Đặc sắc những không gian văn hóa

Hội tụ không gian văn hóa các dân tộc

Hội thi Diễn xướng dân gian văn hóa các dân tộc năm 2024 diễn ra từ 1-4/8 là nơi hội tụ, lan tỏa bản sắc văn hóa các dân tộc; còn là dịp để các dân tộc giao lưu, từ đó góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam.

Trong những ngày này, trong khuôn khổ Ngày hội tại Nhà văn hóa tỉnh Quảng Ngãi đã diễn ra các chương trình: trình diễn dân ca, dân vũ và trang phục dân tộc; trình diễn nghi lễ truyền thống; thi ẩm thực.

Các tiết mục đã đem đến những gam màu và hoa văn đặc sắc của 24 đơn vị tham gia. Các đơn vị đã mang đến Hội thi nhiều tiết mục đặc sắc mang đậm bản sắc của đồng bào dân tộc ở địa phương. Nhiều tiết mục đã thể hiện lại những hoạt động sinh hoạt tín ngưỡng của đồng bào các dân tộc, cộng đồng dân cư địa phương một cách nguyên bản.

Tham gia trình diễn nghi lễ truyền thống có 12 đoàn thuộc các tỉnh, thành phố gồm: Quảng Ngãi, An Giang, Bắc Giang, Bắc Ninh, Bình Phước, Đắk Lắk, Điện Biên, Gia Lai, Hải Dương, Hòa Bình, TP.Hồ Chí Minh, Khánh Hòa. Nhiều nghi thức, phong tục truyền thống được tái hiện bởi các nghệ nhân, nghệ sĩ, diễn viên đại diện cho nhiều dân tộc của các địa phương.

Đoàn Quảng Ngãi gây ấn tượng với tái hiện trích đoạn Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa. Đây là nghi lễ được cư dân Lý Sơn duy trì đến ngày nay để thể hiện truyền thống yêu nước, khẳng định chủ quyền biển, đảo của Việt Nam đối với Hoàng Sa, Trường Sa. Nghệ nhân Trần Công Trọng đến từ huyện Lý Sơn tham gia nghi lễ với vai trò là thầy pháp chia sẻ, mô hình thuyền câu, các phẩm vật tế lễ, hình nhân và các linh vị cai đội Hoàng Sa, cùng với tiếng ốc u được thổi lên từng hồi trầm hùng đã tạo nên một lễ hội đặc trưng, riêng biệt của hòn đảo tiền tiêu. Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa vẫn được cư dân Lý Sơn duy trì đến ngày nay để thể hiện truyền thống yêu nước và khẳng định chủ quyền biển, đảo của Việt Nam đối với Hoàng Sa, Trường Sa.

Khán giả đến xem phần thi trình diễn nghi lễ các dân tộc đã có cơ hội trải nghiệm đa sắc màu các nghi lễ, phong tục văn hóa độc đáo của các địa phương. Các nghệ nhân Bắc Giang đã tái hiện tục mừng sinh nhật cho những người cao tuổi (tiếng Nùng là “Tày Khoăn”).

Nghệ sĩ ưu tú Chu Thị Hồng Vân chia sẻ, lễ mừng sinh nhật thường được tổ chức cho những người đã lên chức ông bà, có con cháu đề huề. Theo phong tục, ngày sinh nhật chính là ngày con cái thể hiện sự báo hiếu ông bà, cha, mẹ. Tục truyền thống này thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Đây cũng là nét riêng trong văn hóa của dân tộc Nùng ở Bắc Giang.

Đến với hội thi với mục tiêu lan tỏa tình yêu dân ca quan họ, đoàn Bắc Ninh đã trình diễn những điệu hò mượt mà, đằm thắm của các liền anh, liền chị. Cái tình của người quan họ đã thấm đẫm trong từng câu dân ca và lan tỏa trong trái tim mỗi người con Bắc Ninh.

Chị Đào Thúy Miền – Phó Trưởng đoàn Bắc Ninh cho biết, 20 nghệ sĩ đã tích cực tập luyện và trình diễn tại hội thi để khẳng định dân ca quan họ Bắc Ninh đang được gìn giữ và phát triển mạnh mẽ để xứng đáng là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đã được UNESCO công nhận.

Phần thi trình diễn các nghi lễ truyền thống còn có những màn tái hiện các nghi lễ đặc sắc như: Lễ cưới truyền thống của đồng bào Chăm Islam ở tỉnh An Giang; Lễ ăn cơm mới của người Ê Đê ở tỉnh Đắk Lắk; Lễ ăn hỏi của người Thái ở tỉnh Điện Biên; Lễ cúng nhà rông của đồng bào Gia Rai, Bahnar ở tỉnh Gia Lai; Lễ hội mừng lúa mới của đồng bào dân tộc S’tiêng ở tỉnh Bình Phước… Các nghi lễ đều mang đậm màu sắc tâm linh, phản ánh đời sống tinh thần phong phú, tính thẩm mỹ cao với những điệu múa, bài dân ca được lưu truyền từ nhiều đời nay của các dân tộc.

