Chìa khóa phát triển công nghệ pin hiện đại

Pin ngày nay đã vượt xa chức năng lưu trữ năng lượng thông thường, trở thành yếu tố không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại. Từ việc cung cấp năng lượng cho điện thoại di động, xe điện (EV) cho đến các hệ thống lưu trữ năng lượng quy mô lớn, sự đổi mới trong công nghệ pin đang cách mạng hóa cách chúng ta sử dụng và quản lý năng lượng.

Trong một thập kỷ qua, hàng tỷ USD đã được rót vào các dự án nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm cải tiến công nghệ pin, kéo dài tuổi thọ và nâng cao độ tin cậy. Sự cạnh tranh trong lĩnh vực này khiến công nghệ pin trở thành mảnh đất hấp dẫn không chỉ đối với các công ty công nghệ mà còn thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư lớn. Đặc biệt, những bước tiến trong pin năng lượng tái tạo và hệ thống lưu trữ năng lượng quy mô lớn đóng vai trò quan trọng trong công cuộc chuyển đổi năng lượng bền vững toàn cầu.

Quyền sở hữu trí tuệ với vai trò là lớp giáp bảo vệ sáng tạo, đổi mới

Quyền sở hữu trí tuệ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các đổi mới công nghệ. Trong lĩnh vực pin, bằng sáng chế là công cụ được ưu tiên để bảo vệ những phát minh đột phá. Theo số liệu, năm ngoái có hơn 170.000 bằng sáng chế và đơn đăng ký liên quan đến công nghệ pin được công bố trên toàn cầu, trong đó Trung Quốc chiếm hơn 50%. Dự kiến con số này sẽ tiếp tục tăng mạnh, đặc biệt ở các thị trường lớn như Mỹ, Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc. Quốc gia có mức tăng bằng sáng chế quốc tế lớn nhất là Ấn Độ, với số đơn xin cấp bằng sáng chế quốc tế tăng 44,6% lên 3.791.

Tuy nhiên, không phải lúc nào sáng chế cũng là phương pháp bảo vệ tối ưu. Trong nhiều trường hợp, bí mật thương mại được sử dụng để bảo vệ các quy trình hoặc công nghệ độc quyền mà không cần công khai thông tin. Với ngành sản xuất pin, nơi quy trình sản xuất phức tạp và khó sao chép, bí mật thương mại mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể. Elon Musk, CEO của Tesla và SpaceX, đã từng chia sẻ quan điểm về bằng sáng chế: “Bằng sáng chế thường chỉ phục vụ để ngăn chặn tiến bộ, bóp nghẹt sự đổi mới và củng cố vị thế của các tập đoàn lớn.” Ông cho rằng việc tập trung vào thực thi sáng tạo và tốc độ phát triển quan trọng hơn việc dựa vào bằng sáng chế để bảo vệ công nghệ. Có thể thấy, dựa hoàn toàn vào bí mật thương mại cũng tiềm ẩn rủi ro. Một ví dụ điển hình là vụ kiện của Tesla đối với hai cựu nhân viên bị cáo buộc đánh cắp bí mật thương mại để thành lập một công ty pin tại Trung Quốc. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải kết hợp sử dụng, quản lí cả bằng sáng chế và bí mật thương mại để bảo vệ công nghệ toàn diện hơn.

Quyền sở hữu trí tuệ là công cụ tạo giá trị

Không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ, quyền sở hữu trí tuệ còn là công cụ giúp doanh nghiệp tạo ra nguồn doanh thu mới. Các công ty có thể cấp phép công nghệ, khởi kiện vi phạm hoặc thu hồi thiệt hại từ việc sử dụng trái phép sáng chế. Một ví dụ nổi bật là việc LG Energy Solution và Panasonic Energy hợp tác thành lập nhóm bằng sáng chế Tulip, với hơn 5.000 sáng chế thuộc 1.500 họ sáng chế. Sáng kiến này giúp các công ty nhỏ tiếp cận công nghệ dễ dàng hơn mà không phải lo ngại các rủi ro pháp lý.

Tuy nhiên, khi số lượng sáng chế gia tăng, nguy cơ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của bên thứ ba cũng tăng theo. Để tránh rủi ro, các công ty cần thường xuyên phân tích và kiểm tra khả năng tự do khai thác (freedom-to-operate) trước khi tung sản phẩm ra thị trường.

Thách thức từ quy định và hợp tác quốc tế

Bên cạnh các phương pháp bảo vệ truyền thống, các quy định quốc tế mới cũng đang thay đổi cách các doanh nghiệp quản lý quyền sở hữu trí tuệ. Ví dụ, Quy định về pin của Liên minh Châu Âu (EU Batteries Regulation) yêu cầu các nhà sản xuất rằng tất cả các pin xe điện và pin công nghiệp có dung lượng trên 2 kWh được bán trên thị trường EU sẽ phải có “hộ chiếu pin” (battery passport) kỹ thuật số, cung cấp thông tin về chuỗi cung ứng, nguồn gốc vật liệu và các chi tiết liên quan khác nhằm hỗ trợ sửa chữa, tái sử dụng và tái chế. Dù điều này thúc đẩy tính minh bạch trong ngành, nó cũng làm giảm hiệu quả của bí mật thương mại, buộc các doanh nghiệp phải công khai dữ liệu vốn được xem là tài sản độc quyền. Ngoài ra, sự hợp tác giữa các công ty trong nghiên cứu và phát triển công nghệ pin cũng đặt ra nhiều thách thức về quyền sở hữu trí tuệ. Nếu không xác định rõ ràng quyền sở hữu và cấp phép ngay từ đầu, các dự án hợp tác có thể dẫn đến tranh chấp, cản trở khả năng thương mại hóa sản phẩm.

Hướng tới tiêu chuẩn hóa toàn cầu

Tiêu chuẩn hóa trong ngành pin, đặc biệt là sạc xe điện, đang trở thành vấn đề trọng tâm. Các tiêu chuẩn như Hệ thống Sạc Kết hợp (Combined Charging System) đã tạo ra nền tảng cơ bản và nhu cầu về cấp phép theo các điều khoản công bằng, hợp lý và không phân biệt đối xử (FRAND). Việc tiêu chuẩn hóa và cấp phép FRAND đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính tương thích và cạnh tranh công bằng trong ngành công nghiệp xe điện và pin, tuy nhiên vẫn cần đẩy mạnh sự đồng bộ hóa trên phạm vi toàn cầu.

Việc tích hợp quyền sở hữu trí tuệ vào tiêu chuẩn công nghiệp sẽ yêu cầu các sáng chế được cấp phép theo các điều khoản FRAND. Đây là bài học từ ngành viễn thông, hiện nay cũng đang dần được áp dụng trong ngành ô tô và công nghệ pin.

Với tốc độ phát triển nhanh chóng, ngành công nghiệp pin vừa mở ra cơ hội đổi mới, vừa tạo ra thách thức lớn về quyền sở hữu trí tuệ. Các công ty cần xây dựng chiến lược IP toàn diện để bảo vệ sáng tạo, đồng thời biến chúng thành lợi thế cạnh tranh. Việc theo dõi sát sao các quy định và tiêu chuẩn quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp duy trì vị thế dẫn đầu trong một thị trường đầy biến động.