Cục Biến đổi khí hậu 15 năm xây dựng và trưởng thành

Theo đó, nhiều văn bản, chính sách lớn về ứng phó với BĐKH đã được ban hành, công tác quản lý nhà nước về BĐKH đã được thể chế toàn diện hơn trong Luật Bảo vệ môi trường 2020. Luật đã bổ sung các quy định về thích ứng với BĐKH, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ô-dôn, trong đó xác định nội dung và trách nhiệm của các bộ, ngành và địa phương về thích ứng với BĐKH, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn; quy định rõ về kiểm kê khí nhà kính, các lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính; quy định lồng ghép nội dung ứng phó với BĐKH vào chiến lược, quy hoạch; cơ sở dữ liệu quốc gia về BĐKH; Báo cáo quốc gia ứng phó với BĐKH; thực hiện các cam kết quốc tế về BĐKH và bảo vệ tầng ô-dôn. Đặc biệt, Luật đã lần đầu tiên chế định về tổ chức và phát triển thị trường các-bon như là công cụ để thúc đẩy mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện những đóng góp do Việt Nam cam kết khi tham gia Thỏa thuận Paris. Trong đó, quy định rõ đối tượng được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính và có quyền trao đổi, mua bán hạn ngạch và tín chỉ các-bon trên thị trường các-bon trong nước; lộ trình và thời điểm triển khai thị trường các-bon trong nước phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của đất nước và điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia là thành viên.

Triển khai thi hành Luật Bảo vệ môi trường 2020, Cục đã tham mưu cho Bộ trình Chính phủ ban hành Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07/01/2022 quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn; nguồn lực cho ứng phó với BĐKH trong Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường; xử phạt vi phạm hành chính về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn được quy định tại Nghị định số 45/2022/NĐ-CP ngày 07/7/2022 của Chính phủ. Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính tại Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg ngày 18/01/2022.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 07/01/2022 quy định chi tiết thi hành Luật Bảo vệ môi trường về ứng phó với BĐKH, Thông tư số 17/2022/TT-BTNMT ngày 15/11/2022 quy định kỹ thuật đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và kiểm kê khí nhà kính lĩnh vực quản lý chất thải.

Để tăng cường quản lý các hoạt động thích ứng với BĐKH, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2050 tại Quyết định 1055/QĐ-TTg ngày 20/7/2020, ban hành Hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với BĐKH cấp quốc gia tại Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 28/01/2022. Để tăng cường quản lý bảo vệ tầng ô-dôn, Cục đã xây dựng Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13334:2021 “Xốp cách nhiệt polyuretan sử dụng chất trợ nở dễ cháy – Yêu cầu về an toàn trong sản xuất” và được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ công bố tại Quyết định số 1500/QĐ-BKHCN ngày 08/6/2021.

Tại Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ đã cùng 124 nguyên thủ quốc gia, người đứng đầu chính phủ tham dự và phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu COP26. Việt Nam đã cùng 147 quốc gia chiếm gần 90% lượng phát thải khí nhà kính và trên 90% GDP toàn cầu đã cam kết đưa mức phát thải ròng về “0” vào giữa thế kỷ và gần 50 quốc gia đã tham gia Tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch; 103 quốc gia (chiếm 40% tổng lượng phát thải mê-tan toàn cầu) đã tham gia Cam kết giảm 30% phát thải mê-tan toàn cầu vào năm 2030 so với năm 2020; 141 quốc gia với hơn 90% diện tích rừng trên thế giới đã tham gia Tuyên bố Glasgow của các nhà lãnh đạo về rừng và sử dụng đất. Sau COP26, Việt Nam đã đàm phán và thông qua Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng với Nhóm các đối tác quốc tế, bao gồm các quốc gia thuộc Nhóm công nghiệp phát triển (G7) và các đối tác khác. Đó là những điểm nhấn quan trọng trong bức tranh hội nhập của đất nước với quốc tế về BĐKH, qua đó khẳng định vị thế, mang lại cho Việt Nam những lợi ích “kép” từ cơ hội tiếp cận tri thức, công nghệ, tài chính xanh, thực hiện tái cơ cấu lại nền kinh tế cũng như chủ động ứng phó với BĐKH. Ứng phó với BĐKH trên toàn cầu và ở nước ta đã chuyển sang một giai đoạn mới với những cơ hội từ việc Việt Nam đã và đang tham gia sâu và thực chất vào nỗ lực chung của toàn cầu.

