Sáng 30/10, Quốc hội sẽ thảo luận ở hội trường về việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025, phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030.
Giám sát trực tiếp Chính phủ, 11 bộ, ngành và 15 tỉnh
Đây là lần đầu tiên Quốc hội giám sát giữa kỳ, đồng thời với 3 chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025, có phạm vi rộng, cùng với những yêu cầu đổi mới, Đoàn giám sát đã giải quyết nhiều nhiệm vụ, khối lượng công việc lớn với cách tiếp cận và cách làm mới phù hợp.
Việc xác định nội dung trọng tâm là giám sát, đánh giá tiến trình chính sách và công tác chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện là hướng đi đúng đắn, nhất là trong bối cảnh các chương trình đang bị chậm tiến độ theo mục tiêu, yêu cầu đề ra.
Đoàn đã giám sát trực tiếp Chính phủ, 11 bộ, ngành và 15 tỉnh đại diện cho các vùng, miền và mức độ thụ hưởng các chương trình; tổ chức nhiều cuộc làm việc và sử dụng tối đa kết quả kiểm toán, thanh tra, cùng ý kiến của các bộ, ngành, các địa phương.
Theo đánh giá của đoàn giám sát, kết quả triển khai các chương trình giai đoạn này bước đầu đạt được một số kết quả tích cực, bám sát các nghị quyết của Quốc hội; cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội vùng nông thôn, miền núi được cải thiện.
Ban Chỉ đạo chung các chương trình đã kiện toàn thống nhất 1 Ban Chỉ đạo từ Trung ương đến địa phương. Chính phủ giao vốn về các địa phương theo quy định của Luật Ngân sách, Luật Đầu tư công, nội dung bám sát các nghị quyết của Quốc hội; kết quả giải ngân đã có tiến bộ trong năm 2023, nhất là nguồn vốn đầu tư.
Chính phủ và các bộ, ngành đã tăng cường công tác kiểm tra, giám sát liên ngành và riêng từng chương trình; tổ chức nhiều hội nghị đối thoại, tổng hợp, tiếp nhận, xử lý hơn 300 kiến nghị của địa phương, 150 ý kiến của Đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 và nhiều nội dung đoàn giám sát phát hiện về những khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện các chương trình để có giải pháp tháo gỡ kịp thời.
Thông qua hoạt động giám sát, cán bộ các ngành, các cấp, từ Trung ương đến địa phương nhận thức được thực chất, đầy đủ hơn về thực trạng các chương trình, là cơ sở quan trọng để tiếp tục đổi mới một cách toàn diện, đẩy mạnh thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo chủ trương, định hướng của Đảng và nghị quyết của Quốc hội, góp phần phát triển kinh tế xã hội, cải thiện đời sống nhân dân.
Giải ngân cả 3 chương trình còn chậm
Bên cạnh đó, đoàn giám sát cũng chỉ rõ một số tồn tại hạn chế như chậm ban hành văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền quản lý, nội dung chưa rõ ràng, khó thực hiện, có nội dung trích dẫn dẫn đến nhiều văn bản khác.
Phần lớn các văn bản ban hành đều có vướng mắc phải sửa đổi, bổ sung, trong đó phải kể đến quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình và nhiều thông tư khác quan trọng, liên quan đến quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí sự nghiệp từ nguồn ngân sách nhà nước.
Định mức thực hiện một số chính sách sử dụng vốn sự nghiệp còn thấp, chậm được sửa đổi, quy trình thực hiện phức tạp. Đến nay, một số địa phương vẫn tiếp tục sửa đổi hoàn thiện các văn bản còn thiếu và tiếp tục sửa đổi, bổ sung các văn bản đã ban hành.
Kết quả giảm nghèo chưa đạt được mục tiêu đa chiều, chưa bền vững, nguy cơ tái nghèo còn cao; đời sống của một bộ phận người dân, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng thường xuyên bị ảnh hưởng của thiên tai còn nhiều khó khăn; chênh lệch về thu nhập, mức độ giảm nghèo và khoảng cách phát triển giữa các địa phương, vùng, miền còn lớn.
