Kỹ sư trưởng người Phần Lan, Antti Karjalainen là nhà thiết kế kiêm giám đốc dự án thiết kế cầu Nguyễn Hoàng (qua sông Hương, TP.Huế). Ông cũng là đồng tác giả của nhiều cây cầu có kiến trúc đẹp ở Việt Nam như cầu Bính, cầu Rào 2 (Hải Phòng), cầu Trần Thị Lý (Đà Nẵng) và cầu Ba Son (cầu Thủ Thiêm 2, TP.HCM), cầu Cao Lãnh (Đồng Tháp)…

Cầu Nguyễn Hoàng sau khi thông xe kỹ thuật và đưa vào sử dụng ngày 26/3 vừa qua. Ảnh: Hoài Nhân

Trả lời câu hỏi của chúng tôi về ý tưởng ban đầu khi bắt tay vào thiết kế cầu Nguyễn Hoàng, ông Antti Karjalainen chia sẻ: “Bạn có thể tự hỏi liệu phép màu kiến trúc có thể xuất hiện chỉ sau một đêm. Đó có phải hoàn toàn là trực giác, hay lịch sử và văn hóa đã dẫn dắt từng nét bút trên giấy? Làm thế nào để tạo ra một thiết kế chiến thắng, hài hòa với linh hồn của một thành phố?. 

Tôi vẫn nhớ như in lời mời tham gia cuộc thi thiết kế cầu Nguyễn Hoàng (cầu qua sông Hương) mang tính biểu tượng tại thành phố Huế năm 2018. Suy nghĩ đầu tiên của tôi ? Huế không phải là một đường chân trời hiện đại điển hình. Thành phố, với nét duyên dáng lịch sử, đòi hỏi một thiết kế tôn trọng quá khứ đồng thời hướng tới tương lai. Những tòa nhà cao tầng và những cây cầu đồ sộ sẽ không phù hợp với cảnh quan của những công trình thấp tầng, thanh lịch. Thống trị đường chân trời? Không phải là một lựa chọn! Và đây là phần thú vị.

Đó là ngày 12/7/2018 và tôi cảm thấy cần thoát khỏi guồng quay công việc. Vì vậy, tôi mang theo cuốn sổ tay, loại giấy cũ tốt và ghé vào một quán cà phê yêu thích ở Sài Gòn, không xa văn phòng của chúng tôi. Chỉ với một cây bút và một ly cà phê đen nóng – thật sự, bạn nên thử đấy! Tôi để tâm trí mình lang thang. Tôi bắt đầu phác thảo, đầu tiên là cầu vòm treo, sau đó là cầu dây văng, cầu extradosed, và rồi tôi nhận ra: Tôi quay lại với bản phác thảo cầu vòm treo một nhịp. Hình vẽ nguệch ngoạc đầu tiên thu hút trí tưởng tượng của tôi giống như một chú chim đang bay – một vòm “chim bay” thanh lịch. Đó là lúc mọi thứ bắt đầu kết nối”.

Kỹ sư trưởng người Phần Lan, Antti Karjalainen, nhà thiết kế kiêm giám đốc dự án thiết kế cầu Nguyễn Hoàng cùng vợ con trong niềm vui ngày thông xe kỹ thuật. Ảnh: Hoài Nhân 

Và bản vẽ cây cầu đã ra đời như thế?

Ông Antti Karjalainen: Có một chút huyền thoại đan xen vào cây cầu này. Cây cầu không chỉ là một công trình. Nó là một người kể chuyện. Tim hiểu về lịch sử xứ Huế, chúng tôi được biết, tương truyền rằng khi Chúa Nguyễn Hoàng, vị chúa Nguyễn đầu tiên vào trấn thủ Thuận Hóa, ông đã đi dọc theo sông Hương để tìm kiếm một địa điểm xây dựng di sản (Thủ phủ- PV) của mình. Ông đã phát hiện ra một ngọn đồi có hình dáng như một con rồng ngoái đầu nhìn lại, một vị trí linh thiêng, nơi sau này là chùa Thiên Mụ được xây dựng. Truyền thuyết địa phương kể về một con hạc, loài chim thần thoại biểu tượng cho sự trường tồn và trí tuệ, thường xuất hiện trong các đền chùa Việt Nam, kết nối thế giới tự nhiên và tâm linh. Những câu chuyện này đã truyền cảm hứng cho thiết kế “Hạc chầu Thiên Mụ,” với các vòm của cây cầu tượng trưng cho đôi cánh hạc, thân mình uyển chuyển bay qua sông, hướng về Chùa Thiên Mụ.