Triển khai thực hiện các cam kết nêu trên, Cục đã tham mưu cho Bộ để tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nhiều nội dung quan trọng. Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo triển khai thực hiện cam kết tại Hội nghị COP26; phê duyệt Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả COP26, Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến 2050, Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030, phê duyệt Đóng góp do quốc gia quyết định (NDC) cập nhật năm 2022 gửi Ban Thư ký Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH. Các văn bản này được xây dựng cập nhật những xu thế mới của quốc tế và định hướng rõ các vấn đề cấp bách, ưu tiên gắn với việc thực hiện Thỏa thuận Paris và các cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26.

Thông qua các hoạt động đàm phán và hợp tác quốc tế về BĐKH, nhiều đối tác, tổ chức quốc tế đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam và cho rằng, Việt Nam đang trở thành hình mẫu của một quốc gia chịu nhiều tác động của BĐKH, đã và đang có những nỗ lực vượt bậc, đóng góp vào mục tiêu chung của toàn cầu.

Đến nay, hầu hết các địa phương đã ban hành Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH, kế hoạch chi tiết thực hiện Thỏa thuận Paris về BĐKH theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Các địa phương cũng đã tổ chức triển khai, quán triệt về các cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26, mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050; tuyên truyền các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sử dụng các nguồn năng lượng xanh; đôn đốc, hướng dẫn các cơ sở trên địa bàn thuộc đối tượng phải kiểm kê khí nhà kính thực hiện theo quy định pháp luật về ứng phó với BĐKH. Xã hội cũng đã nhận thức phần nào đầy đủ về BĐKH, đã có nhiều mô hình thích ứng với BĐKH được triển khai, bao gồm các mô hình thích ứng dựa vào cộng đồng, thích ứng dựa trên hệ sinh thái và các mô hình thích ứng thông minh linh hoạt, đặc biệt ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
Có thể thấy, BĐKH đã trở thành một trong những trọng tâm, nội dung quan trọng trong các chương trình nghị sự của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, trong các chủ trương, quyết sách phát triển đất nước với vai trò vừa là mục tiêu vừa là động lực dẫn dắt.

Với sự quan tâm chỉ đạo sát sao của các thế hệ Lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, quá trình xây dựng và phát triển trong 15 năm qua đã ghi những dấu mốc quan trọng và tích cực trong lộ trình phát triển của Cục Biến đổi khí hậu. Với những nỗ lực và kết quả đạt được, Cục Biến đổi khí hậu đã được Đảng, Nhà nước và Bộ Tài nguyên và Môi trường ghi nhận, trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý như Cờ thi đua của Chính phủ, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của Bộ trưởng, Cờ thi đua của Bộ Tài nguyên và Môi trường, danh hiệu điển hình tiên tiến giai đoạn 2015 – 2020… Nhiều cán bộ công tác tại Cục nhận được những danh hiệu cao quý như Huân chương lao động hạng Nhì, Bằng khen của Thủ tướng chính phủ, Bằng khen của Bộ trưởng, danh hiệu Chiến sĩ thi đua toàn quốc, Chiến sĩ thi đua cấp ngành…

Về dài hạn, công cuộc ứng phó với BĐKH đang có xu hướng chuyển dịch tích cực, mang lại những kỳ vọng mới. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, khi BĐKH vẫn còn diễn biến phức tạp, các nỗ lực ứng phó toàn cầu mới chỉ mở ra những kỳ vọng trong dài hạn, do đó vẫn cần tiếp tục chủ động ứng phó với những tác động tiêu cực của BĐKH. Cục Biến đổi khí hậu đang đứng trước những cơ hội, song cũng rất nhiều thách thức, cần chủ động tham mưu tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật ứng phó với BĐKH và tham gia, đóng góp nhiều sáng kiến toàn cầu và khu vực về BĐKH để phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, thúc đẩy chuyển đổi mô hình phát triển theo hướng bền vững, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, ít phát thải khí nhà kính.