Trung tâm Quản lý Bảo tồn di sản văn hóa Hội An đang tổ chức nhiều đợt sưu tầm, nghiên cứu để tiếp tục bổ sung hiện vật phục vụ các hạng mục trưng bày tại di tích nhà lao Hội An, trong đó câu chuyện của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Võ Thị Hóa khiến chúng tôi rất cảm phục.
Anh dũng, kiên cường
Điểm đầu tiên chúng tôi đến là ngôi nhà của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Võ Thị Hóa, nơi diễn ra những hoạt động đầu tiên trong quá trình đấu tranh cách mạng của bà.
Bà Hóa kể, từ nhỏ đã chứng kiến bà ngoại và bố mẹ mình đào hầm trong nhà để che giấu cán bộ. Nhiều lần bà nhìn thấy địch bắt bà ngoại và mẹ mình ra đánh đập để tra khảo. Năm 1965 khi mới 13 tuổi, bà Hóa đã tham gia hoạt động cách mạng trong đội thiếu niên tiền phong như đi đưa thư, đi cảnh giới cho các chú cán bộ.
Đến năm 15 tuổi, Võ Thị Hóa đã là Đội trưởng Đội thiếu niên tiền phong Chim chèo bẻo và là tổ trưởng tổ thanh niên nòng cốt đấu tranh chính trị của xã Cẩm Thanh. Đến năm 1968, bà là Bí thư Chi đoàn, được các chú cán bộ phân công các nhiệm vụ như bám địch, đậy và dỡ nắp công sự.
Xuân Mậu Thân 1968, đúng vào sáng mùng Một Tết, trong vai trò là tổ trưởng tổ giao liên, bà dẫn đường để cánh quân gồm hàng trăm người từ Thuận Tình qua Cồn Chài, nơi địch đóng quân để đấu tranh xé cờ ba que và cùng hô to “Tiến lên khởi nghĩa giành chính quyền”.
Trận đó, địch từ Tây Hồ xuống tiếp viện, một viên đạn sượt qua đầu khiến bà bị thương. Tuy bị thương, nhưng trong 3 ngày tết, bà vẫn cùng mọi người khiêng 32 thi thể liệt sĩ và vận động xin vải để liệm, chôn những người đã hy sinh. Chiều mùng 4 Tết Mậu Thân, bà về nhà trong khi gia đình tưởng người con gái nhỏ bé đã hy sinh.
Sau sự kiện này, đội binh vận đã rút bà lên làm giao liên ở vùng địch với nhiệm vụ đánh địch trong lòng địch. Thời gian này, bà xây dựng đường dây hoạt động với 7 cơ sở hợp pháp, 8 cơ sở nội tuyến trong các đơn vị của địch.
Bên cạnh nhiệm vụ xây dựng cơ sở hợp pháp hoạt động trong lòng địch bà cũng nhận nhiệm vụ đánh địch, diệt ác ôn. Bà nhớ nhất trận đánh mìn vào mâm hội đồng xã Cẩm Thanh. Trước khi thực hiện nhiệm vụ, tổ chức đã làm lễ treo cờ Tổ quốc để bà tuyên thệ.
Trận đó bà ôm hai quả mìn đã được hẹn giờ 30 phút. Chờ quân địch họp, điểm danh xong đã hết 25 phút mà bà chưa tìm cách đặt được hai quả mìn bởi nhiệm vụ nhận được hôm đó là đánh vào mâm hội đồng nhưng phải tránh sát thương một số người và đánh mìn để phá rã gây thương tích chứ không phải giết chết.
Đến khi chỉ còn 5 phút hai quả mìn sẽ nổ theo hẹn giờ thì bà mới đặt được mìn vào đúng vị trí để thực hiện đúng theo yêu cầu nhiệm vụ trên. Khi mìn nổ khiến nhiều người bị thương, để đánh lạc hướng bọn địch, bà cũng tham gia vào việc chở thương.
Dù nhanh nhẹn, khôn khéo trong hoạt động nhưng bà Hóa cũng bị lộ và nhiều lần bị địch bắt, tra khảo. Bà bị địch bắt, tra khảo và giam giữ tại nhà lao Hội An, sau đó chuyển lên nhà lao thiếu nhi Đà Lạt đến tháng 5/1972. Trong thời gian bị giam giữ ở nhà lao Hội An, địch dùng nhiều đòn tra tấn man rợ nhưng vẫn không khuất phục được ý chí cách mạng của người con gái kiên trung Võ Thị Hóa.
Vì độc lập dân tộc
Ngồi nhớ lại những kỷ niệm về hoạt động cách mạng cũng như sự tra tấn của địch trong lao tù, bà Hóa nói: “Lúc đó tôi không biết sợ là gì nữa, nhưng phải vừa gan dạ, vừa mềm dẻo để bọn địch không có lý do giam cầm lâu.
Thời gian ở trong lao tù, ngoài những lúc bị địch tra tấn, tôi cùng mọi người vẫn hát ca, thêu đan, may vá. Trên vỏ gối, khăn tay hay trên ba lô tôi đều thêu chữ “Hướng về đất Cẩm tôi mơ”. Nhiều hiện vật thêu, may của bà hiện nay được trưng bày tại di tích nhà lao Đà Lạt, nơi bà và nhiều đồng đội bị chuyển từ nhà lao Hội An tới.
Một thông tin đến nay còn ít người biết đó là, năm 1968, thị xã Thanh Hóa tặng thị xã Hội An lá cờ thêu 6 chữ “Hội An anh dũng hiên ngang”, ngay sau đó, trong một buổi họp Chi đoàn xã Cẩm Thanh, đồng chí Tâm – Phó Bí thư Thị ủy Hội An khi đó đã mời bà Hóa và 5 đồng chí trong Đội thiếu niên tiền phong Chim chèo bẻo lên tặng tên cho từng người, ứng với dòng chữ trên lá cờ: Bà Hóa được đặt tên là Hội, bà Thạnh là An, bà Thu Hà là Anh, bà Én là Dũng, bà Tám là Hiên và ông Diện là Ngang. Buổi họp đơn sơ nhưng khi nghe tuyên bố được đặt tên trong 6 chữ của lá cờ đó khiến bà Hóa và các bạn thiếu nhi rất cảm động và càng thêm kiên cường trong đấu tranh cách mạng.
Không chỉ gan dạ, bền bỉ mà còn có tư chất nghệ sĩ, khi được thả từ nhà lao thiếu nhi Đà Lạt vào tháng 5/1972, bà cùng lời ca, tiếng hát của mình tiếp tục hoạt động binh vận cho đến ngày đất nước thống nhất.
Bà Thu Hà, một trong những đồng đội của bà Hóa kể lại, mỗi khi Đội thiếu niên tiền phong Chim chèo bẻo diễn kịch, bà Hóa luôn là người ra mở màn sân khấu để chào và giới thiệu, biểu diễn trước nhất. Trong những đêm thanh vắng, tiếng nói, tiếng hát của bà Hóa cất lên từ những loa truyền thanh ở vùng địch để tuyên truyền cho những người đang làm việc ở phía địch thấu hiểu, quay trở về với cách mạng, với nhân dân.
Đến nay, dù đã ở tuổi thất thập cổ lai hy, bà Hóa vẫn bền bỉ tham gia trong Hội Chất độc màu da cam vừa để mang lại quyền lợi cho những đồng đội của mình và vừa để giúp thế hệ được sinh ra, lớn lên trong hòa bình có cơ hội ủng hộ, thể hiện lòng biết ơn với thế hệ đi trước chẳng tiếc máu xương đấu tranh cách mạng cho đất nước được hòa bình, thống nhất.