Màu vàng ấm áp, hoàng gia – màu của các vị vua – được chọn để trang trí cây cầu, tượng trưng cho quyền lực và tôn vinh lịch sử hoàng gia của Huế. Ngay cả các trụ hình chữ “V” cũng tượng trưng cho đàn sếu, đôi cánh dang rộng, tụ hội hài hòa tại địa điểm linh thiêng này. Sau nhiều đêm làm việc muộn cùng vô số ly cà phê, cũng như các cuộc thảo luận với đồng đội và đối tác địa phương, chúng tôi đã hoàn thiện thiết kế cuối cùng: một cây cầu vòm treo “chim bay” một nhịp hài hòa với lịch sử phong phú của Huế. Đó là một sự kết hợp hoàn hảo, giống như một điệu nhảy vượt thời gian giữa cũ và mới. Thiết kế này kể một câu chuyện, kết nối quá khứ với tương lai thông qua những đường cong uyển chuyển và những vòm vàng hoàng gia rực rỡ, phản chiếu di sản cung đình của thành phố.

Trong lĩnh vực xây dựng cầu đường, thiết kế không đơn thuần là sáng tạo hình thức mà là sự tổng hợp giữa các yếu tố kỹ thuật, kết cấu, thẩm mỹ và điều kiện địa phương. Việc nhiều cây cầu trên thế giới hoặc trong cùng một quốc gia có hình dáng tương đồng không thể được xem là hành vi “sao chép” hay “đánh cắp ý tưởng”.

Kỹ thuật xây dựng cầu trên thế giới hiện nay phổ biến các loại hình kết cấu như: cầu dầm, cầu vòm, cầu dây văng, cầu treo… Đây là những hình thức kết cấu cầu đã được chứng minh hiệu quả qua thời gian và trở thành giải pháp tiêu chuẩn. Những kết cấu này không phải do ai “phát minh độc quyền”, mà là thành quả của hàng trăm năm nghiên cứu, ứng dụng và tối ưu hóa trong ngành kỹ thuật xây dựng.

Vì vậy, khi lựa chọn loại hình cầu (như cầu vòm Nguyễn Hoàng) phải tuân thủ nguyên tắc kỹ thuật tiêu chuẩn và sự sáng tạo được ghi nhận ở chi tiết thích ứng với các điều kiện cụ thể: chiều dài nhịp, tải trọng, điều kiện địa chất và yếu tố kinh tế và đặc thù văn hoá của mỗi địa phương.

Mỗi cây cầu, tuy có thể sử dụng chung một hình thức kết cấu, vẫn có tính độc lập về mặt thiết kế. Các chi tiết như hình dáng trụ tháp, cấu tạo mặt cầu, tổ hợp vật liệu, cách thức liên kết với cảnh quan đô thị – chính là nơi thể hiện tư duy thiết kế và khả năng sáng tạo của kỹ sư, kiến trúc sư. Vì vậy, kết luận một cây cầu là “đạo nhái”, “sao chép” chỉ dựa trên sự tương đồng về hình thức kết cấu là một đánh giá thiếu cơ sở chuyên môn và không phản ánh đúng thực tiễn thiết kế công trình.

TS. Đặng Thanh Phú, Phó chủ tịch Liên hiệp các hội KH-KT TP.Huế

Những dấu ấn cung đình trên cầu Nguyễn Hoàng đã được thực hiện như thế nào?

Ông Antti Karjalainen: Lấy cảm hứng từ quá khứ vàng son của vương triều Nguyễn, sự thanh lịch của loài hồng hạc và sức mạnh biểu tượng của màu vàng hoàng gia, ý tưởng kiến trúc của cây cầu phản ánh sự hòa quyện giữa thiên nhiên, truyền thống và hiện đại. Kết cấu của cây cầu phản ánh sự trang nghiêm và quyền uy của các vị vua Việt Nam, đặc biệt là mối liên kết chặt chẽ của họ với vẻ đẹp thiên nhiên và tinh thần của sông Hương. Màu vàng hoàng gia được sử dụng xuyên suốt trong thiết kế cây cầu tượng trưng cho sự tiếp nối di sản văn hoá.