Nguồn vốn bố trí chưa tương xứng so với mục tiêu, yêu cầu đặt ra. Việc lập kế hoạch vốn, phân bổ vốn, giao vốn ngân sách trung ương chậm, đến tháng 5/2022 Chính phủ mới trình Quốc hội phân bổ vốn các chương trình…
Tiến độ giải ngân vốn ngân sách trung ương cả 3 chương trình còn chậm, nhất là vốn sự nghiệp. Cụ thể đến hết tháng 1/2023 vốn năm 2022 giải ngân chỉ đạt 42,49% kế hoạch. Giải ngân kinh phí sự nghiệp nguồn ngân sách trung ương năm 2023 đến tháng 6/2023 mới đạt 5,33% kế hoạch, giải ngân vốn đầu tư công ước đến 31/8/2023 mới đạt 41,9% kế hoạch.
Đoàn giám sát nhận định khả năng hoàn thành mục tiêu giải ngân vốn ngân sách trung ương đến năm 2025 là rất khó khăn.
Tình trạng cát cứ, manh mún, phân tán, làm cho các cơ chế lồng ghép, phân cấp, phân quyền, cơ chế đặc thù theo chủ trương của Đảng và Nhà nước không được phát huy hiệu quả trên thực tế, làm lãng phí nguồn lực của Nhà nước và xã hội, các Chương trình chưa đạt được hiệu quả như mong muốn…
Trong các nguyên nhân được đoàn giám sát chỉ ra có nguyên nhân chủ quan từ năng lực thực tiễn của một bộ phận cán bộ, công chức tham mưu, xây dựng văn bản, chính sách; quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình còn hạn chế về số lượng và chất lượng, nhất là cấp huyện, xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi.
Đáng chú ý, theo đoàn giám sát là có tình trạng đùn đẩy, né tránh, tâm lý sợ trách trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức trong thực thi nhiệm vụ, nhất là cơ sở pháp lý để thực hiện một số chính sách còn chưa rõ ràng, đồng bộ…
| TT | Chương trình nông thôn mới | Chương trình giảm nghèo | Chương trình dân tộc thiểu số |
|---|---|---|---|
| Quốc hội thông qua/phê duyệt chủ trương | Nghị quyết số 25/2021 | Nghị quyết số 24/2021 | Nghị quyết số 120/2020 |
| Tổng vốn tối thiểu | 196.332 tỷ đồng: Vốn ngân sách trung ương 39.632 tỷ đồng; vốn ngân sách địa phương: 156.700 tỷ đồng. | 75.000 tỷ đồng: Ngân sách trung ương 48.000 tỷ đồng; ngân sách địa phương 12.690 tỷ đồng; vốn huy động hợp pháp khác 14.310 tỷ đồng. | 137.664 tỷ đồng: Vốn đầu tư 50.000 tỷ đồng; vốn sự nghiệp 54.323 tỷ đồng; vốn ngân sách địa phương 10.016 tỷ đồng; vốn vay tín dụng chính sách 19.727 tỷ đồng; vốn huy động hợp pháp khác 2.967 tỷ đồng. |
| Quy mô | Ngoài chính sách chung, chương trình còn có 6 chuyên đề trọng tâm và thực hiện trên địa bàn 63 tỉnh, thành cả nước. | Chương trình gồm 7 dự án với 11 tiểu dự án, được thực hiện trên địa bàn cả nước (có 48 tỉnh sử dụng vốn ngân sách Nhà nước). | Chương trình gồm 10 dự án, 14 tiểu dự án thực hiện trên địa bàn 49 tỉnh. |
Phó Thủ tướng trăn trở vì 3 chương trình mục tiêu quốc gia ‘luôn luôn chậm’
Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang tỏ rõ sự trăn trở trước việc triển khai 3 chương trình mục tiêu quốc gia luôn luôn chậm. Ông mong Ủy ban Thường vụ Quốc hội ủng hộ ban hành nghị quyết giám sát để tháo gỡ vướng mắc việc thực hiện các chương trình này.