Nghệ nhân nhân dân Phạm Thị Tắng ở thôn Lỏ, xã Cao Ngọc, huyện Ngọc Lặc (Thanh Hóa) đến với hội thi để cùng các nghệ sĩ khác tái hiện Lễ hội Pôồn Pôông (Lễ hội chơi hoa). Nghệ nhân Tắng đã dành nhiều tâm huyết để bảo tồn và phát huy lễ hội này. Nhờ đó, những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Mường xứ Thanh luôn được bảo tồn, phát huy.

Lễ hội Pôồn Pôông của người Mường được tổ chức hằng năm vào các ngày rằm tháng Giêng, rằm tháng Ba và rằm tháng Bảy với mong muốn cho mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Lễ hội vừa mang tính nghi lễ cầu phúc, cầu an vừa mang tính chất giao duyên nam nữ.

Dù đã ở tuổi 80 nhưng bà Tắng vẫn nhớ đầy đủ, chi tiết của loại hình nghệ thuật Pôồn Pôông với 48 trò chơi, trò diễn đặc sắc và trở thành chủ lễ của lễ hội chơi hoa ở xã Cao Ngọc. Nghệ nhân nhân dân Phạm Thị Tăng chia sẻ, tôi chỉ mong có nhiều sức khỏe để truyền dạy hết trò diễn này cho con cháu, để Pôồn Pôông mãi sống cùng các thế hệ người Mường.

Lan tỏa tình yêu di sản

Đến với hội thi, đoàn Lâm Đồng đã trình diễn trích đoạn lễ hội mừng lúa mới. Đối với đồng bào K’ho S’rê ở tỉnh Lâm Đồng, lễ hội mừng lúa mới thường được tổ chức sau mùa thu hoạch, khoảng tháng 12 cho đến tháng 1 năm sau, cầu mong thần lúa ban cho mọi người, mọi gia đình có cái ăn cái mặc, ngày càng sung túc, ấm no. Già làng K Thế chia sẻ, đến ngày nay, lễ hội vẫn được gìn giữ, với ý nghĩa gắn kết cộng đồng. Chúng tôi luôn tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc mình và mong muốn qua Hội thi, những giá trị di sản mà chúng tôi gìn giữ được bà con các dân tộc anh em cùng yêu mến, trân trọng.

Anh Diêu Thiêng, đến từ đơn vị Bình Phước, chia sẻ: Đến với hội thi năm nay, đoàn mang những đặc trưng riêng biệt của đồng bào S’Tiêng, tỉnh Bình Phước để cùng hòa vào bức tranh đa sắc các dân tộc Việt Nam.

“Chúng tôi rất vui khi được đóng góp công sức vào các hoạt động văn hóa, văn nghệ của hội thi. Điều hạnh phúc nhất là khi tham gia hội thi, chúng tôi được cảm nhận rõ hơn về sự khác biệt trong văn hóa của dân tộc mình so với các cộng đồng dân tộc khác. Đến với hội thi, tôi như được hòa mình vào đây, để cảm nhận rõ hơn chính mình, để thấy được sự độc đáo đặc sắc của dân tộc mình, của các cộng đồng dân tộc anh em, thấy được sự đa dạng, giàu bản sắc văn hóa của dân tộc ta,” anh Diêu Thiêng cho biết.

Mỗi lễ hội, phần thi của các dân tộc, địa phương đã tạo nên không gian văn hóa đa dạng, giàu bản sắc và để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng khán giả.

Chị Nguyễn Thị Hồng (TP. Quảng Ngãi) cho biết: Khi biết thông tin về Hội thi này, tôi đã đến và rất thích xem phần thi trình diễn nghi lễ các dân tộc. Qua đó cho tôi thêm cơ hội trải nghiệm và có nhiều hiểu biết hơn về sắc màu các nghi lễ các dân tộc Việt Nam. Tôi rất ấn tượng với phần tái hiện nghi lễ kết nghĩa của đồng bào Cơ Tu tỉnh Quảng Nam, rất có ý nghĩa hướng mỗi người về lối sống trọng tình, đoàn kết yêu thương nhau, rất nhân văn và mang tính giáo dục cao. Bên cạnh đó, tôi thực sự xúc động với phần trình diễn lễ khao lề thế lính Hoàng Sa của Đoàn Quảng Ngãi. Qua đó, tôi thấy được sự gian khổ, hy sinh của những thế hệ người dân Việt Nam đã vượt trùng khơi để gìn giữ biển đảo của Tổ quốc. Từ đó thêm yêu đất nước, quê hương mình”./.