Nhiều năm nay, gia đình bà Đặng Thị Luyện, thôn 6, xã Đắk Ha, huyện Đắk Glong (Đắk Nông) canh tác 1ha điều xen trong cà phê.
Khoảng 5 năm gần đây, phần nhiều vườn điều mất mùa. Bà cho rằng, điều ít quả do ảnh hưởng của thời tiết bất thường, nhất là việc xuất hiện những cơn mưa trái mùa vào khoảng đầu năm âm lịch.
Các cơn mưa vào đầu mùa khô, rồi sương muối nên cây điều ra hoa nhiều đợt, đậu quả ít, có những lứa hoa bị thối đen. Sản lượng ước khoảng 5 tạ/ha.
Không những thế, chất lượng sản phẩm cũng không cao, hạt điều nhỏ, lép, vỏ sần sùi. Giá bán sản phẩm điều của gia đình phải phụ thuộc hoàn toàn vào tiểu thương trong vùng.
Ví dụ như mùa thu hoạch điều năm 2023, gia đình bán với mức giá 21.000 đồng/kg tươi. Theo tính toán của bà, với mức thu nhập mỗi héc ta khoảng 21 triệu đồng, nếu trừ đi chi phí, công cắt cành, xạc cỏ, xịt thuốc, bón phân thì hầu như bà có lãi rất ít, khoảng 5-10 triệu đồng/1ha.
Bà Luyện cho biết, thực tế, gia đình cũng chưa thật sự quan tâm nhiều đến phát triển cây điều, vẫn còn tâm lý coi thu nhập từ loại cây trồng này là thu nhập thêm, phụ với cây cà phê.
Việc bón phân, tưới nước làm cỏ đều “ăn theo” cây trồng chính. Bà cũng chưa nghĩ đến việc liên kết với đơn vị thu mua, chế biến để gia tăng giá trị nông sản.
Không chỉ gia đình bà Luyện, tâm lý chưa coi trọng cây điều đúng mức trong phát triển kinh tế gia đình là phổ biến của nhà nông Đắk Nông.
Theo lãnh đạo Công ty TNHH Kiều Phương Đông, xã Đắk Ru, huyện Đắk R’lấp, điều là cây trồng đòi hỏi mức đầu tư hàng năm không cao, phù hợp với người dân các vùng kinh tế khó khăn.
Đây có thể coi là cây trồng xóa đói, giảm nghèo. Tuy nhiên sự phát triển cây trồng này vẫn chưa được bà con coi trọng đúng mức, nhất là đối với khâu giống, sự đầu tư phân bón và kỹ thuật canh tác để nâng cao chất lượng sản phẩm.
Lãnh đạo Sở NN-PTNT Đắk Nông cho biết, điều là một trong bốn cây trồng chủ lực của tỉnh. Tuy nhiên, sự phát triển của cây trồng này vẫn còn nhiều hạn chế nhất là ở hoạt động liên kết ngành hàng giữa vùng trồng của hộ dân với các hợp tác xã, doanh nghiệp.
Tỉnh có 1 liên kết với hơn 100 hộ tham gia quy mô khoảng 4.000ha, sản lượng 6.000 tấn. Đắk Nông có 9 doanh nghiệp hoạt động sơ chế, chế biến, sản phẩm chính là hạt điều rang.
Sản lượng chế biến tiêu thụ hạt điều của tỉnh khoảng trên 2.000 tấn/năm, chiếm tỷ lệ 10% so với tổng sản lượng điều của tỉnh, còn lại tiêu thụ sản phẩm hạt điều qua chế biến thô. Đắk Nông hiện có 16.800ha điều, sản lượng khoảng 16.400 tấn/năm.
Theo ông Ngô Xuân Đông, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, ngành và các địa phương sẽ thúc đẩy việc tái cơ cấu ngành hàng điều. Trong đó, tập trung thực hiện duy trì và phát triển ổn định mức 16.000ha điều. Vùng trồng điều được quy hoạch, xây dựng tập trung tại các huyện Cư Jút, Krông Nô, Đắk R’lấp, Tuy Đức.
Về giải pháp kỹ thuật, ngành Nông nghiệp và các ngành liên quan, các huyện, thành phố đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ người dân sử dụng các giống điều mới tái canh, thay thế vườn điều già cỗi, năng suất thấp, chất lượng kém.
Những giống mới đã được ngành chức năng khảo nghiệm, đánh giá phù hợp tại các vùng trồng tập trung như PN1, BP18, BP27, BP43, BP68, BP89, AB29, A05-08.
Đắk Nông tiếp tục khuyến khích, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, hợp tác xã đẩy mạnh liên kết với người dân xây dựng, mở rộng các chuỗi ngành hàng điều theo chuỗi giá trị.
Cụ thể như hỗ trợ đánh giá, công nhận các sản phẩm OCOP hạt điều rang muối, hạt điều sấy, xúc tiến thương mại sản phẩm hạt điều tại nhiều thị trường.
Từ đó, giúp người dân ổn định, nâng cao thu nhập từ canh tác điều, tạo ra các sản phẩm có tính đặc trưng địa phương với chất lượng cao, phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.
