Cân nhắc lộ trình và tác động khi áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu bia

Chiều 27/11, thảo luận tại hội trường Quốc hội về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), dù đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt được nhiều đại biểu đồng thuận với lý do bảo vệ sức khỏe và tăng thu ngân sách, nhưng không ít ý kiến cũng lo ngại về tác động lâu dài đối với doanh nghiệp và nền kinh tế.

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa-Vũng Tàu) nêu quan điểm, việc áp dụng biểu thuế tiêu thụ đặc biệt được dự thảo tăng thuế ở mức cao có thể làm tăng thu nguồn ngân sách nhà nước trong thời gian ngắn hạn, nhưng trong trung hạn và dài hạn có thể làm giảm nhu cầu tiêu dùng, giảm doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp. Qua đó, kết quả sẽ là giảm thu thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. (Ảnh: Duy Linh)

Theo đại biểu, tốc độ về tăng thuế đối với mặt hàng bia, rượu khiến doanh nghiệp đã đầu tư ở nước ta, nhất là các nhà máy hiện đại mới đầu tư vẫn chưa sử dụng hết công suất sẽ không thể điều chỉnh công suất sản xuất trong thời gian ngắn.

Với sự sụt giảm sản lượng tiêu thụ do yêu cầu về sức khỏe, về an toàn giao thông được áp dụng trong thời gian gần đây, đại biểu Huỳnh Thị Phúc cho rằng, nếu tiếp tục áp dụng trong thời gian tới về thuế suất tiêu thụ đặc biệt thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các nhà máy, người lao động và cả thu thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Do đó, cần đánh giá tác động, suy tính kỹ hơn trước khi quyết định thời gian áp dụng và cần xây dựng lộ trình điều chỉnh thuế suất hợp lý để đủ sức điều tiết tiêu dùng nhưng cũng không ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và đời sống việc làm của người lao động.

Đại biểu kiến nghị, mức thuế tiêu thụ đặc biệt cần được xác định hợp lý để bảo đảm nguồn thu ngân sách nhà nước hiệu quả, bền vững nhưng không gây áp lực lên các yếu tố vĩ mô của nền kinh tế.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) phát biểu. (Ảnh: Duy Linh)

Cùng chung quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, trong bối cảnh các doanh nghiệp hiện nay rất khó khăn, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cần thực hiện theo lộ trình nhất định để tạo điều kiện cho doanh nghiệp “hài lòng, vui vẻ” nộp thuế mà không dẫn đến nguy cơ có thể “sạt nghiệp”.

“Ở đây tôi muốn nói 2 mặt hàng chủ lực không khuyến khích, hoan nghênh đó là mặt hàng rượu, bia và thuốc lá nhưng 2 mặt hàng này lại nộp ngân sách rất cao. Nếu chúng ta tăng theo phương án Chính phủ trình có thể có khả năng bóp nghẹt 2 ngành này, trong khi đó rượu, bia, thuốc lá ngoại nhập lậu tràn lan vào Việt Nam chưa được kiểm soát triệt để. Nếu tăng thuế thì mặt hàng nhập lậu sẽ tràn vào”, đại biểu nêu quan điểm.

Đối với rượu, bia, đại biểu thống nhất quan điểm tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhưng nhấn mạnh phải có lộ trình để cho các hãng có một tâm thế chuẩn bị. Do đó, đại biểu đề nghị cần có nghiên cứu thêm về vấn đề này.

“Mặt hàng rượu, bia, thuốc lá đã chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế phí môi trường, phí phòng, chống tác hại của thuốc lá, rượu, bia… nếu bây giờ tăng đột ngột như vậy sẽ rất khó khăn cho hoạt động của doanh nghiệp. Tôi đề nghị nên có quan tâm đến vấn đề này”, ông Hòa nói.

Quang cảnh phiên thảo luận của Quốc hội chiều 27/11. (Ảnh: Duy Linh)

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) cũng bày tỏ lo ngại về việc tăng thuế quá cao và nhanh chóng sẽ dẫn đến gia tăng buôn lậu, gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội và không đạt được mục tiêu giảm nhu cầu sử dụng.

