Những năm qua, trụ sở của Câu lạc bộ dệt thổ cẩm làng Phung (xã Biển Hồ, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai) dần trở thành điểm hẹn yêu thích của người dân địa phương cũng như du khách trong và ngoài nước. Với những cách làm sáng tạo, các nghệ nhân tại đây đã nỗ lực bảo tồn giá trị nghề dệt truyền thống của đồng bào Gia Rai và tiếp tục phát huy trong đời sống hiện đại.
Nghề dệt thổ cẩm là niềm tự hào của người dân ở xã Biển Hồ nói riêng và đồng bào Gia Rai nói chung. Tuy nhiên, đứng trước cơ chế thị trường, các sản phẩm dệt truyền thống phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm dệt công nghiệp được sản xuất hàng loạt, mẫu mã đa dạng, giá thành cạnh tranh hơn.
Với mong muốn bảo tồn, phát huy nét đẹp văn hóa nghề truyền thống của tổ tiên để trao truyền đến thế hệ trẻ, đồng thời tạo việc làm, cải thiện thu nhập cho các gia đình, nghệ nhân Rơ Lan Pel đã tập hợp các chị em có nghề trên địa bàn, cùng nhau lập nên Câu lạc bộ dệt thổ cẩm làng Phung (Câu lạc bộ). Ngày 17/6/2022 Câu lạc bộ chính thức thành lập với sự tham gia của 23 thành viên, với mong muốn kết nối các thế hệ, giúp nghề dệt không bị mai một. Nghệ nhân Pel được chị em tín nhiệm bầu chọn làm chủ nhiệm Câu lạc bộ.
Nhằm tạo điểm giao lưu, giới thiệu sản phẩm, nghệ nhân Pel đã sửa sang ngôi nhà của mình làm trụ sở sinh hoạt cho Câu lạc bộ. Tại đây có không gian giới thiệu về Câu lạc bộ và trưng bày, giới thiệu các sản phẩm dệt tiêu biểu do chính các chị em thực hiện, như: quần áo, khăn quàng, túi xách, ví cầm tay, gối dựa… Một vật dụng không thể thiếu trong gian trưng bày đó là chiếc khung dệt đặc sắc của đồng bào Gia Rai giúp du khách có thể chiêm ngưỡng và trực tiếp trải nghiệm.
Khác với việc dệt trên các khung cửi cố định như nhiều dân tộc khác, khung dệt của đồng bào Gia Rai gồm nhiều bộ phận và chỉ khi bắt đầu dệt chúng mới được gắn kết lại với nhau, và người dệt giữ vị trí trung tâm. Cụ thể bộ khung dệt gồm hai đoạn nứa tròn dài khoảng 1,20m (khoóng trên và khoóng dưới), một khoóng được áp vào lòng người dệt; một khoóng được treo cố định ở trên cao trong suốt quá trình dệt.
Trước khi dệt, các sợi dọc được giăng thật thẳng và thành một vòng kín, sắp xếp làm hai tầng trên và dưới, ngăn cách bởi một thanh gỗ. Người dệt sẽ luồn sợi ngang sang để liên kết với các sợi dọc, đồng thời có một thanh gỗ khác dùng để dập sợi ngang áp sát vào nhau giúp miếng vải chắc chắn, không bị xô lệch. Trong quá trình dệt, mỗi nghệ nhân sẽ sáng tạo ra hoa văn của riêng mình từ các sợi vải được nhuộm mầu tự nhiên.
Không chỉ dừng lại ở những hoạt động mang tính nội bộ, các chị em trong Câu lạc bộ đã mạnh dạn kết hợp hoạt động dệt thổ cẩm với du lịch. Hằng tháng, các thành viên trong Câu lạc bộ lại tụ họp tại trụ sở là nhà của nghệ nhân Pel, đây là dịp các chị em gặp mặt, giao lưu, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ về những mẫu hoa văn mới, cũng như cùng nhau chia sẻ những vui buồn trong cuộc sống.
Điều đáng mừng là thành viên của Câu lạc bộ bên cạnh những nghệ nhân lớn tuổi đã xuất hiện những gương mặt trẻ say mê và tâm huyết với nghề truyền thống của dân tộc mình, tiêu biểu như Rơ Lan Han (sinh năm 1995), Ngân (sinh năm 1999). Tại đây, các bạn trẻ được các nghệ nhân lớn tuổi hướng dẫn tỉ mỉ từ cách se chỉ, lên khung cửi, đến việc tạo ra những hoa văn độc đáo mang đậm bản sắc Gia Rai. Chị Ngân tâm sự, mỗi buổi học giúp chị hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa của từng họa tiết, những câu chuyện về văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc.
Việc truyền dạy nghề dệt thổ cẩm tại làng Phung hiện nay không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn mà còn hướng tới sự sáng tạo và thích nghi với nhu cầu mới của người tiêu dùng… Để từng bước khắc phục khó khăn này, hiện nay chính quyền địa phương và các nghệ nhân phối hợp tổ chức nhiều hoạt động trưng bày, triển lãm, giao lưu văn hóa nhằm đưa sản phẩm của nghề dệt thổ cẩm truyền thống đến gần hơn với công chúng, giúp quảng bá và tìm kiếm thị trường.
Tiêu biểu có thể kể đến chương trình biểu diễn trang phục dệt thổ cẩm tại Khu du lịch Biển Hồ, thu hút du khách và tạo cơ hội để thế hệ trẻ thấy được giá trị kinh tế cũng như văn hóa của nghề. Bên cạnh đó các hoạt động du lịch gắn với làng nghề cũng được đẩy mạnh. Một thành viên năng nổ của Câu lạc bộ là Rơ Lan Han rất tích cực tham gia làm hướng dẫn viên du lịch để trực tiếp giới thiệu với du khách những nét văn hóa đặc sắc của địa phương, nhất là nghề dệt thổ cẩm truyền thống.
Nhờ những nỗ lực và quyết tâm của các nghệ nhân, sự quan tâm của chính quyền địa phương, nghề dệt thổ cẩm tại làng Phung đang ngày càng khởi sắc với sự tham gia của nhiều người trẻ. Đó không chỉ là sự tiếp nối một nghề truyền thống mà còn là hành trình giữ gìn bản sắc văn hóa Gia Rai, để những tấm thổ cẩm rực rỡ sắc mầu tiếp tục kể câu chuyện của dân tộc mình qua thời gian.
Nguồn: https://baodaknong.vn/lang-phung-giu-lua-nghe-truyen-thong-244356.html
