm rẫy. Đảng lãnh đạo bảo đến đây ở tập trung thành bản làng và vui vẻ, uống một chén rượu với nhau, ăn cái gì cũng cùng nhau cho vui.- Ông Dao nói.
Hiện nay các lễ hội của dân tộc như Mảng được hỗ trợ kinh phí cho tổ chức thực hiện phục dựng và duy trì. Đối với dân tộc Mảng vẫn còn duy trì và tổ chức thường xuyên một số lễ hội độc đáo như là lễ Mừng Cơm mới, lễ vào nhà mới, rồi tết Rằm tháng giêng. Cùng với đó là bảo tồn các nghề thủ công truyền thống mà dân tộc Mảng có được, đó chính là nghề đan lát mây tre đan, được thể hiện trong nghệ thuật rất là tinh xảo, đang được cộng đồng vẫn còn lưu giữ và phát triển. Đồng bào hiện đang cùng nhau giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc và đoàn kết, chung sức xây dựng bản làng, quê hương ngày càng ấm no, phát triển hơn.
Theo ông Trần Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lai Châu, đồng bào Mảng hiện có đời sống khó khăn nhất trong các dân tộc thiểu số ở Lai Châu và nhiều nét văn hóa từng bị mai một. Tuy nhiên, nhờ Nghị quyết 04 của Tỉnh ủy và Nghị quyết 59 của HĐND tỉnh quy định một số chính sách về bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch, đến nay, bà con người Mảng đã phục dựng được nhiều lễ hội thường niên cũng như nghề thủ công truyền thống.
Người dân tộc Mảng sinh sống nơi đại ngàn, mỗi ngày đều hòa mình vào cỏ cây, hoa lá, chim muông nên con người ở đây có sự hồn nhiên, phóng khoáng của núi rừng. Cũng từ đây, các làn điệu dân ca, dân vũ được hình thành và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu như cơm ăn, áo mặc hàng ngày.Giữa không gian núi rừng, tiếng trống hội mở đầu cho điệu múa Tà Nơm, khiến bất cứ ai nghe cũng thấy nhịp thời gian như đảo chiều, trở về thuở người Mảng còn du canh. Những độc tác tra hạt, gặt lúa trên nương được cách điệu hóa, giờ đây đã trở thành một ký ức thiêng liêng của người phụ nữ Mảng.
Chị Vàng Thị Thơm, ở bản Nậm Sảo I, xã Trung Chải, huyện Nậm Nhùn, là người dân tộc Mảng thường xuyên tham gia vào các tiết mục văn nghệ, cho biết: Các tiết mục múa của dân tộc Mảng rất phong phú, thể hiện rõ bản sắc của dân tộc mình. Như bài múa giã gạo quê tôi, đã thể hiện được nét đẹp người dân đi lao động, đi hái lúa ở trên nương, bài múa đã tái hiện lại cuộc sống của bà con lao động sản xuất để có được hạt gạo, hạt thóc mang về nhà.
