Cốt lõi nằm ở ý thức, không chỉ vì sợ bị phạt

Nghị định số 168/2024/NĐ-CP của Chính phủ được coi là một giải pháp quan trọng trong việc bảo đảm trật tự an toàn giao thông. (Ảnh: Thành Long/TG&VN)

Nhiều ngày qua, việc tăng mức phạt vi phạm giao thông là chủ đề làm “nóng” các diễn đàn trên mạng xã hội. Không ít người dân tỏ ra bất ngờ trước quy định mới, băn khoăn về mức phạt cao so với thu nhập, đồng thời lo ngại xuất hiện tiêu cực, thiếu minh bạch khi xử lý vi phạm…

Cũng nhiều ý kiến cho rằng, việc tăng mức phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông đã trở thành một trong những giải pháp mạnh mẽ để giảm tình trạng vi phạm và nâng cao ý thức người tham gia giao thông. Điều này được thể hiện rõ rệt qua việc thay đổi mức phạt trong Nghị định 168/2024/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu việc tăng mức phạt có đủ để xây dựng văn hóa giao thông văn minh và an toàn hay không?

Có thể nói, đây là điều kiện cần, cốt lõi của vấn đề vẫn nằm ở ý thức của mỗi người tham gia giao thông. Việc tăng mức phạt là biện pháp cần thiết nhưng chưa đủ. Mức phạt cao hơn chắc chắn sẽ có tác dụng răn đe đối với những hành vi vi phạm như vượt đèn đỏ, lái xe khi say rượu hay không đội mũ bảo hiểm.

Chúng ta có thể thấy ngay từ những ngày đầu áp dụng, tình trạng vi phạm giao thông đã giảm hẳn ở nhiều nơi. Người dân có xu hướng tuân thủ các quy định hơn, không còn vượt đèn đỏ hoặc chen lấn khi đèn tín hiệu chuyển sang đỏ. Tuy nhiên, tăng mức phạt chỉ là một phần của chiến lược cải thiện tình hình giao thông. Nó có thể khiến những người vi phạm phải nhìn lại việc chấp hành luật lệ giao thông, nhưng chưa thể giải quyết triệt để vấn đề văn hóa giao thông.

Nói đúng hơn, mức phạt “mạnh tay” chỉ có thể hạn chế những hành vi vi phạm, nhưng lại không thể thay đổi được thói quen, suy nghĩ và cảm nhận của mỗi người về việc tham gia giao thông. Khi mức phạt trở thành yếu tố chính thúc đẩy người dân tuân thủ luật thì ý thức tự giác của họ vẫn chưa được hình thành một cách sâu sắc.

Điều quan trọng hơn cả trong việc xây dựng văn hóa giao thông chính là từ ý thức của mỗi cá nhân. Văn hóa giao thông không phải chỉ là tuân thủ luật lệ khi có sự giám sát hay đe dọa bằng hình thức phạt tiền, mà nó phải được hình thành từ trong suy nghĩ, hành động tự giác của mỗi người. Ý thức tham gia giao thông cần được xây dựng từ những giá trị như tôn trọng sự sống, sự an toàn của bản thân và cộng đồng, việc hiểu rõ các quy định giao thông không chỉ là nghĩa vụ mà còn là trách nhiệm.

Nhìn lại, trong không khí vỡ òa sau khi đội tuyển bóng đá quốc gia Việt Nam giành chức vô địch ASEAN Cup 2024, hàng triệu người hâm mộ tại khắp các tỉnh, thành trên cả nước đã đổ ra đường ăn mừng chiến thắng. Bên cạnh cờ đỏ sao vàng tung bay khắp các nẻo đường, hình ảnh từng đoàn người nghiêm túc chấp hành hiệu lệnh tín hiệu đèn giao thông cũng để lại ấn tượng không nhỏ.

Khi mỗi người tham gia giao thông có ý thức cao, họ sẽ tự giác tuân thủ luật lệ, không cần đến sự can thiệp từ lực lượng chức năng. Một người lái xe hiểu rõ rằng việc vượt đèn đỏ có thể gây ra tai nạn nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến mình mà còn đến người khác, họ sẽ tự động dừng xe khi đèn đỏ, mặc dù không có cảnh sát hay camera giám sát. Một người đi bộ sẽ không băng qua đường khi đèn tín hiệu đỏ dù không có ai nhìn thấy họ. Điều này chỉ có thể đạt được khi văn hóa giao thông đã được hình thành từ trong chính ý thức của mỗi người.

Lực lượng chức năng tích cực điều tiết giao thông. (Ảnh: Thành Long/TG&VN)

Để xây dựng văn hóa giao thông, chúng ta cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về an toàn giao thông ngay từ khi còn là học sinh, sinh viên. Các chương trình giáo dục pháp luật về giao thông cần được triển khai rộng rãi và thường xuyên, không chỉ tập trung vào các quy định và hình thức xử phạt, mà còn chú trọng việc hình thành những phẩm chất cần có của người tham gia giao thông như sự kiên nhẫn, tôn trọng và đồng cảm với người khác.

Ngoài ra, cần nâng cao trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong việc giám sát và tạo ra những cơ hội thuận lợi để người dân dễ dàng tham gia vào các hoạt động giao thông an toàn. Các cơ sở hạ tầng giao thông cũng cần được cải thiện để phục vụ tốt hơn cho người tham gia giao thông, giúp họ cảm nhận được sự an toàn trong suốt quá trình di chuyển.

Mặc dù việc tăng mức phạt có thể giúp giảm thiểu các hành vi vi phạm rõ ràng và tức thời, nhưng để xây dựng được một nền văn hóa giao thông thực sự văn minh và an toàn, cốt lõi của vấn đề vẫn nằm ở ý thức của mỗi người dân. Chính sự tự giác, tôn trọng lẫn nhau trong giao thông mới là yếu tố quyết định đến sự thành công của mọi giải pháp, kể cả tăng mức phạt. Khi chúng ta có thể xây dựng được một cộng đồng giao thông với ý thức cao, việc tuân thủ luật lệ giao thông sẽ không còn là nghĩa vụ bắt buộc mà là một hành động tự nhiên, vì lợi ích chung của tất cả mọi người.

Nói cách khác, để xây dựng một nền văn hóa giao thông văn minh, yếu tố quan trọng nhất vẫn là ý thức của mỗi người. Khi mỗi người dân đều ý thức được trách nhiệm của mình đối với cộng đồng, tự giác chấp hành luật giao thông, thì việc vi phạm sẽ giảm đi đáng kể.

Cả luật pháp và ý thức đều đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng văn hóa giao thông. Tuy nhiên, ý thức mới là yếu tố quyết định, là nền tảng để xây dựng xã hội giao thông văn minh. Khi mỗi người dân đều ý thức được trách nhiệm của mình, tự giác chấp hành luật giao thông, thì việc vi phạm sẽ giảm đi đáng kể, từ đó góp phần xây dựng một đất nước phát triển bền vững.

Có thể thấy, Nghị định số 168/2024/NĐ-CP của Chính phủ được coi là một giải pháp quan trọng trong việc bảo đảm trật tự an toàn giao thông, giúp xây dựng nền giao thông văn minh, hiện đại. Để Nghị định đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, các cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường tuyên truyền, không chỉ trên các phương tiện truyền thông mà còn cần chú trọng tới tận cộng đồng dân cư để người dân nắm bắt thông tin, nâng cao nhận thức của người tham gia giao thông. Đồng thời, mỗi công dân cũng cần nâng cao ý thức trách nhiệm, tự giác chấp hành nghiêm các quy định pháp luật, không chỉ vì sợ bị phạt.