Một nguồn cảm hứng quan trọng khác cho cầu Nguyễn Hoàng chính là loài hồng hạc thanh lịch, loài chim từ lâu đã được ngưỡng mộ trong văn hóa và dân gian Việt Nam. Hồng hạc, thường được xem là biểu tượng của sự thanh thoát, cân bằng và vẻ đẹp, hoàn toàn phù hợp với ý tưởng thiết kế của cây cầu. Những đường cong của cây cầu được thiết kế mềm mại, mô phỏng hình dáng cổ thon dài của loài
hồng hạc, tạo nên một kết cấu hữu cơ hài hòa với cảnh quan tự nhiên của sông Hương. Những vòm cầu tinh tế gợi lên dáng vẻ duyên dáng của loài chim, vừa đẹp mắt vừa mạnh mẽ. Ban đêm, cây cầu sẽ rực sáng với ánh đèn vàng ấm áp, tái hiện hình ảnh những chú hồng hạc uyển chuyển phản chiếu trên mặt nước, tạo nên một bầu không khí mơ màng, tôn vinh vẻ đẹp tự nhiên của loài chim này và sự yên bình của sông Hương.

Nhà thiết kế người Phần Lan cho rằng, Huế đang thay đổi từng ngày, cây cầu sẽ góp phần vào sự phát triển của thành phố . Ảnh: Đình Hoàng  

Ông có thể cho biết những sáng tạo thiết kế của cầu Nguyễn Hoàng so với những cây cầu cùng loại trên thế giới?

Ông Antti Karjalainen: Thiết kế ban đầu của cầu Nguyễn Hoàngđược lựa chọn thông qua một cuộc thi thiết kế kiến trúc cạnh tranh. Thiết kế được chọn là kiểu cầu vòm treo, với hai vòm riêng biệt có nhịp dài 180 mét. Thiết kế này cho phép tạo ra một hình dáng vòm thấp, thanh mảnh, hài hòa với vẻ đẹp tự nhiên của cảnh quan sông xung quanh. Thiết kế chiến thắng đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, bao gồm cả việc tiếp thu ý kiến từ chính quyền TP.Huế và tinh chỉnh kỹ thuật.

Về mặt kỹ thuật, cây cầu được thiết kế để đáp ứng các nhu cầu giao thông hiện đại trong khi vẫn giữ được tính toàn vẹn về thẩm mỹ. Nhịp chính của cầu, một vòm dài 180 mét, được hỗ trợ bởi các dây treo thép được bố trí cách nhau 4 mét, tạo ra một cấu trúc vừa tinh tế vừa chắc chắn. Tỷ lệ chiều cao vòm so với chiều dài nhịp là 5.2 đã được tối ưu hóa để đạt được cả tác động thị giác và hiệu quả kết cấu, tạo ra một hình dáng cân đối và thanh thoát.

Thiết kế dầm thép kết hợp bê tông giúp tăng cường độ bền và khả năng chịu lực của cây cầu. Các nhịp chính và nhịp dẫn được thiết kế cẩn thận để đảm bảo tính liên tục trong khi giảm độ phức tạp trong quá trình thi công. Mặt cầu đủ rộng để chứa sáu làn xe ô tô, hai làn xe máy và lối đi bộ, đảm bảo rằng cây cầu không chỉ nổi bật về mặt thẩm mỹ mà còn có tính ứng dụng cao.

Nhiều giải pháp kỹ thuật sáng tạo đã được tích hợp vào cầu Nguyễn Hoàng trên sông Hương để đảm bảo tính toàn vẹn kết cấu và tuổi thọ lâu dài. Các vòm thép, được thiết kế theo hình parabol không chịu mô men, giảm thiểu mô men uốn dưới tải trọng vĩnh viễn, cho phép sử dụng tối ưu thép mà không làm giảm độ bền. Hệ thống vòm và dây treo đã được kiểm tra nghiêm ngặt với nhiều tổ hợp tải trọng khác nhau, bao gồm gió, giao thông và lực động đất, đảm bảo rằng cây cầu đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt. Đặc biệt chú ý đến các tác động động học của việc mất dây treo đột ngột hoặc bất ngờ, với các hệ thống được thiết kế để giảm thiểu những rủi ro này.

Cây cầu được thiết kế để dễ dàng bảo trì, với các biện pháp thay thế dây treo và kiểm tra các khe co giãn và gối cầu đã được dự liệu. Sự kết hợp giữa sự tinh tế về thẩm mỹ, đổi mới kỹ thuật và ý thức bảo vệ môi trường làm cho cầu Nguyễn Hoàng trên sông Hương trở thành minh chứng cho khả năng thiết kế cầu hiện đại.

"Tôi rất vui vì cây cầu cơ bản theo đúng thiết kế, kể cả tổng thể đến từng chi tiết như tay vịn, hoa văn… Các ý tưởng, nét vẽ đầu tiên của dự án này đã được tôi thực hiện rất lâu rồi, trước đại dịch Covid-19, giờ đây cây cầu đã hoàn thiện, tôi rất tự hào và hạnh phúc", có mặt trong lễ thông xe kỹ thuật cầu Nguyễn Hoàng ông Antti Karjalainen nói.