Những hạn chế này không thể một sớm một chiều khắc phục ngay được mà đòi hỏi cần có quyết tâm cao và thời gian, lộ trình nhất định. Theo đại biểu, việc tăng thuế trong khi công tác chống buôn lậu chưa đáp ứng yêu cầu sẽ là vấn đề hết sức cân nhắc để tránh những hệ lụy tai hại.

Do vậy, đại biểu đề nghị cân nhắc về mức độ và lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia trong bối cảnh tình hình buôn lậu rượu, bia vẫn còn phức tạp.

Bổ sung chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Cầm Thị Mẫn quan tâm đến việc bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt với mức thuế suất 10%.

Đại biểu thống nhất với việc bổ sung sản phẩm này vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt để góp phần định hướng tiêu dùng, mở rộng cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp và người tiêu dùng chuyển sang sản phẩm khác không có đường, góp phần hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm.

Tuy nhiên, báo cáo nghiên cứu đánh giá tác động có nêu, ngành nước giải khát chiếm 38% số lượng doanh nghiệp của ngành đồ uống. Đối với tác động về nguồn thu ngân sách, kết quả tính toán cho thấy, khi áp dụng thu thuế tiêu thụ đặc biệt 10% thì quy mô sản xuất của các doanh nghiệp bị co hẹp. Đồng thời việc áp thuế không chỉ tác động tới ngành nước giải khát, mà còn tác động tới 24 ngành khác trong quan hệ liên ngành. Hệ quả tác động tới toàn nền kinh tế, kéo theo sự sụt giảm về GDP.

Do đó, đại biểu cho rằng cần phải cân đối mục tiêu định hướng hành vi của người tiêu dùng với việc sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng này. Chính phủ cần giải trình rõ hơn về mục tiêu đạt được chính sách này, thực chất là bảo vệ sức khỏe người dân hay chỉ là tăng thu ngân sách.

Vì vậy, việc bổ sung chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng để triển khai thực hiện được thông suốt, trong khi các doanh nghiệp có thời gian xây dựng chiến lược kinh doanh, kịp thời thích ứng.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bến Tre. (Ảnh: Duy Linh)

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Bến Tre) cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần cân nhắc kỹ lưỡng việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. Đại biểu lấy dẫn chứng, theo Báo cáo đánh giá tác động của Bộ Tài chính, những năm gần đây, tỷ lệ tiêu thụ đồ uống có đường ở nước ta đã giảm mặc dù chưa cần phải áp dụng thuế…

Đại biểu nhấn mạnh, thực tiễn cho thấy, không phải quốc gia nào áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có đường cũng đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì.

Vì vậy, đại biểu cho rằng, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường có thể làm giảm tiêu thụ đồ uống có đường nhưng không chắc có thể làm giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm khác.

Do đó, đại biểu đề nghị cần đánh giá tác động kỹ lưỡng và toàn diện về tính hiệu quả của việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường theo TCVN vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt để bảo đảm mục tiêu của chính sách là bảo vệ sức khỏe người dân.

Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. (Ảnh: Duy Linh)

Giải trình ý kiến của các đại biểu về thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc đánh thuế này nhằm đảm bảo sức khỏe cho người dân, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Tiêu chuẩn về hàm lượng đường sẽ do Chính phủ quy định, các sản phẩm như nước dừa, sữa, nước hoa quả nguyên chất sẽ không phải chịu thuế.

Về thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, theo Phó Thủ tướng, thuốc lá gây ra hậu quả nghiêm trọng, mỗi năm có khoảng 40.000 người tử vong do hút thuốc lá, và Việt Nam phải tốn khoảng 1 tỷ USD để chữa trị các bệnh liên quan.

Trong khi đó, giá thuốc lá ở Việt Nam rất thấp, chỉ khoảng 6.000- 0.000 đồng/bao, ở Singapore là 200.000 đồng/bao. Ngoài thuốc lá điếu, các sản phẩm khác như xì-gà, thuốc lá để hút, hít, nhai, ngửi cũng sẽ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt 75%.

Về thuế tiêu thụ đặc biệt đối với điều hòa nhiệt độ, Phó Thủ tướng cho rằng việc đánh thuế điều hòa cũng nhằm hạn chế việc sử dụng năng lượng hóa thạch, ảnh hưởng đến biến đổi khí hậu, và các chất gây hại cho tầng ozon.