Ông Antti Karjalainen chia sẻ thêm, ông có vợ là người Việt, vì vậy được góp công để Huế có thêm công trình đẹp càng làm ông hạnh phúc. Nhà thiết kế người Phần Lan cho rằng, Huế đang thay đổi từng ngày, cây cầu sẽ góp phần vào sự phát triển của thành phố.

Cầu Nguyễn Hoàng thuộc dự án đường Nguyễn Hoàng và cầu vượt sông Hương có tổng mức đầu tư hơn 2.281 tỉ đồng. Trong đó, giai đoạn 1 hơn 1.855 tỉ đồng từ nguồn vốn ngân sách Trung ương và địa phương. Phương án kiến trúc cầu Nguyễn Hoàng được chọn đầu tư xây dựng do Liên danh Công ty TNHH WSP Phần Lan và Công ty cổ phần Tư vấn kỹ thuật E&R (trụ sở tại quận Nam Từ Liêm, Hà Nôi) thiết kế và đoạt giải nhất tại cuộc thi thiết kế kiến trúc cầu vượt sông Hương (do UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế nay là TP.Huế tổ chức.

Công ty tư vấn WSP Phần Lan là một thành viên của WSP toàn cầu (tập đoàn tư vấn đa quốc gia và là một trong những tập đoàn tư vấn lớn nhất thế giới) chuyên về lĩnh vực tư vấn thiết kế cầu, nhất là các cầu có kiến trúc đẹp, kỹ thuật cao. Các cầu WSP Phần Lan đã thiết kế ở Việt Nam đều là những cầu có kiến trúc đẹp và độc đáo như cầu Bính, cầu Rào 2 (Hải Phòng), cầu Trần Thị Lý (Đà Nẵng) và cầu Ba Son (cầu Bình Triệu 2 TP.HCM). Đối với WSP nói chung và WSP Phần Lan nói riêng thì vấn đề bản quyền tác giả luôn được đề cao và tôn trọng tuyệt đối, vì vậy ý tưởng mà họ đưa ra là độc nhất và không thể được sao chép từ bất cứ công trình nào khác trên thế giới.

WSP là tập đoàn tư vấn đa quốc gia và là một trong những tập đoàn tư vấn lớn nhất thế giới. Công ty tư vấn WSP Phần Lan là một thành viên của WSP toàn cầu, và chuyên về lĩnh vực tư vấn thiết kế cầu, nhất là các cầu có kiến trúc đẹp, kỹ thuật cao. Các cầu WSP Phần Lan đã thiết kế ở Việt Nam đều là những cầu có kiến trúc đẹp và độc nhất ở Việt Nam (và có thể trên toàn thế giới) như cầu Bính, cầu Rào 2 ở Hải Phòng, cầu Trần Thị Lý ở Đà Nẵng và cầu Ba Son ở Tp. Hồ Chí Minh. Đối với WSP nói chung và WSP Phần Lan nói riêng thì vấn đề bản quyền tác giả luôn được đề cao và tôn trọng tuyệt đối, vì vậy ý tưởng mà họ đưa ra là độc nhất và không thể được sao chép từ bất cứ công trình nào khác trên thế giới.

Có ý kiến cho rằng cầu Nguyễn Hoàng có nhiều nét tương đồng với một số cầu nhưng quả thật những điểm tương đồng chỉ hoàn toàn là xuất phát từ kết c ấu cầu (bắt buộc) của loại cầu vòm này. Ngoài ra có rất nhiều điểm khác biệt mà chỉ cầu Nguyễn Hoàng mới có, như vòm cầu riêng không có thanh giằng ngang, hoa văn trên lan can cầu lấy cảm hứng từ cung đình và đặc biệt là 60 chiếc lọng đèn trang trí mang dấu ấn Hoàng cung tạo nên nét riêng của Huế.

Ông Nguyễn Văn Lâm - Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tư vấn kỹ thuật và kiến trúc công trình giao thông Đồng tác giả phương án kiến trúc/ Chủ nhiệm Lập báo cáo nghiên cứu khả thi/ Đồng chủ nhiệm thiết kế kỹ thuật dự á n

BÙI NGỌC LONG (thực hiện)

Nguồn: https://huengaynay.vn/kinh-te/chuyen-gia-va-tac-gia-noi-gi-ve-diem-nhan-thiet-ke-cau-vom-nguyen-hoang-152147.html